ROSSUM’UN EVRENSEL ROBOTLARI: LÜKS KOMÜNİZMDEN TANRININ GAZABINA GELECEK VİZYONLARINI GÜNCEL SİYASETTE YENİDEN KONUMLANDIRMAK

Karel Čapek’in kaleme aldığı Rossumovi Univerzalni Roboti isimli tiyatro oyunu araçsal aklın egemen olduğu ve otomasyonun insanlığı çalışma zorunluluğundan kurtardığı bir dünyada robotların yönetime geçtikleri bir hikâye etrafında şekillenmektedir. Robot kelimesinin ilk kez kullanıldığı bu oyun, robotik otomasyon etrafında gelişebilecek muhtemel yeni toplumsal ilişki ve çelişkilere odaklanmakta ve bu sosyo-politik bağlamda formüle edilen gelecek vizyonlarına dair bir seri tahayyüle geniş yer ayırmaktadır. Bu gelecek vizyonları toplumun otomasyona dayalı olarak yeniden inşa edileceği refah ütopyalarından insan türünün son bulacağı kıyamet beklentilerine kadar geniş bir skalada yer almaktadır. Čapek’in farklı toplumsal kesimlerin kültürel eğilimlerini ve siyasal pozisyonlarını dikkate alarak formüle ettiği siyasal vizyonlar, güncel fütüroloji tartışmaları ve direniş eğilimleri ile yapısal paralelliklere sahiptir. Bu paralellikler transhümanizm tartışmalarından yeni luddizme, spiritüal direniş arayışlarından yeni-hümanizm biçimlerine ve sosyalizmin yeni ufuklarına değin uzanmaktadır. Bu makalede Čapek’in kaleme aldığı kurgusal dünyada yer bulan siyasal çatışma hatları ve gelecek tahayyülleri analiz edilecek, güncel siyaset ve fütüroloji tartışmaları bu çerçevede yeniden değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Karel Čapek, RUR, robotik otomasyon, ütopya, yapay zekâ

ROSSUM'S UNIVERSAL ROBOTS: RELOCATING VISIONS OF THE FUTURE FROM LUXURY COMMUNISM TO THE WRATH OF GOD IN CONTEMPORARY POLITICS

The play Rossumovi Univerzalni Roboti, written by Karel Čapek, figures a world where instrumental reason dominates, and automation frees humanity from the necessity of working, and it is shaped around a story where robots gain consciousness and take the world by force from the domination of human beings. This play, in which the word robot is used for the first time, focuses on possible new social relations and contradictions that would develop around robotic automation and allocates a series of imagination about visions of future formulated in this socio-political context. These visions of the future range from utopias of prosperity, where society will be rebuilt based on automation, to apocalyptic expectations that the human species will be terminated. The political visions formulated by Čapek by considering the cultural tendencies and political positions of different social segments have structural parallels with the current futurology debates and the resistance tendencies. These parallels range from discussions of transhumanism to new Luddism, from the search for spiritual resistance to new-humanism forms and new horizons of socialism. In this article, political conflict lines and future visions in the fictional world designed by Čapek will be analyzed and current futurology discussions and politics will be re-evaluated within this framework.

Keywords:

Karel Čapek, RUR, robotic automation, utopia, artificial intelligence,

PDF

___

Acemoglu, D. ve Restrepo, P. (2018). Artificial intelligence, automation and work. National Bureau of Economic Research. Erişim adresi: http://www.nber.org/papers/w24196.
Alhasary, I. (2023, 13 Şubat). Revolutionizing instruments: The impact of AI on capital and labour. Socialist Worker. Erişim adresi: http://www.socialist.ca/node/4689.
Amin, S. (2018). Küreselleşmiş değer yasası: Kıyısı olmayan Marx. (F. Başkaya, Çev.). İstanbul: Yordam Yayınları. (Orijinal çalışma basım tarihi 2010).
Andersson, J. (2018). The future of the world: Futurology, futurists, and the struggle for the post-cold war imagination. Oxford: Oxford University Press.
Anderson, N. (2014). “Only we have perished”: Karel Čapek's R.U.R. and the catastrophe of humankind. Journal of the Fantastic in the Arts. 25(91), 226- 246. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/i24353022.
Aristotle (1998). Politics (2. Baskı). (E. Barker, Çev.), Oxford: Oxford University Press.
Aristotle (2011). Nicomachean ethics. (R. C. Barlett ve S. D. Collins, Çev.). Chicago: The University of Chicago Press.
Artificial intelligence is worth nothing if it does not serve human beings, say S&Ds. (2022, 23 Mart). S&D Times, Erişim adresi: https://www.socialistsanddemocrats.eu/newsroom/artificial-intelligence-worth-nothing-if-it-does-not-serve-human-beings-say-sds.
Bal, S. Y. ve Sarıkaya, B. (2022). Kelami açıdan insan fıtratı ve bilinci bağlamında yapay zekâ ve transhümanizm. Mavi Atlas, 10(2), 404-418. DOI: 10.18795/gumusmaviatlas.1119290.
Basit, A. (2021). Conspiracy theories and violent extremism. Counter Terrorist Trends and Analyses, 13(3), 1-9. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/27040260.
Bastani, A. (2019). Fully automated luxury communism: A manifesto. New York: Verso.
Benanav, A. (2019). Automation and the future of work – I. New Left Review, 119, 5-38. Erişim adresi: https://newleftreview.org/issues/ii119/articles/aaron-benanav-automation-and-the-future-of-work-1.
Čapek, K. (2021). R.U.R.: Rossum’un uluslararası robotları (2. Baskı). (B. Kösebalaban, Çev.). İstanbul: İthaki Yayınları. (Orijinal çalışma basım tarihi 1920).
Crary, J (2023). Yeryüzü yakılıp yıkılırken: Dijital çağdan kapitalizm-sonrası dünyaya. (T. Birkan, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları. (Orijinal çalışma basım tarihi 2022).
Cornish, E. (2005). Futuring methods: How can we study tomorrow?. A. B. Shostak (Ed.). Tacling tomorrow today içinde (Cilt 1, s. 65-76). Philadelphia: Chelsea House Publishers.
Çekem, K. (2022). Karel Čapek'in R.U.R. ve Semenderlerle Savaş eserlerinde insanlar ve insansı ötekiler. DTCF Dergisi, 62 (2), 1282-1307. https://doi.org/10.33171/dtcfjournal.2022.62.2.20.
Dengler, K. ve Matthes, B. (2018). The impacts of digital transformation on the labour market: substitution potentials of occupations in Germany. Technology Forecasting and Social Change, 137, 304–316. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2018.09.024.
Dinan, M. (2017). The robot condition: Karel Capek’s R.U.R. and Hannah Arendt on labor, technology, and innovation. Perspectives on Political Science, 46(2), 108–117. https://doi.org/10.1080/10457097.2016.1270677.
Dyer-Witheford, N., Kjøsen, A. M. ve Steinhoff, J. (2022). Yapay zekâ ve kapitalizmin geleceği: İnsandışı bir güç. (B. Cezar, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları. (Orijinal çalışma basım tarihi 2019).
Foster, G. A. (2014). Hoarders, doomsday preppers, and the culture of apocalypse. New York, NY: Palgrave Macmillan.
Fuchs, C. (2021). Communicating covid-19: Everyday life, digital capitalism, and conspiracy theories in pandemic times. WA: Emerald Publishing.
Gauchat, G. W. (2008). A test of three theories of anti-science attitudes. Sociological Focus, 41(4), 337-357. DOI:10.1080/00380237.2008.10571338.
Glendinning, C. (1990). Notes toward a neo-luddite manifesto. Erişim adresi: https://theanarchistlibrary.org/library/chellis-glendinning-notes-toward-a-neo-luddite-manifesto.
Golubev, K.M. (2014). Overview of AI research history in USSR and Ukraine: Up-to-date just-in-time knowledge concept. E. Mercier-Laurent ve D. Boulanger (Ed.). Artificial intelligence for knowledge management. AI4KM 2012. IFIP advances in information and communication technology içinde (Cilt 422, s. 1-18). Berlin: Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-642-54897-0_1.
Haag, C. A. (2019). The philosophy of Ted Kaczynski: Why the Unabomber was rigth about modern technology. Uchakkada: Independently Published.
Haraway, D. J. (2010). Siborglardan yoldaş türlere: Teknobilimde akrabalığı yeniden şekillendirmek. D. J. Haraway (2010). Başka yer: Donna Haraway’dan seçme yazılar içinde (s. 225-256). İstanbul: Metis Yayınları.
Harvey, D. (2006). The limits to capital (2. Baskı). London: Verso.
Harvey, D. (2012). Marx’ın Kapital’i için kılavuz., (B. O. Doğan, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları. (Orijinal çalışma basım tarihi 2010).
Hoffman, S. (2019). Social credit, surveillance, and the Chinese Communist Party’s plan for China. N. D. Wright (Ed.) (2019). Artificial intelligence, China, Russia, and the global order içinde (s. 48-54). Austin: Air University Press.
Hunt-Bull, N. (2006, Ocak). A neo-luddite manifesto: Or why I do not love robots. American Association for Artificial Intelligence, Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/239838409_A_Neo-Luddite_Manifesto_or_Why_I_Do_Not_Love_Robots/link/53d950dc0cf2631430c532fd/download.
Immortality Institute (2004). The scientific conquest of death: Essays of infinite lifespan. Alabama: Libros en Red.
Jones, S. E. (2006). Against technology: From the luddites to neo-luddism. New York, NY: Taylor & Francis Group.
Jung, C. G. (2019). Nietzsche’nin Zerdüştü üzerine seminerler. (T. Berkes, Çev.). İstanbul: Alfa Yayınları. (Orijinal çalışma basım tarihi 1998).
Kazcynski, T. (1996). Sanayi toplumu ve geleceği. İstanbul: Kaos Yayınları. (Orijinal çalışma basım tarihi 1995).
Klass, M. (1983). The artificial alien: Transformations of the robot in science fiction. The Annals of the American Academy of Political and Social Science, 470, 171-179. https://doi.org/10.1177/0002716283470001017.
Kolektif Yaşamı Kurgulama Bilim Alanı-Bilişim Teknolojileri Komisyonu (2020, Mayıs). Bilişim teknolojileri ve sosyalist planlama. Erişim adresi: https://bilimveaydinlanma.org/bilisim-teknolojileri-ve-sosyalist-planlama/.
Kurzweil, R. (2005). The singularity is near: When humans transced biology. New York, NY: Viking Penguin.
Kurzweil, R. (2004). Human body version 2.0. Immortality Institute (2004). The scientific conquest of death: Essays of infinite lifespans (s. 93-106). Alabama: Libros en Red.
Kussi, P. (Ed.) (1990). Toward the radical Center: A Karel Čapek reader. (N. Comrada vd., Çev.) Nort Haven: Catbird Press.
Krishnan, A. (2009). Killer robots: Legality and ethicality of authonomous weapons. Farnham: Ashgate Publishing.
Linebaugh, P. (2012). Ned Ludd & Queen Mab: Machine-breaking, romanticism, and the several commons of 1811-12. Oakland, CA: PM Press.
Marcuse, H. (1970). Five lectures: Pyschoanalysis, politics, and utopia (J. J. Shapiro & M. Weber, Çev.). Londra: Allen Lane The Penguin.
Marx, K. (1989). Gotha Programının eleştirisi. K. Marx ve F. Engels (1989). Gotha ve Erfurt Programlarının eleştirisi (3. Baskı) içinde (s. 15-47). Ankara: Sol Yayınları. (Orijinal çalışma basım tarihi 1891).
Marx, K. ve Engels, F. (2018). Komünist manifesto. (T. Bora, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları. (Orijinal çalışma basım tarihi 1848).
Marx, K. (2020). Kapital: Ekonomi politiğin eleştirisine katkı (Cilt 3) (M. Selik ve E. Özalp, Çev.). İstanbul: Yordam Yay. (Orijinal çalışma basım tarihi 1894).
Mason, P. (2015). Postcapitalism: A guide to our future. [Ebook Penguin]. ISBN 978-0-14197-530-6.
Martino-Truswell, E. (2019). Three question about AI that nontechnical employees should be able to answer. Harvard Business Review (2019). Artificial Intelligence içinde (s. 65-72). Massachusetts: Harvard Business Review Press.
Minsky, M. L. (2004). Will robots inherit the Earth?. Immortality Institue (2004). The scientific conquest of death: Essays of infinite lifespans içinde (s. 123-34). Alabama: Libros en Red.
Nietzsche, F. (2006). Thus spoke Zarathustra: A book for all and none. (A. Del Caro, Çev.). Cambridge: Cambridge University Press.
Nilsson, N. J. (1984). Artificial intelligence, employment and income. The AI Magazine, 5(2), 5-14.
Oraskes, N. ve Conway, E. M. (2002). From anti-government to anti-science. Daedalus, 151(4), 98-123. https://doi.org/10.1162/daed_a_01946.
Ort, T. (2013). Art and life in modernist Prague: Karel Čapek and his generation, 1911-1938. New York: Palgrave Macmillan.
Rhee, J. (2018). The Robotic imaginary: The human and the price of dehumanized labor. Minneapolis: University of Minnesota Press.
Robertson, J. (2018). Robo sapiens Japanicus: Robots, gender, family, and the Japanese nation. Oakland: University of California Press.
Robins, K. (1999). İmaj: Görmenin kültür ve politikası. (N. Türkmenoğlu, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (Orijinal çalışma basım tarihi 1996).
Rodriguez-Bustelo, C., Batista-Foguet, J. M. ve Serlavós, R. (2020). Debating the future of work: The perception and reaction of the Spanish workforce to digitization and automation technologies. Frontiers in Psychology, 11(1965), 1-14. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.01965.
Sapiro, G. (2019). Edebiyat sosyolojisi (E. C. Gürcan, Çev.). Ankara: Doğu Batı Yayınları. (Orijinal çalışma basım tarihi 2014).
Sayer, D. (2018). Between Karel Čapek and a hard Brexit: Reflections on robotics and humanity. New Perspectives, 26(2), 115- 128. https://doi.org/10.1177/2336825X1802602S05.
Silverman, D. (1985). Qualitative methodology and sociology: Describing the social world. Aldershot: Gower Publishing.
Srnicek, N. & Williams, A. (2015). Inventing the future: Postcapitalism and a world without work. London: Verso. ISBN 978-1-784781-097-5.
Strätz, J. (2017). The ordeal of labor and the birth of robot fiction. Amerikastudien, 62(4), 633-648. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/45134297.
Stupple, A. J. (1974). Towards a definition of anti-utopian literature. CEA Critic, 37(1), 24-30. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/45258568.
Thomas, E. ve Zhang, A. (2020). ID2020, Bill Gates and the mark of the beast: How covid-19 catalyses existing online conspiracy movements. Australian Strategic Policy Institute, Erişim Adresi: https://www.jstor.org/stable/resrep25082.
Urry, J. (2016). What is future?. Cambridge: Polity Press.
Vergedem, P. (2022). Dismantling AI capitalism: The commons as an alternative to the power concentration of big tech. AI & Society, https://doi.org/10.1007/s00146-022-01437-8.
Vold, K. & Harris, D. R. (2021). How does artificial intelligence pose an existential risk?. (yayınlanacak metin) Véliz, C. (Ed.) (2021). The Oxford handbook of digital ethics içinde (s. 1-34). Erişim adresi: https://philarchive.org/archive/VOLHDA.
Williams, R. (1977). Marxism and literature. Oxford: Oxford University Press.