Yerli Sosyolojide Science Sociale Etkisi: Türk Sosyoloji Cemiyeti’nin 1957 İlmi Kongresi

Science Sociale’in Türkiye serüveni 1902 Jön Türk Kongresi’nin ardından başlamıştır. Prens Sabahattin yaşanan idari, mali ve askeri sorunlara çözüm olacağını düşünmüş ve Science Sociale ekolünü ‘içeriye’ yansıtmıştır. Ancak kamucu toplumdan bireyci topluma geçişi, yani yapısal bir dönüşümü öngören ekol istenilen etki düzeyine ulaşamamıştır. 1945’lere kadar Mehmet Ali Şevki Sevündük, Selahattin Demirkan gibi takipçiler teorik ve uygulamalı çalışmalarıyla -kısıtlı da olsa- Science Sociale’in Türkiye serüvenini devam ettirmişlerdir. 1945 sonrasında ortaya çıkan iki kutuplu dünyanın ‘içeride’ yarattığı yeni koşullar ve bu koşulların Prens’in ölümüyle birleşmesi ise kısıtlılığı tersine çevirmiştir. Bu bağlamda Hilmi Ziya Ülken, Nurettin Şazi Kösemihal, Tahsin Demiray gibi isimler ve Türk Sosyoloji Cemiyeti gibi yapılar Prens’in sosyolojik söylemini geniş bir mecrada seslendirmiş ve ekolün tarihi-metodolojik unsurları yoğun olarak dolaşıma girmiştir. Dolayısıyla 1945 sonrasını, Science Sociale’in Türkiye serüveni açısından bir ‘altın çağ’ olarak nitelendirmek mümkündür. Makalemizde ekolün yerli sosyoloji camiasında yakaladığı bu ivme, Türk Sosyoloji Cemiyeti’nce 1957 yılında düzenlenen İlmi Kongre üzerinden ortaya konmuştur.

The Effect of Science Sociale on Turkish Sociology: 1957 Scientific Congress Held by Turkish Sociological Association

Interest in Science Sociale in Turkey sparkled after Young Turks’ Congress in 1902. Prince Sabahattin transferred the ecol of Science Sociale into ‘home’ thinking that it would solve governmental, financial, and military problems on hand. However, the ecol which proposed a transformation from a collectivistic society to an individualistic society, which means a structural transformation, could not create much effect. Some followers of the ecol, such as Mehmet Ali Şevki Sevündük and Selahattin Demirkan kept the ecol alive - though to a limited extent - until 1945 through their theoretical and practical studies. The new conditions ‘at home’ that emerged as a result of the split world after 1945, as well as the Prince’s death made the tables turn, and those conditions led to a great deal of studies. In that context, some sociologists, such as Hilmi Ziya Ülken, Nurettin Şazi Kösemihal, Tahsin Demiray, and some communities, like Turkish Sociological Association widely mentioned about the Prince’s sociological discourse, and thereby the historical and methodological elements of the ecol were introduced to social sciences in Turkey. Therefore, it is possible to define the period after 1945 as the ‘golden age’ of Science Sociale in Turkey. This momentum that the ecol gained in Turkish sociological community is discussed in this article by referring to the 1957 Scientific Congress held by Turkish Sociological Association.

PDF

___

Arı, O. (1957). Bulgaristanlı göçmenlerin Türkiye’ye intibakı. Türk Sosyoloji Cemiyeti İlmi Kongre tebliğleri (ss. 45-46). İstanbul: Türkiye Yayınevi.
Coşkun, İ. (1991). Sosyoloji bölümünün tarihine dair. İ. Coşkun (Ed.), 75. yılında Türkiye’de sosyoloji (ss. 13-23). İstanbul: Bağlam Yayınları.
Danışman, N. (1957). Memleketimizdeki kültür değişmelerinin içtimai akisleri. Türk Sosyoloji Cemiyeti İlmi Kongre tebliğleri (ss. 40-41). İstanbul: Türkiye Yayınevi.
Demiray, T. (1958). Modern cemiyet ilminin kurucusu Le Play’in hayatı. Le Play sosyolojisinin 100. yılı dünyada ve Türkiyede tesirleri (ss. 3-7). İstanbul: Türkiye Yayınevi.
Demiray, T. (1958). Science Sociale’in Türkiye’ye gelişi ve bizdeki tesirleri. Le Play sosyolojisinin 100. yılı dünyada ve Türkiyede tesirleri (ss. 21-34). İstanbul: Türkiye Yayınevi.
Demirkan, S. (1957). Türk sosyolojisi ve bugünkü problemleri. Türk Sosyoloji Cemiyeti İlmi Kongre tebliğleri (ss. 37-39). İstanbul: Türkiye Yayınevi. E
rtürk, R. (1989). Cumhuriyet döneminde bir Le Playci Tahsin Demiray. İ.Ü.E.F. Sosyoloji Dergisi, 3(1), 107-146.
Ertürk, R. (1997). Türk sosyolojisinde ve Cumhuriyet döneminde köy tartışmaları. Ankara: İ.Ü.E.F. Yayınları.
Ertürk, R. (2001). Türkiye’de sosyoloji kongreleri üstüne notlar. Türk kültürü araştırmaları Prof. Dr. Nihat Nirun’a armağan (ss. 175-185). Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
Kaçmazoğlu, H. B. (2013a). 1940-1950 tarihleri arasında Türk sosyolojisi. Türk sosyoloji tarihi üzerine araştırmalar ( ss. 39-76). (5. baskı). İstanbul: Doğu Kitabevi.
Kaçmazoğlu, H. B. (2013b). Türkiye’de sosyoloji çalışmaları: 1950-1960 dönemi. Türk sosyoloji tarihi üzerine araştırmalar (ss. 93-137). (5. baskı). İstanbul: Doğu Kitabevi.
Kaçmazoğlu, H. B. (2013c). Hilmi Ziya Ülken’in çok yönlülüğü üzerine. Türk sosyoloji tarihi üzerine araştırmalar (ss. 139-147). (5. baskı). İstanbul: Doğu Kitabevi.
Karahan, A. (1957). Kültür değişmeleri bakımından kuzey Atlantik ülkeleri ve Türkiye. Türk Sosyoloji Cemiyeti İlmi Kongre tebliğleri (ss. 48-50). İstanbul: Türkiye Yayınevi.
Kösemihal, N. Ş. (1958). Fransada sosyolojinin doğuşu ve Le Play okulu. Le Play sosyolojisinin 100. yılı dünyada ve Türkiyede tesirleri (ss. 7-18). İstanbul: Türkiye Yayınevi.
Köymen, N. (1957). Köy incelemeleri. Türk Sosyoloji Cemiyeti İlmi Kongre tebliğleri (s. 42). İstanbul: Türkiye Yayınevi.
Köymen, N. (1957). Hızlanan sosyal değişmeler karşısında sosyolog. Türk Sosyoloji Cemiyeti İlmi Kongre tebliğleri (s. 47). İstanbul: Türkiye Yayınevi.
Köymen, N. (1957). Din sosyolojisinin hareket noktası. Türk Sosyoloji Cemiyeti İlmi Kongre tebliğleri (s. 48). İstanbul: Türkiye Yayınevi.
Okan, O. (2006). Prens Sabahattin’in ölümü ve 50’li yıllarda yeniden gündeme gelişi. İ.Ü.E.F. Sosyoloji Dergisi, 3(12), 163-174.
Okan, O. (2008). Prens Sabahattin literatürü üzerine. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 6(11), 477-498.
Parin, S. (2008). Toplumbilimin Türkiye serüveninde sosyoloji kongreleri. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 6(11), 691-712.
Prens Sabahattin (1965). Türkiye nasıl kurtarılabilir?. İstanbul: Elif Yayınları.
Prens Sabahattin (1977). Yedinci mektup: meslek-i içtimaimiz nasıl tatbik edilebilir? -Türkiye’de yeni bir medeniyet. N. N. Ege (Haz.), Prens Sabahattin: hayatı ve ilmi müdafaaları (ss. 217-235). İstanbul: Güneş Neşriyat.
Sucu, İ. (2014). Türk sosyoloji tarihinde “Sosyal Bilim” ekolü (Doktora Tezi). İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı, Malatya.
Tanyol, C. (1949). İçtimai monografi hazırlıkları Prens Sabahattin. İ.Ü.E.F. Sosyoloji Dergisi, 2(4-5), 145-175.
Tütengil, C. O. (1949). Prens Sabahattin. İ.Ü.E.F. Sosyoloji Dergisi, 2(4-5), 176-220.
Tütengil, C. O. (1957). Sakarya, Bursa ve Bolu illerine bağlı 25 köyde iktisadi, içtimai ve teknik alanlarda meydana gelen gelişmeler üzerinde bir soruşturma. Türk Sosyoloji Cemiyeti İlmi Kongre tebliğleri (ss. 42-44). İstanbul: Türkiye Yayınevi.
Ülken, H. Z. (1950a). Türk Sosyoloji Cemiyeti (1949). İ.Ü.E.F. Sosyoloji Dergisi, (6), 137-138.
Ülken, H. Z. (1950b). Türk Sosyoloji Cemiyeti birinci kongresi. İ.Ü.E.F. Sosyoloji Dergisi, (6), 138139.
Ülken, H. Z. (1957). Şehirleşme hadisesinin bazı neticeleri. Türk Sosyoloji Cemiyeti İlmi Kongre tebliğleri (ss. 34-37). İstanbul: Türkiye Yayınevi.
Ülken, H. Z. (1958). Dünyada Science Sociale. Le Play sosyolojisinin 100. yılı dünyada ve Türkiyede tesirleri (ss. 19-20). İstanbul: Türkiye Yayınevi.