el-Meydânî’nin Mecmau‘l-Emsâl Adlı Eserinde HZ. PEYGAMBER’E AİT VECİZELER VE EDEBÎ ÖZELLİKLERİ

Hz. Peygamberin hadislerinden bir kısmı veya bir bölümü az lafızla çok mana ifade ettikleri için meşhur olmuş ve vecize özelliğini kazanmıştır. Bu hadislere, Arap edebiyatının vecize ve atasözlerini ihtiva eden ve alanın en meşhur eseri olan elMeydânî (518/1124)’nin Mecmau‘l-Emsâl adlı kitabında da geniş yer verilmiştir. Vecizelerin anlamlarını doğru kavrayabilmek için ihtiva ettikleri edebî özelliklerin bilinmesi önemlidir. İşte bu makalede el-Meydânî’nin Hz. Peygamber’e ait olduğunu ifade ettiği 58 vecizeden yirmi dokuzu edebî özellikleriyle ele alınıp incelenmiştir. Bu yapılırken, önce vecizenin hadis kaynaklarından yerleri gösterilmiş, müteakiben vecizelerin metinleri ve anlamları, varsa farklı lafız ve rivâyetleri, dayandığı kaynakları, garip kelimelerinin izahı ve edebî özellikleri gösterilmiştir

Anahtar Kelimeler:

Vecize, Atasözü, Hadis, Hz. Peygamber, Edebî Özellik, El-Meydânî, Mecmau‘l-Emsâl

The Apothegems of the Prophet Muhammad in al-Maidani’s Work Named Majma' al-Amthal and the Literary Featuresof them

Some of the Prophet Muhammad’s hadiths became known for their being of having various meanings with less words and they thus gained the status of terse in Islamic literature. One of the well-known book having such terses and proverbs is that of Majma' al-amthal written by al-Maydanî(518/1124). It is therefore very important to know the literary features of these terses to grasp their true meanings. In this paper, mainly a number of 29 terses among his 58 terses that are considered by al-Maydani to be belonging to the Prophet have been examined. In doing so, firstly the origins of these terses from the hadith sources have been indicated. After that, the texts and meanings of these terses, their different wording and narrations, their original sources, the explainations of the strange words and their literary features have been shown in some detail

Keywords:

Terse Apothegem, Proverb, Hadith, The Prophet Muhammad, Literary Feature, Al-Maydanî, Majma’ al-Amthâl,

PDF

___

Abdulmecîd Mahmud, Nazarâtun Fıkhıyye ve Terbeviyye fî Emsâli’lHadis, Mektebetu’s-Sadîk, et-Tâif, 1992.
el-Aclûnî, İsmail b. Muhammed, Keşfu’l-Hafâ, Muessesetu’r-Risâle, Beyrut, 1405.
Ahmed b. Hanbel, Musnedu Ahmed, Muessesetu Kurtuba, Mısır, trs.
Aksoy, ÖmerAsım, Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, TDK. Yayınları, Ankara, 1978.
el-Askerî, Ebû Hilâl Hasen b. Abdillah b. Sehl, Kitâbu’s-Sınâateyn elKitâbe ve’ş-Şiir, (tah. Mufît Kamîha), Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1984.
el-Aynî, Bedruddin Ebû Muhammed, Umdetu’l-Kârî Şerhu Sahîhi’lBuhârî, İhyâu’t-Turâsu’l-Arabî, Beyrut, trs.
Başaran, Selman, Hadislerin Türk Atasözlerine Tesiri, Uludağ Üniversitesi Basımevi, Bursa, 1994.
el-Beyhakî, es-Sunenu’l-Kubrâ, Mektebetu Dâri’l-Bâz, Mekke, 1994.
_________, Şuabu’l-İmân, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1410.
Bolelli, Nusreddin, Belâğat, Rağbet Yayınları, İstanbul, 2000.
Buhârî, Sahihu’l-Buhârî, Dâru İbn Kesîr, (tah. Mustafa Dîb), Beyrut, 1987.
el-Curcânî, Abdu’l-Kâhir, Kitâbu Delâili’l-İ‘câz, (tah. Mahmûd Muhammed Şâkir, Dâru’l-Medenî, Cidde, 1992.
Çuhadar, Mustafa, “Fesâhat” DİA, İstanbul, 1995.
Ebu’l-Ferac, Abdurrahman b. Ali b. Muhammed, Safvetu’s-Safve, (tah. Mahmud Fâhûrî, Muhammed Kavâs Kal’acî), Dârû’l-Mârife, Beyrut, 1979.
Ebû Ya‘lâ, Ahmed b. Ali, Musnedu Ebî Ya‘lâ, (tah. Huseyn Selim Esed, Dâru’l-Me’mûni li’t-Turâs, Dimeşk, 1984.
Fadl Hasen Abbâs, el-Belâga Funûnuhâ ve Efnânuhâ, Dâru’l-Fukân, Amman, 2007.
Fadl Hasen Abbâs, Esâlîbu’l-Beyân, Dârun-Nefâis, Amman, 2009. Fidan Ahmet ve Arkadaşları, Örnekleriyle Türkçe Sözlük, MEB. Yayınları, Ankara, 1996.
el-Fîrûzâbâdî, Mecduddin Muhammed b. Yakûb, el-Kâmûsu’l-Muhît, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1995.
el-Hâkim en-Neysâbûrî, el-Mustedrek ala’s-Sahîhayn, (tah. Mustafa Abdulkadir Atâ) Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1995
el-Hâşimî, Ahmed, Cevâhiru’l-Belâga fî’l-Meânî ve’l-Beyân ve’l-Bedii‘, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut, ts.
el-Heysemî, Ali bi Ebî Bekr, Mecmau‘z-Zevâid, Dâru’r-Reyyâni li’tTurâs, Kahire, 1407.
Hıdır Musâ Muhammed Hammûd, et-Tecvâlu fî Kutubi’l-Emsâl, Dâru’lKutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 2002.
İbn Adî el-Curcânî’nin el-Kâmil fî Duafâi’r-Rical, (tah. Yahya Muhtar Gazâvî), Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1988.
İbn Ebî Şeybe, Musannefu İbn Ebî Şeybe,(tah. Kemal Yusuf Hût) Mektebetu’r-Ruşd, Riyad, 1409.
İbn Hallikân Muhammed b. Ebî Bekr, Vefeyâtu’l-A‘yân ve Enbâu Enbâi’z-Zamân, Dâru Sadr, Beyrut, 1977.
İbn Hibbân b. Ahmed, Sahîhu İbn Hibbân, (tah. Şuayb Arnaut), Müessesetu’r-Risâle, Beyrut, 1993.
İbn Huzeyme, Muhammed b. İshâk, Sahîhu İbn Huzeyme, (tah. Muhammed Mustafa el-Azamî), Mektebetu’l-İslâmî, Beyrut, 1970.
İbn Mâce, Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî, Sunenu İbn Mâce, Dâru’lFikr, Beyrut, trs.
İbn Manzûr, Cemâluddin Muhammed b. Mükerrem, Lisânu’l-Arab, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1994.
İbn Reşîk, Ebû Ali el-Hasen el-Kayrâvânî, el-Umde fî Mehâsini’ş-Şi‘r ve Âdâbihî, Dâru’t-Talâi‘, Kahire, 2006.
İbnu’l-Esîr, Ziyâuddin Nasrullah, el-Meselu’s-Sâir fî Edebi’l-Kâtib ve’ş-Şâir, (tah. Muhammed Muhyiddin Abdulhamîd), el-Mektebetu’l-Asriyye, Beyrut, 1999.
Katib Çelebi, Keşfu’z-Zunûn, Miilli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1972.
Kazan, Ramazan, İbn Dureyd’in el-Muctenâ Adlı Eserindeki Hz.
Peygamber’in Vecizeleri ve Edebî Özellikleri, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 2011.
_____, Edebî Üslûp Açısından Hadis Metinleri, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 2013.
el-Kazvînî, el-Hatîb Muhammed b. Abdurrahman, et-Telhîs fî Ulûmi’lBelâga, (tah. Abdulhamîd Hendâvî), Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1997.
_______, el- İzâh fi Ulûmi’l-Belâga, (tah. Muhammed Abdulmün’ım Hafâcî), Dâru’l-Kutubi’l-Lübnan, Beyrut, 1980.
Koçyiğit, Talat, Hadis Istılahları, A. Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara, 1980.
el-Kudâî, Ebû Abdillah, Musnedu’ş-Şihâb, Muessesetu’r-Risâle, Beyrut, 1986.
Mecdî Vehbe ve Kâmil Muhendis, Mu‘cemu’l-Mustalahâti’l-Arabîyye fi’l-Lugati ve’l-Edeb, Mektebetu Lubnan, Beyrut, 1984.
el-Meydânî, Ahmed b. İbrahim en-Nîsâbûrî, Mecmau‘l-Emsâl, (tah. Naim Hasen Zarzûr), Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1988.
el-Meydânî, Mecmau‘l-Emsâl, (tah. Muhammed Fadl İbrahim), Matbaatu İsa el-Babî, Kahire, 1978.
Munzirî, Abdulazim b. Abdu’l-Kavi, et-Terğîb ve’t-Terhîb, (tah. İbrahim Şemsuddin), Dârû’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1417.
Muslim, Sahîhu Muslim, (tah. Muhammed Fuâd Abdulbâkî), Dâru İhyâi Turâsi’l-Arabî, Beyrût, trs.
Özbalıkçı, Reşit, Arap Gramerinde Kur’ân ve Hadiste İstişhâd, Yayımlanmamış Doktara Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, SBE, İzmir, 1985.
er-Râgib el-Esbahânî, el-Mufredât fî Garîbi’l-Kurân, Kahraman Yayınları, İstanbul, 1986.
Sancaklı, Saffet, “Hadislerin Doğru Anlaşılması ve Yorumlanmasında Takip Edilecek Yöntem” İslâm’ın Anlaşılmasında Sünnetin Yeri ve Değeri Sempozyumu, TDV. Yayınları, Ankara, 2003.
Saraç, M. A. Yekta, Klasik Edebiyat Bilgisi Belâgat, Bilimevi, İstanbul, 2001.
es-Sekkâkî, Ebû Yakub Yusuf b. Ebî Bekr Muhammed b. Ali, Miftâhu’lUlûm, (tah. Abdulhamid Hendâvî), Dâru’l-Kutubi’l-İlmiye, Beyrut, 2000.
Subhî es-Sâlih, Hadis İlimleri ve Hadis Istılahları, (ter. M. Yaşar Kandemir), Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1973.
eş-Şerîf er-Razî, el-Mecâzâtu’n-Nebeviyye, (tah. Tâhâ Muhammed ezZeynî), Muessesetu’l-Halebî, Kahire, 1967.
et-Taberânî, Ebû Kâsım, el-Mucemu’l-Kebîr, Mektebetu’l-Ulûm ve’lHikem, Musul, 1983.
________, el-Mucemu’l-Evsat, Dâru’l-Harameyn, Kahire, 1415.
________,el-Mucemu’s-Sağîr, el-Mektebetu’l-İslâmiyye, Beyrut, 1985.
Tâhiru’l-Mevlevî, Edebiyât Lügatı, Enderun, İstanbul, 1973.
et-Teftâzânî, Sa’duddin Muhtasaru’l-Meânî, Salâh Bilici Kitapevi’nin Ofseti, İstanbul, 1304.
et-Tirmizî, es-Sunen, Dâru İhyâi’l-Kutubi’l-Arabî, (tah. Ahmed Muhammed Şakir ve Arkadaşları) Beyrut, trs.
Uzun, Taceddin, Arap Dilinde Meseller (Atasözleri), Konya, 1996.
_______, “Hz. Peygamber’in Belâgat ve Fesâhatı” Makâlât, 1999/2.
Yahya b. Hamza b. Ali el-Yemenî, Kitâbu’d-Dırâz, Dâru’l-Kutubi’lİlmiyye, Beyrut, 1995.
Yardım, Ali, Şihâbu’l-Ahbâr Tercümesi, Damla yayınevi, İstanbul, 1999.
ez-Zemahşerî, Cârullah Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. Umer, Esâsu’l-Belâga, Dâru’l-Kutubi’l-Mısrıyye, Kahire, 1953.
ez-Ziriklî, Hayreddin, el-A‘lâm, Dâru’l-İlmi li’l-Melâyin, Beyrut, 1995.