MÜSLİM-GAYRİMÜSLİM İLİŞKİLERİNDEN HAREKETLE XIX. YÜZYILDA BALKANLARDA OSMANLI YÖNETİM ANLAYIŞI: VİLÂYÂT-I SELÂSE ÖRNEĞİ

Osmanlı devlet ve hükümet sisteminin temel prensibi adalet idi. İktidarını Tanrı’dan alan ve yalnız Tanrı önünde sorumlu olan hükümdarlar iktidarlarını kanun, adalet ve ahlak ilkeleri çerçevesinde yürütmek zorundaydı. Bu anlayışla kurulan Osmanlı Devleti, Balkanlarda yeni fethettiği bölgelerde gayrimüslimlerin can ve mal güvenliğini sağlamış, onları kendi inançlarında serbest bırakmış, dinî, sosyal ve siyasî haklara saygı göstermiştir. Devletin Balkanlarda yayılma ve yerleşmesini kolaylaştıran ve Osmanlı fetihlerinin başlıca düsturu olan adalet ve hoşgörü siyaseti imparatorluğun son dönemine kadar uygulanmıştır. Ancak XIX. yüzyıla gelindiğinde Osmanlı Devleti’nin yönetim anlayışıve tutumu değişmediği halde yüzyılın başından itibarenbaşlayan ayrılıkçı isyanlar ve Batılı devletlerin gayrimüslimleri himaye politikaları devleti güç duruma düşürmüştür. Fakat tüm güçlüklere rağmen Osmanlı Devleti, Balkanlarda kuruluş dönemindeki felsefesini sürdürmeye gayret etmiştir. Bu çalışmada, Osmanlı Devleti’nin XIX yüzyılda Balkanlarda ve özellikle Makedonya özelinde izlediği yönetim anlayışı arşiv belgeleri üzerinden değerlendirilmeye çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler:

Gayrimüslim, Osmanlı yönetim anlayışı, hoşgörü, vilâyât-ı selâse, eşitlik

-

The basic principle of Ottoman government system was equality. The sovereign who took his power from God was just responsibele to God. Thus he had to use his power in accordance with law, equality and principles of morality. As a result of this approach the Ottoman government ensured the safety of life and property, provided freedom of religion and showed respect for religious, social and political rights of the non-muslims in the conquered territory of the Balkans. This justice and tolerance system was applied until the last period of the empire. Although this attitude of Ottoman government was not changed, separatist rebellions in the XIXth century and protection policies of the western states on the non-muslims disrupted this system. Despite all the diffuculties the Ottoman government tried to fallow same policy. This paper aims to evaluate the Ottoman governmet policy in Balkans in the case of Macedonia by studying the archive documents

Keywords:

Non-Muslim, Ottoman governmental attitude, tolerance, vilâyât-ı selâse, equality,

PDF

___

Aydın, Mahir; “Osmanlı İdaresindeki Bulgar Milletinin Şükranlarını Gösteren Bazı Vesikalar”, X. Türk Tarih Kongresi, C. IV, Ankara 1993, s. 1267-1277.
-Delilbaşı, Melek; “Balkanlarda Osmanlı Fetihlerine Karşı Ortodoks Halkın Tutumu”, XIII. Türk Tarih Kongresi, C. III, I. Kısım, Ankara 2002, s. 31-38. -Deliorman, Altan; Yugoslavya’da Müslüman Türk’e Büyük Darbe, İstanbul 1975.
-Eryılmaz, Bilal; Osmanlı Devleti’nde Millet Sistemi, İstanbul 1992. -Hamza, Yusuf; “1839-1876 Yılları Arasında Makedonya Slav Unsurunun Eğitim ve Kültür Hayatında Tanzimat Islahatlarının Yankıları”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, S. 71 (Nisan 1991), s. 81-89.
-Hocaoğlu, Mehmed; II. Abdülhamid’in Muhtıraları, İstanbul 1998. -İlgürel, Mücteba; “Osmanlı Devleti’nde İstimalet Siyaseti”, XII. Türk Tarih Kongresi, C. III, Ankara 1999, s. 941-947.
-İnalcık, Halil; Osmanlı’da Devlet, Hukuk, Adalet, İstanbul 2000. -Kafesoğlu, İbrahim, Türk Milli Kültürü, İstanbul 1983.
Karpat, Kemal; Türk Demokrasi Tarihi Sosyal Ekonomik ve Kültürel Temeller, İstanbul 1996.
-Kurat, Yuluğ Tekin; “Çok Milletli Bir Ulus Olarak Osmanlı İmparatorluğu”, Osmanlı, C. IV, Ankara 1999, s. 217-222.
-Mıjatev, Petar; “Bulgaristan’daki Osmanlı Anıtları”, Çev: Yaşar Yücel, Belleten, C. LI, S. 201, s. 1-23.
-Rahimi, Shukrı; Vılajeti I Kosoves (Me 1878-1912), Prishtıne 1969. -Rizaj, Skender; Kosova, Arnavutların ve Türklerin Dünü, Bugünü ve Yarını, İstanbul 1983.
-Sonyel, Selahi; “Tanzimat ve Osmanlı İmparatorluğu’nun Gayrimüslim Unsurları Üzerindeki Etkileri”, Tanzimat’ın 150. Yılı Uluslararası Sempozyumu, Ankara 31 Ekim-3 Kasım 1989, Ankara 1994, s. 339-351.
-Şentürk, Hüdai; Osmanlı Devleti’nde Bulgar Meselesi (1850-1876), Ankara 1992.
-Şıvgın, Hale; “Osmanlı Arşiv Belgeleriyle 1902-1912 Yıllarında Makedonya (Rumeli Vilayeti) Sorunu”, GÜ. İİBF. Dergisi, C. 12, S. 1-2, Ankara 1996, s. 241-269.
-Temelkuran, Tevfik; “Makedonya Meselesine Dair Bir Layiha”, Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, I (1972), s. 147-164.
-Ulubelen, Erol; İngiliz Gizli Belgelerinde Türkiye, C. V, İstanbul 1967.
-Uzer, Tahsin; Makedonya Eşkıyalık Tarihi ve Son Osmanlı Yönetimi, Ankara 1999.
-Ünlü, Mucize; Manastır Vilayeti’nin İdari ve Sosyal Yapısı (1873-1912), Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Samsun 1996.
-Ünlü, Mucize; Kosova Vilayeti’nin İdari ve Sosyal Yapısı (1877-1912), Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Samsun 2002.
-Vahapoğlu, M. Hidayet; Osmanlı’dan Günümüze Azınlık ve Yabancı Okulları (Yönetimleri Açısından), Ankara 1990.