Derya GÜLTEKİN, Pınar ÖZCANLI BARAN

Türkiye’de Zorunlu Eğitim Serencâmı: Ulusal, Bölgesel ve Uluslararası Bir Değerlendirme

Makale, Türkiye’nin 2008-2019 döneminde zorunlu eğitimde ulaştığı aşamayı ulusal, bölgesel ve uluslararası düzeylerde kapsamlı bir betimleyici analiz ile ortaya koymaktadır. Bulgulara göre, Türkiye’de fizikî ve beşerî eğitim altyapısında ve okullaşma oranlarındaki ilerlemeye rağmen, ortalama eğitim süresi ve ortaöğretimdeki okullaşma oranı OECD ve AB ortalamalarının altındadır. İlkokul ve ortaokul eğitiminde Türkiye’nin OECD ortalamasını tutturabilmesi için öğretmen başına düşen öğrenci sayısı azaltılmalıdır. Türkiye genelinde ilkokul ve ortaokul eğitiminde okullaşma oranlarındaki bölgesel ve toplumsal cinsiyet eşitsizlikleri sona ererken, ortaöğretimde kızların okullaşma oranı erkeklere göre az bir farkla da olsa düşük kalmaya devam etmektedir. Bölgeler bazında da cinsiyet temelli eşitsizlikler azalmakla birlikte, özellikle Doğu illerinde kız öğrencilerin okullaşma oranları erkeklerin gerisindedir. Doğu bölgeleri gerek ortaöğretimdeki okullaşma oranları gerekse öğretmen, okul ve derslik başına düşen öğrenci sayıları açısından ülkenin gerisinde kalmaktadır. Mevcut eğitim sisteminde, bölge, okul türü ve ailenin sosyoekonomik durumuna göre belirgin başarı farklılıklarının olduğu görülmektedir. Kamu kesimindeki okullara kıyasla, büyüyen özel okul kesiminde daha az kalabalık sınıflarda hizmet verilmektedir. Toplumun üst gelir dilimleri eğitime daha fazla kaynak ayırabilirken, bu imkândan mahrum düşük gelirli kesimlerin çocukları kaliteli eğitime erişimde dezavantajlı olmaktadır. Türkiye’de eğitim alanında niceliksel gelişmenin ötesinde, eğitim kalitesinin toplumun tüm kesimleri için arttırılması ve sosyal ve mekânsal eşitsizliklerin ortadan kaldırılması öncelikli hale gelmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Eğitim eşitsizliği, bölgesel eşitsizlik, toplumsal cinsiyet eşitsizliği, eğitim harcamaları, Turkey

PDF

___

Aybek, Y., H.S., Kılınç, H., İbileme, A.İ., Fırat, M. (2017). “Türkiye Ulusal Eğitim Düzeylerinin 2010-2015 Yılları Arasındaki Değişiminin İncelenmesi”, Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 7(3): 601-610.
Baş, H. (2019). “Türkiye’de Şartlı Nakit Transfer Uygulamalarında Bölgesel Farklılıkların Arka Planı”, Hak-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 8, (22): 309-329.
Bozkurt, A., & Sharma, R. Beneria, L., Berik, G., Floro, M. (2016). Gender, Development and Globalization; Economics as if All People Mattered, London and New York: Routledge.
Çelik, Z. ve B.S. Gür. (2013). “Turkey’s Education Policy During the AK Party Era (2002-2013).” Insight Turkey 15(4): 151-176.
Eğitim Bir-Sen, (2016). “İzleme ve Değerlendirme Raporu, 1. Baskı. Ankara, Eğitim-Bir-Sen Yayınları”. https://www.ebs.org.tr/ebs_files/files/yayinlarimiz/egitim_izleme_raporu.pdf. Son Erişim Tarihi: 18 Kasım 2020.
Gök, F. (2004). Eğitim hakkı: Türkiye gerçeği. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 6(9), 86-95.
Gültekin-Karakaş, D., İlkkaracan, İ., Bayar, A. A., & Baran, P. Ö. (2021). “Care Crisis During COVID-19 Pandemic: Coverage Gap in Care Services in Turkey and Employment Effect of Public Investments”, The Seventh International Conference on Economics (ICE-TEA 2021), Conference proceedings, 9-11 April 2021, Ankara.
Kalkınma Bakanlığı. (2014). Yaşlanma Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018, Ankara. Yayın No: KB:2900-OİK:740.
Mazlum, M.M. (2017). “Türkiye ve İtalya Eğitim Sistemlerinin Karşılaştırılması”, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1):1141-1177.
Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) (2019). 2019–2023 Stratejik Planı Ankara. (https://www.meb.gov.tr/stratejik_plan/) erişim tarihi: 28.10.2020
MEB (Millî Eğitim Bakanlığı) (2020a). MEB Eğitim İstatistikleri 2019-2020 (http://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2020_09/04144812_meb_istatistikleri_orgun_egitim_2019_2020.pdf
MEB (Millî Eğitim Bakanlığı) (2020b). TIMSS 2019 Türkiye Ön Raporu (https://odsgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2020_12/10175514_TIMSS_2019_Turkiye_On_Raporu_.pdf) erişim tarihi: 25.11.2020
OECD (2020a). Education at a Glance 2020 (https://www.oecd-ilibrary.org/docserver/69096873-en.pdf?expires=1606080464&id=id&accname=guest&checksum=D4A7FB0681382C877987DA04235047C6)
OECD (2020b). OECD Eğitim İstatistikleri (https://stats.oecd.org/Index.aspx?QueryId=93449)
Özer, M. (2019). “Mesleki ve Teknik Eğitimde Sorunların Arka Planı ve Türkiye’nin 2023 Eğitim Vizyonunda Çözüme Yönelik Yol Haritası”, Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 9(1): 1-11.
Özer, M. (2020). “The Contribution of the Strengthened Capacity of Vocational Education and Training System in Turkey to the Fight against Covid-19", Yükseköğretim Dergisi, 10(2): 134–140.
Öztürk, L. (2005). “Türkiye’de Dijital Eşitsizlik-Tübitak-Bilten Anketleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(1): 111-131.
Taşıtman, A. (2015). Meslek Liselerinde Toplumsal Cinsiyet Eşitliği-Ümraniye ve Şişli Mesleki ve Teknik Anadolu Liseleri Örneği, ERG, Nisan, İstanbul.
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı (2019). On Birinci Kalkınma Planı 2019-2023, Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Ankara.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) (2020a). Eğitim İstatistikleri (https://tuikweb.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1018)
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) (2020b). Eğitim Harcamaları İstatistikleri (https://tuikweb.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1018)
United Nations Development Programme (UNDP) (2019). İnsani Gelişme Raporu (https://www.undp.org/tr/turkiye/publications/insani-gelisme-raporu-2019-21-yuzyilda-insani-gelismedeki-esitsizlikler)
Yıldız, S. (2015). Türkiye’de Eğitim ve Toplumsal Katmanlaşma İlişkisi, İTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Programı, Yüksek Lisans tezi, İstanbul.
Yıldız, S., Gültekin-Karakaş, D. (2019), Türkiye’de Eğitim Eşitsizliğinin Farklı Yüzleri, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2): 271-292.