doç.dr.mehmet MERT, Arş.gör. Fatih DEMİR

MEVSİMSEL EŞBÜTÜNLEŞME VE MEVSİMSEL HATA DÜZELTME MODELİ: İTHALAT-İHRACAT VERİLERİ ÜZERİNE BİR UYGULAMA

Bu çalışma; zaman serilerinde görülen mevsimsellik bileşenine yönelik olarak, mevsimsel bütünleşme ve eşbütünleşme ilişkilerinin tespit edilmesi için kullanılanHylleberg-Engle-Granger-Yoo (HEGY) mevsimsel birim kök (Hylleberg vd., 1990) ve Engle-Granger-Hylleberg-Lee (EGHL) mevsimsel eşbütünleşme (Engle vd., 1993) testlerini kapsamaktadır. Önce teorileri aktarılan bu testler, üçer aylık verilerden oluşan 1969:1 – 2014:1 dönemini kapsayan ithalat ve ihracat serileri üzerine uygulanmıştır. Sıfır ve mevsimsel (¼ ve ¾) frekanslarda her iki serinin de birim köke sahip oldukları belirlenmiştir. Bu sonuç değişkenler arasında mevsimsel eşbütünleşme ilişkisinin olabileceğini göstermektedir. Uygulanan mevsimsel eşbütünleşme testi sonucu, sıfır frekansta seriler arasında eşbütünleşme ilişkisinin olmadığı saptanmıştır. Mevsimsel frekansta (¼ ve ¾) ise bir adet eşbütünleşme vektörü tespit edilmiştir. Eşbütünleşme sonuçları, cari dönemde, ihracatın ithalatı %12, bir gecikmeli ihracatın ise %22 oranında pozitif etkilediklerini göstermiştir. Eşbütünleşme ilişkisinin bulunmasının ardından mevsimsel frekans (¼ ve ¾) için oluşturulan mevsimsel hata düzeltme modeli (SECM) tahmin edilmiştir. SECM sonuçları değerlendirildiğinde, ithalatta uzun dönem dengesinde yaşanacak sapmaların bir dönemde %30’unun düzeltildiği görülmüştür

Anahtar Kelimeler:

Mevsimsel Birim Kök, Mevsimsel Eşbütünleşme, Mevsimsel Hata Düzeltme Modeli

Mevsimsel Eşbütünleşme ve Mevsimsel Hata Düzeltme Modeli: İthalat-İhracat Verileri Üzerine Bir Uygulama

The aim of this study is to examine the seasonal patterns which are seen widely in time series, using Hylleberg-Engle-Granger-Yoo (HEGY) seasonal unit root test (Hylleberg et all., 1990) and EngleGranger-Hylleberg-Lee (EGHL) seasonal cointegration test (Engle et all., 1993). These tests have been identified theoretically and tested using quarterly export-import data over the 1969:1 – 2014:1 periods. In both series, it is determined to have unit root at zero, ¼ and ¾ frequencies. This result shows that the series are possibly cointegrated. Therefore seasonal cointegration test is applied and detected that series are cointegrated at ¼ and ¾ frequency with one cointegration vector however not cointegrated at zero frequency. Cointegration estimations shows that export and one lagged export have positive effects on import and these effects are 12% and 22% respectively. Then, seasonal error correction model (SECM) is estimated at ¼ and ¾ frequency. The SECM results indicate that import fluctuations are adjusted 30% only one period

Keywords:

-,

PDF

___

ALTINAY, G. (1997). “Seasonal Unit Roots in Quarterly Turkish Data”, Dokuz Eylül Üniversitesi, ĠĠBF Dergisi, 12(1): 193-201.
AYVAZ KIZILGÖL, Ö. (2011). “Mevsimsel EĢbütünleĢme Testi: Türkiye’nin Makroekonomik Verileriyle Bir Uygulama”, Atatürk Üniversitesi ĠĠBF Dergisi, 25(2): 13-25.
AYVAZ, Ö. (2006). “Mevsimsel Birim Kök Testi”, Atatürk Üniversitesi ĠĠBF Dergisi, 20(1): 71-87.
BĠNET, M. ve ZAÏD, Y.B. (2011). “A Seasonal Integration and Cointegration Analysis of Residential Water Demand in Tunisia”, Economics Working Paper, 2011-22, Center for Research in Economics and Management (CREM), University of Rennes 1, University of Caen and CNRS.
BOX, G.E.P. ve JENKINS, G.M. (1976). “Time Series Analysis: Forecastingand Control”, San Francisco: Holden-Day.
ÇAĞLAYAN, E. (2003). “YaĢam Boyu Sürekli Gelir Hipotezi’nde Mevsimsellik”, Marmara Üniversitesi ĠĠBF Dergisi, 18(1): 409-422.
ENGLE, R.F., GRANGER, C.W.J., HYLLEBERG, S. ve LEE, H.S. (1993). “Seasonal Cointegration: The Japanese Consumption Function”, Journal of Econometrics, 55: 275-298.
ENGLE, R.F. ve YOO, B.S. (1987). “Forecasting and Testing in Cointegrated Systems”, Journal of Econometrics, 35: 143-159.
GÜREL, S.P. ve TĠRYAKĠOĞLU, M. (2012). “Seasonal Unit Root: An Application to Turkish Industrial Production Series”, Business and Economics Research Journal, 3(4): 77-89.
HYLLEBERG, S., ENGLE, R.F., GRANGER, C.W.J. ve YOO, B.S. (1990). “Seasonal Integration and Cointegration”, Journal of Econometrics, 44: 215-238.
MĠTHANI, D. M. ve KHOON, G.S. (1999). “Causality Between Government Expenditure and Revenue in Malaysia: A Seasonal Cointegration Test”, ASEAN Economic Bulletin, 16(1): 68-79.
MOURAD, M.N. (2007)., “Modeling the Import and Export System of the United States: Using the Error Correction Model Representation”, Dirasat, Administrative Sciences, 34(1): 182-199.
TIRAġOĞLU, M. (2012). “HEGY Mevsimsel Birim Kök Testi: Türkiye’de TÜFE ve TÜFE Harcama Grupları Ġçin Bir Uygulama”, Kırklareli Üniversitesi ĠĠBF Dergisi, 1(1): 49-65.
TÜRE, H. ve AKDĠ, Y. (2005). “Mevsimsel Kointegrasyon: Türkiye Verilerine Bir Uygulama”, VII. Ulusal Ekonometri ve Ġstatistik Sempozyumu, 26-27 Mayıs, 2005, Ġstanbul.