Türkiye’deki egzotik tilapya türlerinin mevcut durumu

Türkiye’de egzotik balıklarla ilgili en tartışmalı konuların başında Cichlidae familyasına mensup tilapya türlerinin durumları gelmektedir. Yetiştiricilik amaçlı olarak kullanılmak üzere 1970’li yıllardan başlayarak Coptodon rendalli, C. zillii, Oreochromis aureus, O. mossambicus, O. niloticus, Sarotherodon galilaeus ve Tristramella simonis olmak üzere yedi farklı tilapya türünün getirildiği rapor edilmektedir. Bu türler, araştırma merkezlerinden ve yetiştirme çiftliklerinden kaçan ve/veya kasıtlı olarak bırakılan bireyler vasıtasıyla Türkiye balık faunasına dahil olmuşlardır. Ancak güncel olarak kaç türün doğada varlıklarını sürdürdükleri konusunda bir karmaşa söz konusudur. Oreochromis mossambicus, S. galilaeus ve T. simonis türlerinin doğal ortamlarda bulunduğuna dair doğrulanmış kayıtlar bulunmamaktadır. Türkiye’nin doğal su sistemlerinde C. rendalli, C. zillii, O. aureus ve O. niloticus türleri veya bunların melezlerinin bulunduğu belirlenmiştir. Tilapya türleri arasında verimli melez bireyler oluşturulması nedeniyle doğada rastlanan bireylerin tür tayinlerinin yapılamadığı görülmüştür. Bu nedenle Türkiye’de dağılım gösteren Cichlidae familyasına mensup tilapya türlerinin mevcut durumlarının belirlenebilmesi için detaylı genetik çalışmalara ihtiyaç duyulduğu sonucuna varılmıştır.

Recent status of exotic tilapia species in Turkey

One of the most controversial issues in Turkey about the occurrence of the exotic fish species belonging to the family Cichlidae. Up to date, starting the 1970’s a total of seven species including Coptodon rendalli, C. zillii, Oreochromis aureus, O. mossambicus, O. niloticus, Sarotherodon galilaeus and Tristramella simonis introduced to Turkey for aquaculture purposes or accidently. Then these species have deliberately released or escaped from research and aquaculture facilities establishing themselves into natural environment of Turkey. In other cases, tilapia have been introduced into new aquatic habitats via aquarists or ornamental fish farmers. There was not any reliable record about establishment of O. mossambicus, S. galilaeus and T. simonis in Turkey. It is observed that now C. rendalli, C. zillii, O. aureus, and O. niloticus and/or hybrids of them exist in the wild water system of Turkey. Another problematic issue is that species identification of specimens found in nature is impossible due to the fact that hybridization of different species of Cichlidae. By the way, the range of the species belonging to the family Cichlidae in Turkey is determined that a need for detailed genetic studies to assess the current status.

PDF

___

Ahmad, S.A.S., Bart, A.N., Yi, Y., Rakocy, J.E. & Diana, J.S. (2010). The effect of the introduction of Nile tilapia (Oreochromis niloticus, L.) on small indigenous fish species (mola, Amblypharyngodon mola, Hamilton; chela, Chela cachius, Hamilton; punti, Puntius sophore, Hamilton). Aquaculture Research, 41(6), 904-912. DOI: 10.1111/j.1365-2109.2009.02372.x
Akbulut, B., Okumuş, I., Başçınar, N., Kurtoğlu, I.Z. & Şahin, T. (1998). Fecundity, Egg Size and Correlation of Body Weight in a Brook Trout (Salvelinus fontinalis) Broodstock in Northeastern Turkey. In: Çelikkale, M.S., Düzgüneş, E., Okumuş, I., Mutlu, C. (Eds), Proceedings of First International Symposium on Fisheries and Ecology, 2-4 September 1998, Trabzon, Turkey, 162-166.
Akın, S., Buhan, E., Winemiller, K.O. & Yılmaz, H. (2005). Fish assemblage Structure of Köyceğiz Lagoon- Estuary, Turkey: Spatial and Temporal Distribution patterns in relation to Environmental Variation. Estuarine Coastal and Shelf Science, 64, 671-684. DOI: 10.1016/j.ecss.2005.03.019
Alagöz Ergüden, S. (2013). Seyhan Baraj Gölü’ndeki Egzotik Balık Türleri ve Olası Etkileri. Biyolojik Çeşitlilik Sempozyumu, 22-23 Mayıs 2013, Muğla-Marmaris, 45-48.
Alak, G., Sönmez, A.Y. & Hisar, O. (2011). Bazı Pestisitlerin Balıkların Antioksidan Enzim Aktiviteleri Üzerine Etkileri. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 42(1), 91-93.
Altınok, M. (2003). Hibrit Çizgili Levrek (Morone saxatilis X Morone chyrsops) Balığının Büyüme ve Üreme Özelliklerinin Araştırılması. Ege Ün. FBE Doktora Tezi 114 s. Bornova İzmir.
Altun, T., Tekelioğlu, N. & Danabaş, D. (2006). Tilapia Culture and Its Problems in Turkey. Ege University, Journal of Fisheries & Aquatic Sciences, 23(3-4), 473-478.
Altun, T., Çelik, F. & Danabaş, D. (2007). Testosteronandekonatın Tilapia (Oreochromis niloticus L., 1758)’nın Gelişimi ile Karaciğer ve Böbrek Dokularına Etkisi. Ege University, Journal of Fisheries & Aquatic Sciences, 24(1-2), 65-69.
Attayde, J.L. Brasil, J. & Menescal, R.A. (2011). Impacts of introducing Nile tilapia on the fisheries of a tropical reservoir in North-Eastern Brazil. Fisheries Management and Ecology, 18, 437-443. DOI: 10.1111/j.1365-2400.2011.00796.x
Balık, B., Ustaoğlu, M.R., Sarı, H.M., İlhan, A. & Topkara, E.T. (2005). Yuvarlakçay (Köyceğiz, Muğla)’ın Balık Faunası. Ege Journal of Fisheries & Aquatic Sciences, 22(1-2), 221-223.
Barlas, M., Yılmaz, F. & Dirican S. (2001). Sarıçay (Milas) ve Dipsiz (Çine) Çaylarında Yaşayan Yeni Bir Egzotik Tür: Lepomis gibbosus (Perciformes: Centrarchidae) IV. Çevre ve Ekoloji Kongresi 5-8 Ekim 2001, Bodrum, s. 307-312.
Başusta, N., Yanar, M., Cengizler, İ. & Göksu, M.Z.L. (1996). Yarı Termal Su Kaynağı Özeliklerindeki Hırla Gölünde (Kırşehir) Tatlı Su Çipurası (Oreochromis niloticus) Adaptasyon Denemesi. XIII. Ulusal Biyoloji Kongresi, İstanbul, Türkiye, 17-20 Eylül 1996, Cilt. 1, 364.
Buhan, E., Dogan, H.M., Kılıç, O.M., Yılmaz, D.S. & Buhan, S.D. (2017). Monitoring Tilapia (Tilapia spp.) Population in Köyceğiz Lake of Turkey by Thermal Bands of LANDSAT-5 TM and LANDSAT-7 ETM+ Satellite Images. Journal of Agricultural Faculty of Gaziosmanpasa University, 34 (3), 237-244.
Candan, A. (1994). Türkiye’de Üretilen Atlantik salmonu (Salmo salar L.) nda saptanan ilk vibriosis olgusu. Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti Dergisi, 24, 107-108.
Canonico, G.C., Mccrary, J.K., Arthington, A. & Thieme, M.L. (2005). The effects of introduced tilapias on native biodiversity. Aquatic Conserv: Marine and Freshwater Ecosystems, 15, 463-483. DOI:10.1002/aqc.699
Celayir, Y., Akbay, N., Pala, M. & Yüksel, F. (2003). DSİ Keban Barajı Su Ürünleri Şube Müdürlüğü Üretim tesislerinde Gümüş Sazanı (Hypophthalmichhys molitrix, Valenciennes, 1844) Üretim denemesi. XII. Ulusal Su Ürünleri Sempozyumu, 2-5 Eylül 2003 Elazığ, Bildiri Kitabı 463-466.
Çelik, M. & Gökçe, M. A. (2003). Çukurova (Adana) Bölgesi’nden Beş Ayrı Tilapya Türünün Yağ Asidi İçeriklerinin Tespiti. Turkish Journal of Veterinary and Animal Science, 27, 75-79.
Çetinkaya, O. (2006). Türkiye sularına aşılanan veya stoklanan egzotik ve yerli balık türleri, bunların yetiştiricilik, balıkçılık, doğal populasyonlar ve sucul ekosistemler üzerindeki etkileri veri tabanı için bir ön çalışma. Balıklandırma ve Rezervuar Yönetimi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 07- 09 Şubat 2006, T.K.B Akdeniz Su Ürünleri Araştırma, Üretim ve Eğitim Enstitüsü Yayınları, 205-235.
Çiçek, E., Birecikligil, S.S. & Fricke, R. (2015). Freshwater fishes of Turkey; a revised and updated annotated checklist. Biharean Biologists, 9(2), 141- 157.
Çoğun, H.Y. & Reyhan, İ.Ç. (2016). The effects of calcium and zeolite on cadmium accumulation in tilapia (Oreochromis niloticus Linnaeus, 1758) fish tissues (in Turkish with English abstract). Ege Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 33(1), 41-46. DOI:10.12714/egejfas.2016.33.1.07
Dikel, S. & Çelik, M. (1998). Aşağı Seyhan Havzası’nda Yakalanan Tatlı su Çipurası’nın (Tilapia ssp.) Yenilebilir ve Yenilemez Bölümlerinin Ağırlık Oranları ile Bazı Besin Öğelerinin Belirlenmesi. Turkish Journal of Veterinary and Animal Sicences, 22, 517-520.
Dikel, S. (2001). Tilapya Türü Olan Oreochromis aureus ve Oreochromis niloticus ile Bunların Melezlerinin Çukurova’da Havuz Koşullarında Yetiştirilmesi ve Büyüme Performansları ile Karkas ve Besin Özelliklerinin Karşılaştırılması. Ege Journal of Fisheries & Aquatic Sciences, 18(3-4), 445-457.
Dikel, S. (2006). Tuzlusu Ortamlarında Tilapya Yetiştiriciliği. Ege Journal of Fisheries & Aquatic Sciences, 23(1/2), 199-204.
Doupé, R.G., Burrows, D.W., Knott, M.J., Lymbery, A.J. & Schaffer, J. (2010). Experimental herbivory of native Australian macrophytes by the introduced Mozambique tilapia Oreochromis mossambicus. Austral Ecology, 35, 24-30. DOI: 10.1111/j.1442-9993.2009.02008.x
Emiroğlu, Ö. (2013). Sakarbaşında Yapılan Yabani Türleri Kültüre Alma Çalışmalarına 2 Olumsuz Örnek: Oreochromis niloticus (Linnaeus, 1758) ve Clarias gariepinus (Burchell, 1822). Biyolojik Çeşitlilik Sempozyumu, 22-23 Mayıs 2013, Muğla-Marmaris, 49-54.
Emiroğlu, Ö., Başkurt, S., Aksu, S, Giannetto, D. & Tarkan, A.S. (2018). Standard weight equations of two sub/tropic Nonnative freshwater fish, Clarias gariepinus and Oreochromis niloticus, in the Sakarya River Basin (NW Turkey). Turkish Journal of Zoology, 42, 694-699. DOI:10.3906/zoo-1802-36
Erkakan, F. ( 1984). Trakya Bölgesinden Türkiye için Yeni Kayıt Olan Bir Balık Pseudorasbora parva (Pisces, Cyprinidae). Doğa Bilim Dergisi A2, 350-351.
FAO. (2020). FAO Yearbook of Fishery and Aquaculture Statistics. http://www.fao.org/fishery/static/Yearbook/YB2017_USBcard/index.htm. 02.09.2020
Fricke, R., Bilecenoglu M. & Sari H.M. (2007). Annotated checklist of fish and lamprey species (Gnathostomata and Petromyzontomorphi) of Turkey, including a Red List of threatened and declining species. Stuttgarter Beitr. Naturk. Ser. A 706, 1-172.
Geldiay, R. & Balık, S. (2007). Türkiye tatlısu balıkları (V. Baskı). Ege Üniv. Su Ürünleri Fakültesi Yayınları, No: 46, İzmir, 644 s.
Gökçe, M.A, Dikel, S., Çelik, M. & Taşbozan, O. (2003). Seyhan Baraj Gölünde Kafes Koşullarında Yetiştirilen Üç Tilapya (Tilapia rendalli (Boulenger, 1896), Tilapia zillii (Gervais, 1848), Oreochromis aureus (Steindachner, 1864)) Türünün Besinsel Kompozisyonlarının Belirlenmesi. Ege Journal of Fisheries and Aquaculture, 20, 9-14.
Gupta, M.V. & Acosta, B.O. (2004). A review of global tilapia farming practices. Aquaculture Asia, 9(1), 7-16.
Gürlek, M. & Turan, C. (2005). Genetic identification of Tilapia species living in Cukurova and Hatay regions. Türk Sucul Yaşam Dergisi, 575-578.
Gürlek, M. & Turan, C. (2006). Çukurova ve Hatay Bölgelerinde Bulunan Tilapia (Chiclidae) Türlerinin Morfolojik Farklılıkları. Ege Journal of Fisheries & Aquatic Sciences, 23(1/2), 227-231.
Innal, D. & Erk’akan, F. (2006). Effects of exotic and translocated fish species in the inland waters of Turkey. Reviews in Fish Biology and Fisheries, 16, 39-50.
Innal, D. (2012). Alien fish species in reservoir systems in Turkey: a review. Management of Biological Invasions, 3, 115-119. DOI:10.3391/mbi.2012.3.2.06
Innal, D. & Sungur, S. (2019). First Record of Non-Indigenous Fish Hemichromis letourneuxi (Cichlidae) from Pınarbaşı Creek (Burdur, Turkey). Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 10(1), 90-94. DOI: 10.29048/makufebed.562523
Kingueleoua Koyakomanda, K.C., Fırat, M.K., Süzer, C., Engin, S., Hekimoğlu, M., Sayğı, H. Özden, O., Güleç, F. & Saka, Ş. (2019). Effects of 17ß-estradiol hormone on growth and sex differentiation in the Mozambique tilapia (Oreochromis mossambicus, Peters, 1852). Aquatic Sciences and Engineering, 34(1), 14-21. DOI: 10.26650/ASE2018500686
Kuru, M. (2004). Türkiye İçsu Balıklarının Son Sistematik Durumu. Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi 24(3), 1-21.
Kuru, M., Yerli, S.V., Mangıt, F., Ünlü, E. & Alp, A. (2014). Fish biodiversity in Inland Waters of Turkey. Journal of Academic Documents for Fisheries and Aquaculture, 3, 93-120.
Mert, R. & Çiçek, E. (2010). Range Expansion of Introduced Tilapia Species (Oreochromis niloticus, L. 1758, Cichlidae) in Turkey. Journal of Animal and Veterinary Advances, 9, 1753-1756.
Mohammed Yaqoup, M.A. (1983). Batı Anadoluda Tilapya (Tilapia galilea) Yetiştirme Olanakları. Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü, Doktora Tezi, İzmir.
Okumuş, İ., Çelikkale, M.S., Kurtoğlu, İ.Z. & Başçınara, N. (1999). Saf ve Karışık Olarak Yetiştirilen Gökkuşağı (Oncorhynchus mykiss) ve Kaynak Alabalıklarının (Salvelinus fontinalis) Büyüme Performansları, Yem Tüketimi ve Yem Değerlendirme Oranları. Turkish Journal of Veterinary and Animal Sicences, 23, 123-130.
Oruç, E.Ö. & Üner, N. (2000). Combined effects of 2,4-D and azinphosmethyl on antioxidant enzymes and lipid peroxidation in liver of Oreochromis niloticus. Comperative Biochemistry and Physiology Part C, 127, 291- 296.
Puriginin, Y., Rothbard, S., Wolfarth, G.W., Halevy, A., Moau, R. & Hulata, G. (1975). All-male broods of T. nilotica X T. aurea Hybrids. Aquaculture, 6,11-21.
Rad, F., Köksal, G. & Kındır, M. (2003). Growth performance and food conversion ratio of Siberian sturgeon (Acipencer baeri Brandt) at different daily feeding rates. Turkish Journal of Veterinary and Animal Sciences, 27, 1085-1090.
Sağat, Y. (2019). Hakkıbeyli Göletinde Ot Sazanlarının Gelişme Durumu. DSİ VI. Böl. Md. Su Ür. Baş Mühendisliği. Adana (Kişisel Görüşme).
Sarıhan E., Tekelioğlu N. & Polat, A. (1990). Üç değişik tilapya türü (T. zillii, T. rendalli ve T. nilotica)’nün gelişme performansları yönünden karşılaştırılması Ç.Ü. Ziraat Fak. Dergisi, 1(5), 101-110.
Şaşı, H. & Balık, S. (2003). The distribution of three exotic fishes in Anatolia. Turkish Journal of Zoology, 27, 319-322.
Tarkan, A.S., Marr, S.M. & Ekmekçi, F.G. (2015). Non-native and translocated freshwater fish species in Turkey. FiSHMED Fishes in Mediterranean Environments, 2015.003: 28p. DOI: 10.29094/FiSHMED.2015.003
TUİK. (2019). Türkiye İstatistik Kurumu. Su ürünleri istatistikleri; Available from http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=30697, 20.12.2019.
Vicente, I.S.T. & Fonseca-Alves, C.E. (2013). Impact of introduced Nile tilapia (Oreochromis niloticus) on non-native aquatic ecosystems. Pakistan Journal of Biological Sciences, 16(3), 121-126. DOI: 10.3923/pjbs.2013.121.126
Vira Haber. (2014). Tilapya balığı Türkiye’de ilk defa. https://www.virahaber.com/tilapya-baligi-turkiyede-ilk-defa-32373h.htm, Erişim tarihi: 19.12.2019.
William, L. Shelton, W.L. & Rothbard, S. (2006). Exotic species in global aquaculture-a review. Israeli Journal of Aquaculture-Bamidgeh, 58(1), 3- 28.
Yılmaz S., Ergün S. & Soytaş N. (2013). Enhancement of growth performance and pigmentation in red Oreochromis mossambicus associated with dietary ıntake of astaxanthin, paprika, or capsicum. Israeli Journal of Aquaculture-Bamidgeh, IJA_65.2013.825, 1-7.