Bir Eleştiri Konusu Olarak Şathiyyât ve Ebû Nasr Serrâc’ın Konuyla İlgili Görüşleri ve Eleştirileri

Zühd hayatının başlangıcından günümüze, tasavvufî hayatın bütün dönemlerinde, tasavvufa ve tasavvufî hayatın içerisinde bulunan Müslümanlara mütemadiyen haklı ve haksız eleştiriler yöneltilmiştir. Bu eleştirilerin iyi niyetli ve yapıcı olanlarını saygı ile karşılamak gerekir. Ancak tasavvufun hakikatlerini bilmeyenlerin, kasıtlı ya da bilinçsizce yaptığı itham ve iftira derecesine varan eleştirilerin de hiçbir haklı sebebi yoktur. Serrâc birçok konuda döneminin sûfîlerini yanlışları sebebiyle eleştirmiştir. Aynı zamanda, tasavvuf ilminin inceliklerini bilmeyenlerin yaptığı mesnetsiz eleştirilerin de, haksız ve bilgisizce yapıldığını ortaya koymuştur. Bu makalemizde, Serrâc’ın tasavvufun anlaşılması zor konularından biri olan “şathiyyât” konusundaki görüşlerine, eleştirilerine ve yapılan bilinçsiz eleştirilere verdiği cevaplara yer vereceğiz.

Anahtar Kelimeler:

Tasavvuf, eleştiri, şathiyyât, Serrac

The Issue of Shathiat and the Views and Criticisms of Ebu Nasr Serrac on This Subject

Abstract From the beginning of the Zuhd period to our day, during all instances of mystical life, people of Sufism and Sufism itself have constantly been subjected to rightful and unjust criticism. Among these, the well-intentioned and constructive ones should be respected. However, there is no justification for the deliberate or unintentional criticisms by people ignorant of the truths of Sufism, which reach the level of accusation and slander. Serrâc has criticized in many instances the Sufis of his period for their mistakes. At the same time, he has also shown that the unfounded criticism of those who do not know the qualities of Sufism is unjust and ignorant. In this article, we will include the views and criticisms of Serrâc on the topic of "Sathiyyat", one of the difficult subjects of Sufism, and his answers to insensible criticisms.

Keywords:

Sufism, criticism, Shathiat (words of ecstasy), Serrac,

PDF

___

1- Aksoy Hasan, “Şemseddin Sivâsî: Hayatı, Şahsiyeti, Tarîkatı, Eserleri”, CÜİFD, sayı: 9, Sivas 2005.
2- Bardakçı, Mehmet Necmettin, Tasavvuf, 2. bsk. İstanbul: Rağbet Yay., 2005.
3- Bedevî, Abdurrahman, Şatahâtü’s-Sûfiyye, Kahire 1949.
4- Buhârî, İsmail b. İbrahim, Sahîhu’l-Buhârî, el-Mektebetü’l-İslâmiyye, İstanbul trs.
5- Cebecioğlu, Ethem, “Şatahat İbarelerinin Anlaşılmasına Doğru: Metodik Bir Deneme”, Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, yıl: 7, sayı: 17, Temmuz-Aralık 2006, ss. 9, 20.
6- Cürcânî, Ali b. Muhammed b. Ali, Kitâbu’t-Ta’rîfât, tahk. Adil Enver Hudar, 1. bsk., Beyrut: Dâr el-Ma’rafeh, 1428/2007.
7- Çakmaklıoğlu, M. Mustafa, “Hâllâc’ın “Ene’l-Hakk” Sözü Bağlamında Mevlânâ’nın Şatahât Yorumu”, Tasavvuf: İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, Ankara 2005.
8- Gazâlî, Ebî Hâmid Muhammed bin Muhammed bin Muhammed, İhyâü Ulûmi’d-Dîn, tsh. Muhammed bin. Mesûd el-Ahmedî, 1. bsk., Beyrut: Âlimü’l-kütüb, 2005.
9- Gazâlî, , Mişkâtü’l-Envâr, fî Tevhîdi’l-Cebbâr, Beyrut: 1994.
10- Gazâlî, el-Münkızü mine’d-Dalâl, Beyrut 1988.
11- Gazâlî, Ledün Risâlesi, çvr. Serkan Özburun, Yusuf Özkan Özburun, İstanbul: Semerkand Yay., 2004.
12- Gölpınarlı, Abdülbaki, Melâmîlik ve Melâmîler, İstanbul: Gri Yay., 1931.
13- Gündoğdu Cengiz, Bir Türk Mutasavvıfı Abdülmecid Sivâsî: Hayatı, Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay., 1. bsk. 2000.
14- Hücvîrî, Ebu’l-Hasen Ali b. Osman b. Ebî Ali el-Cüllâbî el-Gaznevî, Keşfü’l-mahcûb, nşr. İbrahim ed-Düsûkî Şitâ, Dâru’t-Türâsi’l-Arabî, Kahire 1974.
15- İbn Arabî, Muhyiddîn Ebû Abdullah Muhammed b. Ali, el-Fütühâtü’l-Mekkiyye fî Ma’rifeti’l-Esrâri’l-Mâlikiyye, nşr. Muhammed Abdurrahmân el-Mer’aşlî, c. II, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabiyye, 1997.
16- İbn Arabî, Kitâbü ıstılâhi’s-sûfiyye, nşr. Muhammed Şihâbeddîn el Arabî, Beyrut: Dâru Sâdır, 1997.
17- İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî, Lisânu’l-Arab, c. IV, Beyrut: Daru Sadır, 1990.
18- İmâm-ı Rabbânî, Mektûbât, c. III, İstanbul: Fazilet nşr., trs.
19- Kâdı İyâz, eş-Şifâ (Ali el-Karî şerhi ile birlikte), c. II, İstanbul.
20- Kâşânî, Abdürrezzâk, Tasavvuf Sözlüğü, çvr. Ekrem Demirli, İstanbul: İz Yay., 2000.
21- La’lizâde Abdülbâki, Sergüzeşt, İstanbul trs.
22- Öngören, Reşat, Osmanlılarda Tasavvuf: Anadolu’da Sûfîler ve Ulemâ, (XVI. Yüzyıl) İstanbul 2000.
23- Sarı Abdullah Efendi, Semerâtü’l-Fuâd, İstanbul 1288.
24- Schimmel, Anne Marie, İslâm Tasavvufunun Boyutları, çvr. Ender Görol, İstanbul 1984.
25- Serrâc, Ebû Nasr Abdullah b. Ali es-Serrâc et-Tûsî, el-Lüma’ fî Târîhi’l-Mutasavvifi’l-İslâmiyyi, Kâmil Mustafa el-Hindevî, Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Ilmiyye, 2001.
26- Tehânevî, Tasavvuf Sözlüğü, çvr. Ekrem Demirli, c. II, İstanbul: İz. Yay., 2004.
27- Tevhîdî, Ebû Hayyân, Kitâbü’l-Besâir ve’z-Zehair, c. II, Beyrut 1408/1988.
28- Uludağ, Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, 1. Bsk., İstanbul: Kabalcı Yay., 2012.
29- Uludağ, Süleyman, Tasavvuf ve Tenkit, İstanbul: Dergâh Yay., 2014.
30- Yılmaz, Necdet, Osmanlı Toplumunda Tasavvuf, İstanbul: Osav Yay., 2001.
31- Yurdaydın, Hüseyin Gazi, “Düşünce ve Bilim Tarihi”, Türkiye Tarihi, c. II, İstanbul 1988.