Şer'iye sicillerinde mülk alışverişleri: Kullanılan usul ve dil

Bu çalışmada, şeriye sicillerinde mülk alışverişlerinin ne şekilde yer aldığı ve bu kayıtlarda takip edilen usul tedkîk edilmiştir. Mülk satışları ile ilgili belgeler, sakk/sakk-ı şeriadı verilen, belirli bir usul içerisinde kaydedilirdi. Bu usul ile şeriye sicillerine kaydedilen mülk satışları ile ilgili kayıtlara, sonraki dönemlerde herhangi bir anlaşmazlığa yer bırakmayacak şekilde, alışveriş muamelesi ile ilgili tüm ayrıntılar yazılıyordu. Bu amaçla bu belgelere; alışverişe konu olan mülkün bulunduğu yer, alışverişte bulunan tarafların durumu, satılan mülkün sınırları, müştemilatı, icâb, kabûl, mülkün değerinin ne olduğu, mülkün ne tür bir akitle satıldığı, ücretin alınıp alınmadığı, satışın gerçekleştiği tarih ve en sonda da mahkemede bu hadiseye şahit olan kişilerin kaydedildiği görülüyor. Mülk alışverişi ile ilgili meseleler, sakk usulü ile benzer biçimde Şeriye sicillerine yazılmaları sebebiyle bunlara dair örnekleri herhangi bir sicil kaydından vermek yeterli olacaktır. Bu araştırmada örnekler Osmanlı idari taksimatında Diyarbekir eyaletinin merkez kazası olan Amid (bu günkü adıyla Diyarbakır) ile diğer bir kazası olan Mardine ait sicillerden verilmiştir.

Property purchase in sharia court records: Method and diction

In this study, the way properties are transected and the method followed in Shari a Court Records are analyzed. The documents related to property selling used to be recorded in a certain way called sakk / sakk-ı shari a . All details related to such transections used to be written in Shari a Court Records using this method in a way that no disputes would occur in the future. Therefore, the location of the property, the situation of the two parties of the transaction, the borders of the property, the premises of the property, the worth of the property, the type of contract, whether the price was taken or not, the date of the sale, and finally the member of jury used to be recorded. As the issues related to property sale were written in Shari a Court Records with sakk method in a similar way, giving related examples from any court record will be sufficient. In this study, the examples were taken from court records of Amid, which was the central county of Diyarbakir State, and Mardin, which was another county at the time.

PDF

___

Arşiv Kaynakları ve Yazma Eserler
Diyarbakır Şeriye Sicili Defter No: 310, s. 6-a (19 Cemaziyelevvel 1145/7 Kasım 1732); s. 1-a (6 Cemaziyelahir 1145/24 Kasım 1732); s. 13-a (4 Şaban 1145/20 Ocak 1733); s. 14-b (25 Şaban 1145/10 Şubat 1733); s. 1-a (9 Cemaziyelahir 1145/27 Kasım 1732); s. 1-b (9 Cemaziyelahir 1145/27 Kasım 1732); s. 21-a (13 Şevval 1145/29 Mart 1733); s. 2-a (Gurre-i Cemaziyelahir 1145/Kasım 1732); s. 4-a (19 Cemaziyelahir 1211/20 Aralık 1796).
Diyarbakır Şeriye Sicili Defter No: 313, s. 82 (10 Safer 1154/27 Nisan 1741); s. 27-b (10 Şaban 1135/16 Mayıs 1723); s. 27-b (28 Şaban 1135/3 Haziran 1723); s. 27-b (28 Şaban 1135/3 Haziran 1723); 29-a (29 Şaban 1135/4 Haziran 1723); s. 32-a (23 Şaban 1135/29 Mayıs 1723).
Diyarbakır Şeriye Sicili Defter No: 592, s. 12-a (Selh-i Zilhicce 1135/2 Eylül 1723); 2-b (2 Zilhicce 1135/1 Eylül 1723); s. 30-b (8 Safer 1136/7 Kasım 1723); s. 49-b (10 Rebiülahir 1136/7 Ocak 1724); s. 6-a (12 Zilhicce 1135/13 Eylül 1723); s. 6-a (22 Zilhicce 1135/23 Eylül 1723); s. 6-a (23 Zilhicce 1135/24 Eylül 1723).
Mardin Şeriye Sicili, Defter No: 259, Belge (b.) 184 (22 Rebiülevvel 1007/23 Ekim 1598); b. 61 (11 Muharrem 1007/14 Ağustos 1598).
Mardin Şeriye Sicili, Defter No: 252, b. 66 (Şaban 1139/ Mart-Nisan 1727). Ebussuud, Fetâva, Süleymaniye Kütüphanesi, İsmihân Sultan, No: 223, s. 141a-142b.
Diğer Kaynaklar
AKGÜNDÜZ Ahmet, İslam Hukukunun Osmanlı Devletinde Tatbiki: Şeriye Mahkemeleri ve Şeriye Sicilleri, Türkler, C. X, Ankara 2002, s. 54-68. - Şeriye Sicilleri, C. I-II, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul 1988-1989.
BARDAKOĞLU Ali, Bey, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. VI, İstanbul 1992, s. 13-19.
BİLMEN Ömer Nasuhi, Hukuki İslâmiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu, C. IV.
CİN Halil - AKGÜNDÜZ Ahmet, Türk Hukuk Tarihi, C. II, İstanbul 1996.
EKEN Galip, Gaziantepin 113 Numaralı Şeriye Sicili Transkripsiyon ve Değerlendirme (h. 1168-1169/m. 1755-1756), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 1988.
EKİN Ümit Sakk Mecmualarının Tarih Araştırmalarında Kaynak Olarak Kullanılması Üzerine Bir Deneme, Bilig, S. 53, Bahar 2010, s. 115-138.
- Bir Sakk Mecmuasına Göre 17. Yüzyılda Tokat, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, S. 20, Kış 2009, s. 59-71.
GEDİKLİ Fethi, Osmanlı Hukuk Tarihi Kaynağı Olarak Şeriyye Sicilleri, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C. 3, S. 5, s. 2005, 187-213.
GÖKBİLGİN M. Tayyib, Osmanlı Paleografya ve Diplomatik İlmi, Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul 1979.
KAYA Süleyman Mahkeme Kayıtlarının Kılavuzu: Sakk Mecmuaları, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C. 3, S. 5, 2005, s. 379-416.
KÜTÜKOĞLU Mübahat, Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik), Kubbealtı Akademisi Kültür ve Sanat Vakfı, İstanbul 1984.
MOĞOL Hasan, Şeriyye Sicilleri Sözlüğü, Mehter Yayınları, Ankara 1997.
PAKALIN Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. I, M.E.B. Yayınları, İstanbul 1993.
UZUNÇARŞILI İsmail Hakkı, Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı, Ankara 1998.