18. YÜZYILIN İLK YARISINDA LARENDE’DE SORUNLAR (1 Numaralı Karaman Ahkâm Defteri’ne Göre Larende’den Merkeze Yansıyan Şikayetler)

Divân-ı Hümâyûn’da tutulan defterler arasında yer alan Ahkâm Defterleri içerisinde; köylülerin aralarında ortaya çıkan arazi anlaşmazlıkları, vakıflarla alakalı meseleler, soygunlar, alacak verecek davaları, mal gaspı, idarî ve askerî yetkililer hakkındaki şikâyetler gibi çok çeşitli konuları barındırır. Ahkâm Defterleri, çalışma yapılacak bir bölgenin idarî, sosyal ve ekonomik konularıyla ilgili önemli bilgileri elde edebileceğimiz zengin kaynaklar arasında yer almaktadır. Karaman Ahkâm Defterleri de diğer pek çok eyalet gibi 1742 yılından itibaren tutulmaya başlanmıştır. 1878 yılında son bulan bu seri toplam 39 adet defterden oluşmaktadır. Karaman Ahkâm Defterleri’nde Konya, Beyşehir, Nevşehir, Kayseri, Niğde, Aksaray, Larende ve Akşehir kazalarına ait hükümler bulunmaktadır. Bu çalışmada 1742-1745 yılları arasında Larende başta olmak üzere etrafında bulunan köylere ait pek çok farklı konuyu barındıran davaların tasnifi, analizi ve değerlendirmesi yapılmıştır. Böylece merkez-taşra ilişkileri çalışmalarına mütevazı bir katkı sunulması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Devleti, Ahkam Defteri, Larende, Dava, Ottoman Empire, Ahkâm Register, Lawsuit

PROBLEMS IN LARENDE IN THE FIRST HALF OF THE 18TH CENTURY (Complaints Reflected From Larende to the Center According to Karaman Ahkâm Register No.1)

As one of the books kept in the Ottoman Imperial Council, the Ahkâm Registers involved various matters such as land conflicts between villagers, issues related to foundations, robberies, actions of debts, seizure of property, complaints about administrative and military officials, etc. The Ahkâm Registers are one of the rich sources from which we can obtain important information about the administrative, social, and economic issues of any region to be studied. Like many other eyalets, the Ahkâm Registers of Karaman had also been kept since 1742. Ending in 1878, this sequence consists of a total of 39 registers. Karaman Ahkâm Registers contain verdicts for the districts of Konya, Beyşehir, Nevşehir, Kayseri, Niğde, Aksaray, Larende, and Akşehir. The present study classifies, analyses, and evaluates various lawsuits involving many different issues relating to Larende and its surrounding villages between the years 1742 and 1745. In this way, it is aimed to make a modest contribution to the studies on the relationships between central and provincial governments.

Keywords:

Ottoman Empire, Ahkâm Register, Larende, Lawsuit,

PDF

___

1.T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı (BOA) Arşiv Belgeleri A.{DVNS.AHK.KR.d. (Defter No 1).
2.Araştırma-İnceleme Eserleri Aköz, A. (1993), “XVI. Asırda Lârende Kazâsı Hakkında”, Osmanlı Araştırmaları, XIII, İstanbul, 99-136.
Barkey, K. (2016), Eşkıyalar ve Devlet Osmanlı Tarzı Devlet Merkezileşmesi, Zeynep Altok (çev.), İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Canbakal, H. (2021), “Taşra İleri Gelenlerinin “Soyluluğu”na Dair”, Osmanlı İmparatorluğunda Taşra Elitleri, Antonis Anastasopoulos (ed.), H.Ebru Aksoy (çev.), İstanbul, Küre Yayınları, 79-97.
Cengiz, A. (2014), Karaman Tarihi (XVIII. Yüzyıl), Konya, Çizgi Kitabevi.
Cevger, G. (2012), 1 Numaralı ve 1155-1158/1742-1745 Tarihli Karaman Ahkâm Defteri’nin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (s.1-60), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Erzurum.
Çakır, B. (2019), “Kese”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.EK-2, Ankara, TDVİA Yayınları, 42-43.
Çelik, B. (2020), Ahkâm Defterlerine Göre 18. Yüzyılda Sivas Eyaleti (1742-1774), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı.
Çetin, C. (2012), “Konya Şehir Masrafları Çerçevesinde, Hatunsaray Ahalisinin Vergi Yükü Üzerine Bazı Tespitler”, I. Uluslararası Hatunsaray (Lystra) ve Çevresi, Tarih, Kültür ve Turizm Sempozyumu (2-4 Ekim 2011), Konya, Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları, 347-361.
Çatin, A. (2009), “Kocaeli ve Hüdavendigar Sancaklarında Eşkıyalık Olayları (18. Ve 19. Yüzyıllar)”, Osmanlıdan Günümüze Eşkıyalık ve Terör, Osman Köse (ed.), Samsun, Uğur Ofset, 107-128.
Dursun, K. (2015), “18. Yüzyıl’ın İlk Yarısında Amasya’da Vakıflar ve Sorunlar (1 Numaralı Sivas Ahkâm Defterine Göre Amasya Vakıfları’ndan Merkeze Yansıyan Şikayetler)”, III. Uluslararası Geçmişten Günümüze Merzifon ve Amasya Yöresi Sempozyumu (08-10 Ekim), 131-141.
Erdoğan, N. (1999/2000), “Devleti İdare Etmek: Mâduniyet ve Düzenbazlık”, Toplum ve Bilim, S.83, 8-32.
Ergenç, Ö. (1992, “Osmanlı Klasik Dönemindeki Eşrâf ve A’yân Üzerine Dair Bazı Bilgiler”, The Journal of Ottoman Studies (Osmanlı Araştırmaları), C.III, İstanbul, 105-118.
Ergenç, Ö. (2012), XVI. Yüzyılda Ankara ve Konya, Ankara, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Faroqhi, S. (2000), “18. Yüzyıl Anadolu Kırsalında Suç, Kadınlar ve Servet”, Modernleşmenin Eşiğinde Osmanlı Kadınları, Madeline C. Zilfi (ed.), İstanbul, Tarih Vakıf Yurt Yayınları.
Fidan, F. (2017), “16. Yüzyılın Sonlarında ve 17. Yüzyılın Başlarında Aksaray’ın Eşkıya Taşra Görevlileri”, II. Uluslararası Aksaray Sempozyumu 26-28 Ekim 2017, Ankara, Kalkan Matbaacılık, 206-217.
Goleman, D. (2021), Duygusal Zeka EQ Neden IQ’dan Daha Önemlidir?, İstanbul, Varlık Yayınları.
İlgürel, M. (1995), “Eşkıya”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.11, İstanbul, TDVİA Yayınları, 466-469.
İnalcık, H. (1988), “Şikâyet Hakkı: ̒Arz-ı Hâl ve ̒Arz-ı Mazhar’lar”, The Journal of Ottoman Studies (Osmanlı Araştırmaları, C.VII-VIII, İstanbul, 33-54.
İnalcık, H. (2012), Adalet Kitabı, B.Arı&S.Aslantaş (ed.), İstanbul, Yeditepe Yayınevi.
İnalcık, H. (2016), Devlet-i Aliyye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-IV Âyânlar, Tanzimat, Meşrutiyet, İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Kaymaz, B. (201), 1 Numaralı Karaman Ahkâm Defteri’nin Transkripsiyonu (s.61-121), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Aksaray.
Murat, N. (2017), 1 Numaralı Karaman Eyaleti Ahkâm Defteri’nin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (s.151-296), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde Ömer Halis Demir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Niğde.
Özcan, S. (2009), 18. Yüzyılda Canik (Samsun) Sancağında Eşkıyalık Hareketleri, Osmanlıdan Günümüze Eşkıyalık ve Terör, Osman Köse (ed.), Samsun, Uğur Ofset, 83-93.
Özkaya, Y. (2010), 18. Yüzyılda Osmanlı Toplumu, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
Pakalın, M.Z. (1993), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C.III., İstanbul, Milli Eğitim Basımevi.
Sami, Ş. (2019), Kamus-ı Türkî, Ankara, Türk Dik Kurumu Yayınları.
Sertoğlu, M. (2015), Osmanlı Tarih Lügatı, İstanbul, Kurtuba Kitap.
Singer, A. (2008), Kadılar, Kullar, Kudüslü Köylüler, Sema Bulutsuz (çev.), İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Tabakoğlu, A. (2007), “Resim”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.34. İstanbul: TDVİA Yayınları. 582-584.
Taş, H. (2007), İhtisâb Mukâtâ’sı Verilerinin Şehir Ekonomisi Açısından Anlamı, Ankara Örneği, U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.13, 8/2. 409-436.
Taşkın, Ü. (2005), Osmanlı Devlet’inde Kullanılan Ölçü ve Tartı Birimleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Elazığ.
Yılmaz, Z. (2018), 1 Numaralı Karaman Ahkâm Defteri’nin Çevrimyazısı (s.122-197), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Aksaray.
Zarinebaf-Shahr, F. (2000), “Osmanlı Kadınları ve 18. Yüzyılda Adalet Arama Geleneği”, Modernleşmenin Eşiğinde Osmanlı Kadınları, Madeline C. ZILFI (ed.), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 241-251.