ENVER PAŞA’NIN TABUR MEKTEPLERİ DENEMESİ

Bu çalışmada, Harbiye Nazırı Enver Paşa’nın silahaltına alınan neferlerin eğitim-öğretim seviyelerini yükseltmek için askerî birliklerde açmaya çalıştığı “Tabur Mektepleri”, döneme ait kaynaklar üzerinden tetkik edilecektir. Enver Paşa’nın 1914 yılı başlarında Harbiye Nazırlığı görevine gelir gelmez orduda yaptığı bir takım askerî ıslahatlar kısmen bilinmekteyse de eğitim-öğretim alanındaki faaliyetleri, bugüne kadar akademik araştırmalara çok fazla konu edilmiş değildir. Bu yönüyle, Enver Paşa’nın askerî birliklerde işler hâle getirmeye çalıştığı Tabur Mektepleri önem arz etmekte olup ayrıca bu mekteplerin kapsamı, müfredatı, ders kitapları, eğiticiye ve öğrenciye yüklenmeye çalışılan misyon itibarıyla da kayda değer bir görünüm sergilediği anlaşılmaktadır. Tabur seviyesinde açılması planlanan kışla mekteplerinde; neferler arasındaki okuryazar oranının artırılması, millî, manevî ve askerî değerlerin benimsetilmesi, bunun yanı sıra neferlerin askerlik yükümlülüğü sonrasında da kullanabileceği çeşitli teorik ve pratik bilgiler ile mücehhez olarak terhis edilmesi amaçlanmaktaydı. Bu sayede, ordunun halkın mektebi olacağı, buradan doğan aydınlanmanın tüm memlekete yayılacağı, ordunun sadece savaş zamanında değil barış zamanında da halkın irfanını ve iktisadi hayatını yukarıya taşıyacak bir eğitim-öğretim merkezi olması planlanmaktaydı. Birinci Dünya Harbi öncesinde ülkenin ve ordunun içinde bulunduğu şartlar, henüz başlangıç seviyesindeki projenin hayata geçmesine imkân vermeyecektir. Ancak Enver Paşa’nın uygulamaya çalıştığı okullaşma modeli, yine kendisine atfedilen alfabe ve imla çalışmaları gibi konularla birlikte ele alındığında, her halükarda bilinenden farklı bir Enver Paşa profilini ortaya koymakta olup Tabur Mektepleri teşebbüsünün de askerî eğitim-öğretim tarihi açısından incelemeye değer bir tecrübe olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı İmparatorluğu, Enver Paşa, Askerî Eğitim-Öğretim, Tabur Mektepleri, Kışla Mektepleri.

Enver Pasha's Battle Schools Attempt

In this study, the "Battalion Schools", which the Minister of War Enver Pasha tried to open in the military units in order to increase the education level of the soldiers who were recruited, is examined through the sources of the period. Although some of the military reforms that Enver Pasha made in the army as soon as he took the post of Minister of War at the beginning of 1914 are partially known, his activities in the field of education have not been the subject of academic research until today. In this respect, the battalion schools that Enver Pasha tried to activate in the military units are important, and it is understood that these schools also display a remarkable appearance in terms of the scope, curriculum, textbooks, and the mission that is tried to be imposed on the educator and the student. In the barracks schools planned to be opened at battalion level; It was aimed to increase the literacy rate among the soldiers, to adopt national, spiritual and military values, as well as to be discharged equipped with various theoretical and practical information that the soldiers could use after their military obligation. In this way, it was planned that the army would be the school of the people, the enlightenment arising from this would spread to the whole country, and the army would be an education and training center that would raise the wisdom and economic life of the people not only in wartime but also in peacetime. The conditions of the country and the army before the First World War will not allow the implementation of the project, which is still at the initial level. However, when the schooling model that Enver Pasha tried to implement is considered together with the subjects such as the alphabet and spelling studies attributed to him, in any case, it reveals a different Enver Pasha profile than is known, and it shows that the battalion school enterprise is an experience worth examining in terms of military education history.

Keywords:

Ottoman Empire, Enver Pasha, Military Education, Battalion Schools, Barracks Schools.,

PDF

___

AKBAY, C. (1991). Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi: 1’nci Cilt, Osmanlı İmparatorluğu’nun Siyasi ve Askeri Hazırlıkları ve Harbe Girişi, Ankara: Genelkurmay Basımevi.
AKCAN, E. (2022). İttihat ve Terakki Fırkası’nın Paramiliter Gençlik Kuruluşları, Ankara: TTK Yayınları.
BEŞİKÇİ, M. (2016). Askeri Modernleşme, Askeri Disiplin ve Din: Düzenli Kitle Orduları Çağında Osmanlı Ordusu’nda Tabur İmamları, Akademik İncelemeler Dergisi (Journal of Academic Inquiries), Cilt (11), ss. 1-33.
BOA, BEO, 4288 - 321592, H.06. 07.1332.
BOA, İ..MMS., 181 - 14, H. 04.05.1332.
BOA, A.}DVN.MKL., 58 - 42, H. 07.05.1332.
ÇOŞTU, K. (2020). 1826’dan 1945’e Askerin Din Eğitimi ve Din Dersi Kitapları, Ankara: Araştırma Yayınları.
Doktor Abdullah Cevdet. (1330). Salgın Hastalıklardan Kolera, Köylü Kitapları Numara: 5, İstanbul: İctihad Matbaası.
Doktor Fahri Paşa, (1330). İnsan, Köylü Kitapları Numara: 1, İstanbul: İctihad Matbaası.
ERDEN, A. (1952). İsmet İnönü, İstanbul: Burhanettin Erenler Matbaası.
ERGİN, O. (1977). Türk Maarif Tarihi, C.V, İstanbul: Eser Matbaası.
Halid Fahri, (1330). Üç Öğüd, Köylü Kitapları Numara: 4, İstanbul: İctihad Matbaası.
HANİOĞLU, M. Şükrü (1988). Abdullah Cevdet, TDV İslam Ansiklopedisi, C.1, Ankara: Türk Diyanet Vakfı Yayınevi, ss. 90-93.
HANİOĞLU, M. Şükrü (1995). Enver Paşa, TDV İslam Ansiklopedisi, C.XI, Ankara: Türk Diyanet Vakfı Yayınevi, ss. 261-264.
Harbiye Nazırı Enver Paşa Hazretleriyle Mülakat, (24 Nisan 1330 [M.7 Mayıs 1914]), İctihad Mecmuası, Sayı: 103. İctihâd, R.24 Nisan 1330/M.7 Mayıs 1914.
İlmihâl, Tertip Eden: Yeni Yazı Öğretme Derneği, Tevsi-i Tıbaat Matbaası, t.y.,
İNÖNÜ, İ. (2014). Hatıralar, Yayına Hazırlayan: Sabahattin Selek, 4. Basım, Ankara: Bilgi Yayınevi.
İSRAİL, B. (1330). Demircilerin Ahmed, Köylü Kitapları Numara: 7, İstanbul: İctihad Matbaası.
KARA, H. (2020). Sultan II. Abdülhamid Dönemi Osmanlı Kara Ordusu (1876-1908), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
KARAKUŞ, S. E. (2018). Enver Paşa'nın Alfabe ve Yazı Denemesi: Ordu Elifbası, Tarih Okulu Dergisi (TOD), Cilt (11), ss. 443-484.
MSB Arşiv Müdürlüğü, General 210. Korgeneral Enver Paşa (1315-4) Şahsi Dosyası.
M. Zeki, (1330). Köylülerimiz Niçin Zengin Olmuyor?, Köylü Kitapları Numara: 2, İstanbul: İctihad Matbaası.
Mahmud Nedim, (1330). Türkün Destanı, Köylü Kitapları Numara: 3, İstanbul: İctihad Matbaası.
Ordu Emirnamesi, Numara 3, R.14 Mart 1330/M.27 Mart 1914.
Ordu Emirnamesi, Numara 4, R.28 Mart 1330/M.10 Nisan 1914.
Ordu Emirnamesi, Numara 5, R.03 Nisan 1330/M.16 Nisan 1914.
Ordu Emirnamesi; Numara 6, R.12 Nisan 1330/M.25 Nisan 1914
Ordu Emirnamesi, Numara 11, R.28 Haziran 1330/M.11 Temmuz 1914.
Ordu Emirnamesi, Numara 13, R.5 Temmuz 1330/M.18 Temmuz 1914.
Ordu Emirnamesi, Numara 14, R.09 Temmuz 1330/M.22 Temmuz 1914.
Ordu Emirnamesi, Numara 15, R.24 Temmuz 1330/M.6 Ağustos 1914.
Orduda Yeni Osmanlı Elifbâsı, t.y., y.y.
ÖZEL, S. ve IŞIL ÇAKAN, H. (2010). Osmanlı’dan Milli Mücadele’ye Seçilmiş Mülakatlar, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
SABİS, İ. (1990). Harp Hatıralarım-Birinci Cihan Harbi, Cilt 1, İstanbul: Nehir Yayınları.
ŞAHBAZ, N. (2005). Tanzimat’tan Cumhuriyet’in İlk Yıllarına Kadar (1839-1928) Türkiye’de İlkokuma ve Yazma Öğretimi, (Basılmamış Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Tanin, R.1 Nisan 1330/M.14 Nisan 1914.
Tanin, R.13 Şubat 1329, M. 26 Şubat 1914.
Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi 3. Cilt, 5'inci Kısım (1793-1908). (1978). Ankara: Genelkurmay Basımevi.
Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi 3. Cilt, 6'ncı Kısım (1908-1920). (1996). Ankara: Genelkurmay Basımevi.
YEŞİL, F. (2011). Nizâm-ı Cedîd Ordusunda Tâlim ve Terbiye (1790-1807), Tarih Dergisi, Sayı 52 (2010/2), ss. 27-85.
YILDIZ, G. (2017). Kara Ordusu. G. Yıldız (Ed.), Osmanlı Askerî Tarihi; Kara, Deniz, Hava Kuvvetleri 1792-1918, İstanbul: Timaş Yayınları.