ISPARTALI ŞEYHÜLİSLÂMLAR

Osmanlı döneminde beş asırlık dönem itibariyle toplam 131 şeyhülislâm görev yapmıştır. Bazıları birden çok olmak üzere 175 kez atama gerçekleşmiştir. En uzun süreyle bu makamda kalan Ebu’s-Suud Efendi 29 sene bu vazifeyi icra etmiştir. Memikzâde Mustafa Efendi ise 13 saatlik bir atamayla bu görevde en kısa kalan kimse olmuştur. Bu araştırmada, Osmanlı döneminde memleketi Isparta olan şeyhülislâmlar konu olarak ele alınmış ve kendileri ile ilgili detaylı bilgiler verilmeye çalışılmıştır. Buna göre Kanunî Sultan Süleyman döneminde Abdülkâdir Çelebi Efendi 3 ay, IV. Mehmed döneminde Hüsamzâde Abdurrahman Efendi 10 ay, Seyyid Mehmed Efendi 9,5 ay, Sultan II. Mustafa döneminde Yekçeşm Hüseyin Efendi 1 gün ve Sultan III. Selim döneminde Hamîdîzâde Mustafa Efendi 1,5 sene şeyhülislâm olarak görev yapmışlardır. XVI. asır Osmanlısında bir, XVII. asırda iki, XVIII. asırda bir ve XIX. asırda bir olmak üzere toplam Ispartalı 5(beş) şeyhülislâm vazife yapmıştır

Anahtar Kelimeler:

Isparta, Şeyhülislâm, Meşîhat, Müderrris

Shayk al-Islams from Isparta

Since the establishment of the Office of shayk al-Islam during the Ottoman period, a total of 131 shayk al-Islams served in charge of this office for about five centuries. A number of 175 appointments were made to this office, some of whom were assigned repeatedly more than one term. Ebu’s-Suud Efendi has been the one who stayed in this position for the longest time, and he served as shayk al-Islam almost 29 years. Memikzade Mustafa Efendi has worked only for 13 hours, which was the shortest period in this position. In this study, the shayk al-Islams who were originly from Isparta during the Ottoman period have been dealt as the main subject and some detailed information about them have been given. Accordingly, Abdulqadir Chelebi Efendi officiated as shayk al-Islam for 3 months in the reign of Suleyman the Magnificient, Husamzade Abdurrahman Efendi for 10 months and Seyyid Mehmed Efendi for 9,5 months in the reign of Mehmed IV, Yekcheshm Huseyin Efendi for a day in the reign of Sultan Mustafa II and Hamidi Mustafa Efendi for 1,5 years in the reign of Sultan Selim III. Totally five shayk al-islams from Isparta, one in 16th century, two in 17th century, one in 18th century and one in 19th century, served in the office of shayk al-Islam.

Keywords:

Isparta, Shayk al-Islam, Sheikhdom, Mudarris,

PDF

___

Ahmed Cevdet Paşa, Tarih-i Cevdet, Sadeleştiren; Dündar Günday, İstanbul 1973, c.IV, V, VI.
Ahmed Vâsıf Efendi, Mehâsinü’l-Âsâr ve Hakâikü’l-Ahbâr, Yay.Haz. Mücteba İlgürel, Ankara 1994
Akgündüz, Murat, “Klasik Dönem Osmanlı Devlet Teşkilâtında Şeyhülislâmlık”, Türkler, Ankara 2002, c.IX, ss.847-854.
Aktepe Münir, DİA, “Çınar Vak’ası”, c.VIII, ss.301-302.
Arslan, Mehmet, “Osmanlı’da Bir Muhteşem Şenlik: Şehzâde Sultan Mehmet’in (III. Mehmet) Sünnet Düğünü”, Türkler, Ankara 2002, c.XI, ss.871- 886.
Beyâni Mustafa bin Carullah, Tezkiretü’ş-Şuarâ, Eleştirmeli Baskıya Hazırlayan, İbrahim Kutluk, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara 1997.
Bursalı Mehmed Tâhir, Osmanlı Müellifleri I-II-III ve Ahmed Remzî Akyürek- Miftâhu’l-Kütüb ve Esâmî-i Müellifîn Fihristi (Tıpkıbasım-Dizin), Haz.
Mustafa Tatcı, Cemâl Kurnaz, Ankara 2000.
Derman, M. Uğur, “Derviş Abdî-i Mevlevi”, DİA, c. IX, ss.190-191.
DİA, “Melâmiyye”, DİA, c. XXIX, ss.29-35
Edirneli Sehî, Tezkire-i Sehî, (nşr. Mehmed Şükrü), İstanbul 1325.
İlmiyye Sâlnâmesi, Osmanlı İlmiyye Teşkilâtı ve Şeyhülislamlar, Yayına Haz. Seyit Ali Kahraman, Ahmed Nezih Galitekin ve Cevdet Dadaş, İstanbul 1998.
İpşirli, Mehmet, “Abdülkadir Hamîdî Çelebi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), İstanbul 1988, c.I, ss.240.
--------------, “Çivizâde Muhyiddin Mehmed Efendi”, DİA, c.VIII, ss.348- 349.
--------------, “Huzur Dersleri”, DİA, c.XVIII, ss.441-444
--------------, “Mustafa Efendi, Hamîdîzâde”, DİA, c.XXXI, ss.298-299.
--------------, “Paşmakçızâde, Ali Efendi”, DİA, c.XXXIV, ss.185-186.
-------------, “Şeyhülislâm”, DİA, c.XXXIX, ss.91-96.
İsen, Mustafa, Sehî Bey Tezkiresi (Heşt Behişt), Ankara 1998.
Kastamonulu Latîfî, Tezkire-i Latîfî, İstanbul 1314.
Kazıcı, Ziya İslâm Medeniyeti ve Müesseseleri Tarihi, İstanbul 2006.
Kınalı-zade Hasan Çelebi, Tezkiretüş-şuara, Eleştirmeli Baskıya Hazırlayan, İbrahim Kutluk, Ankara 1989, c.II.
Lütfi Paşa, Tevârih-i Âli Osman, İstanbul 1341.
Mecdî Mehmed Efendi, Şakâik-ı Nu’maniye ve Zeyilleri, Hadaiku’ş- Şakaik, Neşre Haz. Abdülkadir Özcan, İstanbul 1989, c. I.
Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmani, Yayına Haz. Nuri Akbayar, Eski Yazıdan Aktaran Seyit Ali Kahraman, İstanbul 1996, c.I-VI.
Naîmâ Mustafa Efendi, Târih-i Na’îmâ (Ravzatü’l-Hüseyn Fî Hulâsati Ahbâri’l-Hâfikayn), Haz. Mehmet İpşirli, Ankara 2007, c.III-IV.
Nevîzâde Atâî, Şakâik-ı Nu’maniye ve Zeyilleri, Hadâik-ül-Hakâik fî Tekmilet’iş-Şakâik, Neşre Haz. Abdülkadir Özcan, İstanbul 1989, c. II.
Özcan, Abdülkadir, “Edirne Vak’ası”, DİA, c.XX, ss.445-446.
Özcan, Tahsin, “Seyyid Mehmed Emin Efendi”, DİA, c.XXXVII, ss.69.
Şeyhî Mehmed Efendi, Şakâik-ı Nu’maniye ve Zeyilleri, Vekâyi’ulFuzalâ, Neşre Haz. Abdülkadir Özcan, İstanbul 1989, c.III.
Uzunçarşılı İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, Ankara 1983, c. II, III, IV.
----------------, Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı, Ankara 1988.
Von Hammer, Purgstall Baron Joseph, Büyük Osmanlı Tarihi, İstanbul 1990, c.V.