OSMANLI DONANMA GEMİLERİ İÇİN VİRANŞEHİR (SAFRANBOLU) SANCAĞINDAN KERESTE TEMİNİ (1800-1850)

Osmanlı Devleti’nde donanma, kara ordusunun yanında devletin uzun süre ayakta kalmasını sağlayan önemli askeri bir unsur olmuştur. İlk deniz gücüne sahip oluşundan 1850’lere kadar donanmayı kürekli ve yelkenli gemiler oluşturmuş, bu tarihlerden itibaren yerini buharlı gemilere bırakmıştır. Uzun bir süre kürekli ve yelkenli gemilerin kullanılması, gemilerin ana maddesi olan kereste ihtiyacını beraberinde getirmiştir. Osmanlı Devleti zengin ormanlara sahip olduğundan donanma gemileri için gerekli olan keresteyi temin etmekte zorlanmamıştır. İstanbul ve İzmit gibi tersanelerin ihtiyacı olan kerestenin temin edildiği ormanlar zamanla azalınca, kereste tersanelere daha uzak ormanlardan temin edilmeye başlanmıştır. Viranşehir sancağı 19. yüzyılın başından ortasına kadar tersaneler için kereste temin edilen yerlerin başında gelmiştir. Başta Ereğli olmak üzere Bartın, Amasra ve İstanbul gibi tersanelerde yapılan gemiler için bölgeden yoğun olarak kereste temin edilmiştir. Özellikle 19. yüzyılın ikinci çeyreği, kerestenin bölgeden en çok temin edildiği dönemdir. Kereste, gemi yapımında kullanıldığı yere bağlı olarak isimlendirilmiş ve kesimi de ona göre yapılmıştır. Kerestenin düzgün ve sağlam bir şekilde limanlara nakledilmesine de çok önem verilmiştir. Hangi tür kerestenin ve ne miktarda kesileceği sancak ve kazalara hisse edilerek temin edilmiştir. Viranşehir kazalarından temin edilen keresteler Filyos nehri kullanılarak Bartın ve Ereğli tersanelerine, Akçaşehir ve İstanbul gibi daha uzaktaki tersanelere de gemiler ile nakledilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı, Donanma, Kereste, Viranşehir, Tersane

PDF

___

Arslan, B. (2016), 1251-1258 Yıllarına Ait 2124 Numaralı Safranbolu Şer’iye Sicilinin Transkripsiyonu, Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karabük.
Aydın, Y. A. (2005), “18. Yüzyılda Osmanlı Kalyon İnşasında Kereste Temini”, Tarih Boyunca Dünyada ve Türklerde Denizcilik Semineri Bildiriler 17-18 Mayıs 2004, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Araştırma Merkezi, İstanbul: Globus Dünya Basımevi, 33-40.
Aydın, Y. A. (2011), Sultanın Kalyonları, İstanbul: Küre Yayınları.
Baş, Y. (2016), “Kocaeli’den İstanbul’a Kereste Nakli ve Kullanımı”, Uluslararası Kara Mürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu II Bildirileri, I, Kocaeli, 1083-1091.
Bostan, İ. (1992), Osmanlı Bahriye Teşkilâtı XVII. Yüzyılda Tersâne-i Âmire, Ankara: TTK.
Bostan, İ. (2004), “Kadırga’dan Kalyon’a” Osmanlı Araştırmaları Dergisi, XXIV, İstanbul, 65-86.
Düzcü, L. (2017), Yelkenliden Buharlıya Geçişte Osmanlı Denizciliği (1825-1855), İstanbul: Doğu Kütüphanesi Yayınları.
Ekinci, İ. (2013), “Karadeniz’de Âyanlar ve Denizcilik”, Karadeniz Araştırmaları, 37, Bahar, 15-49.
Gencer, A. İ. (2001), Bahriye’de Yapılan Islahat Hareketleri ve Bahriye Nezâreti’nin Kuruluşu (1789-1867), 2. Baskı, Ankara: TTK.
Karacakaya, R., Yücedağ, İ., Yılmaz, N. (2013a) Safranbolu Şer’iye Sicili 2116 Numaralı Defter, İstanbul: Safranbolu Belediyesi Yayınları.
Karacakaya, R.; Yücedağ, İ.; Yılmaz, N. (2013b) Safranbolu Şer’iye Sicili 2123 Numaralı Defter, İstanbul: Safranbolu Belediyesi Yayınları.
Örenç, A. F. (2009), “1827 Navarin Deniz Savaşı ve Osmanlı Donanması”, Tarih Dergisi, 46, İstanbul, 37-84.
Pakalın, M. Z. (1983), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, II, İstanbul MEB Yayınları.
Sezen, T. (2006), Osmanlı Yer Adları, Ankara: Osmanlı Arşivleri Genel Müdürlüğü, Yayın Nu:21. Soytürk, Z. (2013), 2118 Numaralı Şer’iye Sicili Transkripsiyonu ve Değerlendirmesi, Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Karabük.
Tuncel, M. (1995), “Ereğli”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 11, İstanbul, 289-290.
Zorlu, T. (2014), Osmanlı ve Modernleşme III. Selim Dönemi Osmanlı Denizciliği, İstanbul: Timaş Yayınları.