XIX. Yüzyılda Trabzon Eyâleti'nin İdarî birimi olarak Atina/Pazar Kazâsı district of Atina/Pazar as an administrative unit Of Trabzon province in The 19th century

Bu çalışmada XIX. Yüzyılda Trabzon Eyâletinin İdarî Birimi Olarak Atina/Pazar Kazâsıbaşlığı adı altında, adı geçen kazânın idarî statüsündeki değişmeleri incelenecektir. Atina kazâsı, 1800lerin başlarında Trabzon Eyâletine bağlı Gönye sancağının bir kazâsı konumunda idi. 1800-1900 yılları arasında Osmanlı Devleti, cephelerde yenilgilerin ardından toprak kayıpları yaşarken, devlet, çağa ayak uydurmaya yönelik birçok alanda yeniden yapılanma sürecini de yaşıyordu. Atina kazâsının bu süreç içindeki idarî statüsü bu gelişmelere bağlı olarak değişimlere uğramıştır. Dönüşümünü zorlayan bu gerekçelerden dolayı Atina, verilen tarih aralığında kazâ statüsünü korurken kazânın bağlı bulunduğu idari birimler ve kazâya bağlı idari birimlerin değişimine sahne olmuştur. Süreç içinde yaşanan bu gelişmeler incelenip değerlendirilecektir. Bu süreç değerlendirilirken Başbakanlık Osmanlı Arşivindeki ilgili defter serilerinin yanında, Trabzon Vilâyet Salnamelerindeki bilgiler de göz önüne alıp mevcut literatür ile buluşturularak belirtilen zaman aralığında kazânın idarî biriminde meydana gelen değişiklikleri merkez-taşra ilişkileri bağlamında değerlendirmek suretiyle bölgede, imparatorluğun en uzun yüzyıl ında, yaşanan değişim ve dönüşüm sürecini yakından izleme imkanı bulmuş olacağız.

District of Atina/Pazar as an administrative unit of Trabzon province in The 19th century

This study inspects the changes in the district of Atina/Pazar s administrative status. In the first years of 1800s, Atina/Pazar Province was one of the district of Gönye Sanjak of Trabzon province. During the 19th century, while Ottoman Empire was losing lands after many wars, there was a struggle for the modernization and re-organization of the state. Administrative status of Atina/Pazar changed according to these developments. Therefore, Atina/Pazar kept its status as a province during the century. However, many changes took place in the other bigger or smaller administrative units that Pazar had connections to. In order to evaluate the developments during this process, documents from the Ottoman Archives and Trabzon Salnames (Year books) will be taken into consideration, as well as the current literature. Changes during the 19th century in the administration of the province will be evaluated considering the center-periphery relations. In this regard, it will be possible to closely observe the period of change and transformation during the longest century of the empire .

PDF

___

1- Arşiv Belgeleri T.V.S. H. 1293/M. 1876.
BOA. C. EV. 506/25553.
BOA. NFS. D. Nr. 1168/1169.
BOA. DH. SAİDD. 3/572.
BOA. İ. MVL. 182/5455.
BOA. İ. MSM. 87/2476.
BOA. MVL. 58/16.
BOA. İ. MVL. 133/3577.
BOA. A. MKT. MHM. 753/87.
BOA. İ. DH. 203/11641.
BOA. MVL. 325/14.
BOA. MVL. 250/19.
BOA. Y. H. HUS. 159/56.
BOA. İ. ŞD. 48/2628.
BOA. A. MKT. MVL. 109/69.
BOA. A. MKT. UM. 386/90.
BOA. A. MKT. UM. 401/3.
BOA. MKT. UM. 619/14.
BOA. MVL. 358/20.
BOA. MVL. 1279/631.
BOA. İ. MVL. 469/21265.
BOA. ŞD. 1830/45.
BOA. ŞD. 1831/11.
BOA. ŞD. 1831/23.
BOA. ŞD. 1832/25.
BOA. Y. PRK. ML. 5/33.
BOA. DH. MUİ. 24-2/16.
BOA. DH. MUİ. 38-2/26.
2- Kaynak Eserler
AK, O. Naci, Rize Tarihi, Rize Halk Eğitim Müdürlüğü Yayınları, Rize, 2011.
AYGÜN, Necmettin, Onsekizinci Yüzyılda Trabzonda Ticaret, Serander Yayınları, Trabzon, 2005.
BOSTAN, M. Hanefi, XV-XVI. Asırlarda Trabzon Sancağında Sosyal ve İktisadî Hayat, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2002.
HİÇYILMAZ, M. Ümit, Pazar Nüfus Kütüğü (1842-Pazar Sülaleleri), Gayret Matbaacılık, İstanbul, 2012.
ÖKSÜZ, Melek, Onsekizinci Yüzyılın İkinci Yarısında Trabzon, Serander Yayınları, Trabzon, 2006.
ÖZGER, Yunus, 19. Yüzyılda Bayburt (Sosyo-Ekonomik, İdarî ve Demografik Yapı), IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul, 2008.
ÖZKAYA, Yücel, XVIII. Yüzyılda Osmanlı Kurumları ve Osmanlı Toplum Yaşantısı, Ankara, 1985.
ÖZTÜRK, Özhan, Karadeniz Ansiklopedik Sözlük, C. I., Heyamola Yayınları, İstanbul, 2005.
SEZEN, Tahir, Osmanlı Yer Adları, Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara, 2006.
3- Makaleler
AYGÜN, Necmettin, Osmanlı Devletinde İdarî Taksimat Alanındaki Düzenlemelerin Taşradaki Yansımaları: Vakfıkebir, Şarlı ve Tonya Örneği (1840-1918), Karadeniz Araştırmaları, KaraM Yayınları, S. 26, Çorum, 2010, s. 36-37.
BİLGİN, Mehmet, Doğu Karadeniz Bölgesinin Etnik Tarihi Üzerine, Trabzon Tarihi Sempozyumu (6-8 Kasım), Trabzon Belediyesi Kültür Yayınları, Trabzon, 1999.
DEMİRCİ, Süleyman,Osmanlıda Devlet, Toplum ve Ekonomi: XVII. Yüzyılda Trabzon EyâletininAvârızhâneleri ve Vergi Miktarları Üzerinde Gözlemler, CIEPO 17. Sempozyumu (18-23 Eylül), Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, Trabzon, 2006, s. 543-555.
EŞMEN, Esin, Tanzimatın İdarî Reformlarının Trabzonda Uygulaması (1839-1856), Trabzon Tarihi Sempozyumu (6-8 Kasım), Trabzon Belediyesi Kültür Yayınları, Trabzon, 1999.
KILIÇ, Remzi, Trabzon Valisi Şehzade Selim ve Faaliyetleri, Trabzon ve Çevresi Uluslararası Tarih- Dil-Edebiyat Sempozyumu Bildirileri (3-5 Mayıs 2001), C. I, Trabzon, 2002, s. 181-191.
OKUR, Mehmet-USTA, Veysel, Karadeniz Bölgesinin Demografik Yapısına Dair Bir İnceleme, JHS, 2009/1, s. 35-70.
ORTAYLI, İlber, XIX. Yüzyılda Trabzon Merkez Livası ve Giresun Üzerine Gözlemler, Bir Tutkudur Trabzon, İstanbul, 1997, s. 262-280. 4- Tezler
KARAMAN, Oktay, Giresun Kazâsı (1850-1900), Basılmamış Doktora Tezi, Erzurum Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum, 1999.
OKUYAN, Abdurrahman, XIX. Yüzyılın Son Çeyreğinde Trabzon (1875-1900), Basılmamış Doktora Tezi, 19 Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun, 2003.
SARAÇ, Hüseyin, XIX. Yüzyıl Sonları ve XX. Yüzyıl Başlarında Ardeşen Nâhiyesi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak, 2010.