KANT’IN ANALİTİK VE SENTETİK AYRIMININ ARİSTOTELESÇİ FELSEFE GELENEĞİ BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Bu makalemizde; din, bilim ve felsefe çalıĢmaları açısından Modern dönemin belirleyicilerinden olan Immanuel Kant’ın (1724-1804) metafizik ve mantık görüĢlerini temellendirdiği analitik ve sentetik kavramlarını, klasik köklerini ve Kant tarafından kazandırılan yeni anlamlarını/konumlarını da dikkate alarak incelemeyi amaçlıyoruz. ÇalıĢmamızda Kant’ın ana çalıĢmalarını esas almakla birlikte zaman zaman Kant uzmanlarının eserlerinden de istifade edilecektir. Klasik kaynak olarak ise Aristoteles, Fârâbî ve Ġbn Sînâ’ya; gerekli durumlarda ise Ġbn Sînâ Ģarihlerine baĢvurulacaktır

Anahtar Kelimeler:

Kant, Metafizik, Mantık, Analitik, Sentetik, Tasdik, Tasavvur

EXAMINATION of KANT’S ANALYTIC-SYNTHETIC DISTINCTION in TERMS of ARISTOTELIAN PHILOSOPHY

In this article our aim is to consider the concepts of “analytic” and “synthetic”. Namely Immanuel Kant (1724-1804), one of determinant persons of the Modern period from the standpoint of religious, scientific and philosophical studies, is base his metaphysical and logical views upon these concepts. Thus, we will to examine these two concepts taking into account their classical roots and new meanings/positions conferred by Kant. In generally, our study will be based on Kant’s main works. However from time to time, we will benefit from the works of experts on Kant’s thought. And in the context of classical sources, we will refer to the works of Aristotle, Alfarabi and Avicenna as well as the works of Avicenna’s commentators, if it will be seen necessary

Keywords:

Kant, Metaphysics, Logic, Analytic, Synthetic, Affirmation, Conception.,

PDF

___

Akyüz, T. (2017), Fahreddîn er-Râzî’nin el-Mantıku’l-Kebîr’inin Tahkik ve İncelemesi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: 2017.
Arisoteles. (1996), Metafizik, çev. Ahmet Arslan, İstanbul: Sosyal Yayınları, 1996.
Arisoteles. (1999a), en-Nassu’l-Kâmil li mantıki’l-Aristo: Kitâbu’l-Cedel, Kitâbu’l- Muğalata, Kitâbu’l-Burhân, thk. Ferid Cebir, Beyrut: Dâru’l-fikri’l-Lübnânî, 1999.
Arisoteles. (1999b), en-Nassu’l-Kâmil li mantıki’l-Aristo: Kitâbu’l-Makûlât, Kitâbu’l- İbare, Kitâbu’l-Kıyâs, Kitâbu’l-Burhân, thk. Ferid Cebir, Beyrut: Dâru’l-fikri’l- Lübnânî, 1999.
Cassirer, E. (1996), Kant’ın Yaşamı ve Öğretisi, çev. Doğan Özlem, İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 1996.
Caygill, H. (1996), A Kant Dictionary, Oxford: Blackwell Publishers, 1996.
Deleuze, G. (2000), Kant Üzerine Dört Ders, çev. Ulus Baker, Ankara: Öteki Yayınevi, 2000.
Descartes, R. (2014), Aklın Yönetimi İçin Kurallar, çev. Engin Sunar, İstanbul: Say Yayınları, 2014.
Fârâbî. (1985), “Kitâbu’l-Kıyâs”, el-Mantık inde’l-Fârâbî, c.I, thk. Refik el-Acem, Beyrut: Dâru’l-maşrık, 1985, s.11-64.
Fırıncı, T.O. (2015), “Geleneksel Empirist Bilgi Kuramı ve Mantıksal Empirizm Açsından Mantık”, International Journal of Humanities and Education, 1:2, s.241
Gazzâlî. (2013), Mi’yâru’l-ilm, trc.thk. Ali Durusoy ve Hasan Hacak. Mi’yaru’l-ilm: İlmin Ölçütü, İstanbul: Türkiye Yazmalar Kurumu Başkanlığı yayınları, 2013.
Gazzâlî. (1994a), Mihakku’n-nazar, thk. Refik el-Acem, Beyrût: Dâru’l-fikri’l-Lübnânî, 1994.
Gazzâlî. (1994b), Mîzânu’l-amel, thk. Süleyman Dünya, Mısır: Dâru’l-meârif, 1994.
Hasırcı, N. (2014), “Gazzâlî’nin Mantık Anlayışına İbn Teymiyye Eleştirisi”, SBArD, yıl XII (Eylül 2014), sy.24, s.13-31.
Heimsoeth, H. (1986), Immanuel Kant’ın Felsefesi, çev. Takiyettin Mengüşoğlu, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1986.
Hume, D. (1976), İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Soruşturma, çev. Oruç Aruoba, Ankara: Hacettepe Üniversitesi, 1976.
İbn Ebi’l-Hadîd. (1996), Şerhu’l-âyâti’l-beyyinât, thk. Muhtâr Celbî, Beyrut: Dâru Sadr, 1996.
İbn Sînâ. (2015), el-İşârât ve’t-tenbîhat, trc. Ali Durusoy, Muhittin Macit ve Ekrem Demirli, İşaretler ve Tenbihler: el-İşârât ve’t-tenbîhat, İstanbul: Litera Yayıncılık, 2015.
İbn Sînâ. (2006), Kitâbü’ş-Şifâ: el-Burhân, trc. Ömer Türker, İkinci Analitikler: Burhan, İstanbul: Litera Yayıncılık, 2006.
İbn Teymiyye. (1993), er-Red ale’l-mantıkiyyîn, thk. Refik el-A’cem, Beyrût: Dâru’l- fikri’l-Lübnânî, 1993.
Kant, I. (1999a), Arı Usun Eleştirisi, çev. Aziz Yardımlı, İstanbul: İdea Yayıncılık, 1999.
Kant, I. (1999b), Pratik Aklın Eleştirisi, çev. İoanna Kuçuradi, Ülker Gökberk ve Füsun Akatlı, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu, 1999.
Kant, I. (2002), Gelecekte Bilim Olarak Ortaya Çıkabilecek Her Metafiziğe Prolegomena, çev. İoanna Kuçuradi ve Yusuf Örnek, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu, 2002.
Kuehn, M. (2011), Immanuel Kant, çev. Bülent Doğan, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2011.
Leibniz, G.W. (1949), Metafizik Üzerine Konuşma, çev. Nusret Hızır, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı, 1949.
Locke, J. (1999), İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Deneme, çev. Meral Delikara Topçu, Ankara: Öteki Yayınevi, 1999.
Öktem, Ü. (2003), “John Locke ve George Berkeley’in Kesin Bilgi Anlayışı”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, c.XLIII, sy.2 (2003), s.133
Öktem, Ü. (2004), “David Hume ve Immanuel Kant’ın Kesin Bilgi Anlayışı”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, c.XLIV, sy.2, s.29-55.
Râzî, F. (2005), et-Tefsîrü’l-Kebîr (Mefâtihu’l-Ğayb), Beyrût: Mektebetü’n-nûriyye ve’d- dirâsât Dâru’l-Fikr, 2005.
Râzî, F. (1383h), Şerhu’l-İşârât ve’t-Tenbîhât, thk. Ali Rıza Necidzade, Tahran: 1383h.
Suyûtî, C. (1970), Savnu’l-Mantık ve’l-Kelâm an fenneyi’l- Mantık ve’l-Kelâm, thk. Ali Sâmî en-Neşşâr ve Seyyide Suâd Ali Abdurrezzâk, Beyrût, Daru’l-fikri’l-ilmiyye, 1970.
Tûsî, N. (1993), el-İşârât ve’t-tenbîhât mea şerhi Nasîriddîn et-Tûsî, thk. Süleyman Dünya, Beyrut: 1993.
Türkbağ, A.U. (1998), “Descartes’çı Yöntem ve Bunun Getirdiği Sorunlar”, İHFM, c.LVI, sy.1-4, s.133-139.
Wood, A.W. (2009), Kant, çev. Aliye Kovanlıkaya, Ankara: Dost Kitabevi, 2009.