AMERİKALILAR ARASI İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ İÇTİHADINDA ONARIM

Amerikalılar Arası İnsan Hakları Mahkemesi, insan hakları ihlallerinin sonuçlarının onarımına yönelik yaratıcı ve kapsamlı içtihadı ile insan haklarının uluslararası korunması mekanizmaları içerisinde özel bir konum edinmiştir. Mahkeme, Amerika İnsan Hakları Sözleşmesinin kendisine tanıdığı yetkiyi devletlerin uluslararası hukuka aykırı eylemlerinden sorumluluğuna ilişkin uluslararası hukuk ile temellendirmiş, insan hakları ihlallerinin özgül niteliklerini dikkate alarak onarım araçlarını zenginleştirmiştir. Böylece onarımı tazminat ve ihlali tespit eden kararın ötesinde tasarlayarak insan hakları ihlal edilen mağdurlara telafi sunulması ve gelecekte benzer ihlallerin önüne geçilmesi bakımından etkili adımlar atmıştır. Mahkeme onarım içtihadında hem bireylerin mağduriyetlerinin telafi edilmesi ile insan hakları kavramında içerilen daha geniş kamusal yarara ulaşılması için yapısal ve sistemik değişimlerin gerçekleştirilmesini bir arada vurgulayarak, hem de onarımı sosyal-ekonomik ve kültürel boyutları içerisinde düşünerek insan hakları hukukuna önemli bir katkı sağlamıştır.

Anahtar Kelimeler:

Amerikalılar Arası İnsan Hakları Mahkemesi, onarım, tazminat, rehabilitasyon

Reparation in the Jurisprudence of the Inter-American Court of Human Rights

The Inter-American Court of Human Rights has gained a special place within the mechanisms of international protection of human rights with its creative and comprehensive jurisprudence on the reparation of the consequences of human rights violations. The Court has based the jurisdiction granted to it by the American Convention on Human Rights within the framework of the responsibility of states for internationally wrongful acts, and has enriched the means of reparation by taking into account the specific characteristics of human rights violations. Thus, by designing the reparation beyond compensation and the declaratory relief, it has taken effective steps to provide reparation to victims of human rights violations and to prevent future similar violations. In its case law on reparation, the Court made a significant contribution to human rights law by emphasizing together the reparation of individual grievances and the realization of structural and systemic changes to achieve the broader public interest embodied in the concept of human rights and by considering the repair within its social-economic and cultural dimensions.

Keywords:

Inter-American Court of Human Rights, reparation, compensation, rehabilitation,

PDF

___

ABRAMOVICH, Victor, “From Massive Violations to Structural Patterns: New Approaches and Classic Tensions in the Inter-American Human Rights System”, SUR – International Journal on Human Rights, C. 6, S. 11, 2009, ss. 7-37.
ANTKOWIAK, Thomas M., “Remedial Approaches to Human Rights Violations: The Inter-American Court of Human Rights and Beyond”, Columbia Journal of Transnational Law, C. 46, S. 2, 2008, ss. 351-419.
ANTKOWIAK, Thomas M., GONZA, Alejandra, The American Convention on Human Rights, Oxford University Press, New York, 2017.
ASLAN, Volkan, “Amerikalılar Arası İnsan Hakları Sistemi”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 3, S. 2, 2012, ss. 261-296.
BUYSE, Antoine, “Lost and Regained? Restitution as a Remedy for Human Rights Violations in the Context of International Law”, Zeitschrift für ausländisches öffentliches Recht und Völkerrecht, C. 68, 2008, ss. 129-153.
CARRILLO, Arturo J., “Justice in Context: The Relevance of Inter-American Human Rights Law and Practice to Repairing the Past”, The Handbook of Reparations, ed. Pablo de Greiff, Oxford University Press, New York, 2006, ss. 504-538.
CHAVEZ, Leiry Cornejo, “New Remedial Responses in the Practice of Regonal Human Rights Courts: Purposes beyond Compensation”, International Journal of Constitutional Law, C. 15, S. 2, 2017, ss. 372-392.
CONDÉ, H. Victor, A Handbook of International Human Rights Terminology, University of Nebraska Press, London, 2. baskı, 2004.
CONTESSE, Jorge, “Contestation and Deference in the Inter-American Human Rights System”, Law and Contemporary Problems, C. 79, S. 2, 2016, ss. 123-145.
ÇAMURCUOĞLU, Gülden “Amerikan İnsan Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Öngörülen Koruma Mekanizmaları”, ERÜHFD, C. XIV, S. 2, 2019, ss. 7 13-770.
DOĞAN, İlyas; ÖZDEMİR, Omca, “Amerika Kıtasında İnsan Haklarının Korunması Bölgesel Rejimi”, İnsan Hakları Hukuku, ed. İlyas Doğan, Astana Yayınları, Ankara, genişletilmiş 2. baskı, 2015, ss. 307-338.
DULITZKY, Ariel, “The Inter-American Human Rights System Fifty Years Later: Time for Changes”, Quebec Journal of International Law, 2011, Özel Sayı, ss. 127-164.
ERGE, Recep Ersel, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında Hakkaniyete Uygun Tatmin, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2016.
EVANS, Christine, The Right to Reparation in International Law for Victims of Armed Conflict, Cambridge University Press, New York, 2012.
GARNER, Bryan A. (ed.), Black's Law Dictionary, West Publishing, United States of America, 9. baskı, 2009.
GRAY, Christine D., Judicial Remedies in International Law, Clarendon Press, Oxford, 1990.
GROSSMAN, Claudio, “The Inter-American System of Human Rights: Challenges for the Future”, Indiana Law Journal, C. 83, S. 4, 2008, ss. 1267-1282.
HAASDIJK, Suzan L., “The Lack of Uniformity in the Terminology of the International Law of Remedies”, Leiden Journal of Internatonal Law, C. 5, S. 2, 1992, ss. 245-264.
ILC, Draft Articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts with Commentaries, Yearbook of the International Law Commission, 2001, Vol. II, Part Two, 30-143.
MARTIN, Elizabeth A. (ed.), A Dictionary of Law, Oxford Unversity Press, Oxford, 5. baskı, 2002.
McKAY, Fiona, “What Outcomes for Victims?”, The Oxford Handbook of International Human Rights Law, ed. Dinah Shelton, Oxford University Press, Oxford, 2013, ss. 921-954.
MENTAL HEALTH TEAM OF THE CENTER FOR LEGAL AND SOCIAL STUDIES, “Reparations: A Judicial and Symbolic Act”, Comprehensive Attention to Victims of Torture in Cases under Litigation – Psychosocial Contributions, Inter-American Institute of Human Rights, San José, 2009, ss. 267-311.
Observations by the Governments of the Member States on the Draft Inter-American Convention on Protection of Human Rights: Guatemala, OEA/Ser.K/XVI/1.1. doc. 24, 8/11/1969, Buergenthal and Norris (eds.), Human Rights: The Inter-American System, kitapçık 13, C. 2.
PASQUALUCCI, Jo M., The Practice and Procedure of the Inter-American Court of Human Rights, Cambridge University Press, New York, 2. baskı, 2013.
PEREZ-LEON-ACEVEDO, Juan Pablo, “The Control of the Inter-American Court of Human Rights over Amnesty Laws and Other Exemption Measures: Legitimacy Assessment”, Leiden Journal of International Law, C. 33, S. 3, 2020, ss. 667-687.
QUINTANA, Francisco, “Conference: Reparations in the Inter-American System: A Comparative Approach Conference”, American University Law Review, C. 56, S. 6, 2007, ss. 1382-1390.
ROHT-ARRIAZA, Naomi, “Reparations Decisions and Dilemmas”, Hastings International and Comparative Law Review, C. 27, S. 2, 2004, ss. 157-200.
SAMANCI, Uğur, “Amerikan İnsan Hakları Sözleşmesinin Denetim Organları ve Amerikalılar-Arası İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarının Uygulanmasının Denetimi”, D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Durmuş TEZCAN’a Armağan, C. 21, Özel Sayı, 2019, ss. 1795-1832.
SHELTON, Dinah, Remedies in International Human Rights Law, Oxford University Press, New York, 3. baskı, 2015.
ŞİRİN, Tolga, “İnsan Hakkı İhlalinin Onarılmasını İsteme Hakkı”, Güncel Hukuk, S.113-5, Mayıs 2013, ss. 12-13.
URAL USLAN, Yurdanur; GÜNER, Tuğba, “İnsan Haklarının Bölgesel Düzeyde Korunması: Amerikan Sistemi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C. 19. S.2, 2014, ss. 309-322.
UZUN, Elif, Milletlerarası Hukuka Aykırı Eylemlerinden Dolayı Devletin Sorumluluğu, Beta, İstanbul, 2007.
ZÚÑİGA, Natalia Torres, The Inter-American Court of Human Rights, Routledge, New York, 2023.