Asena ALTIN GÜLOVA, Neslihan KAVALCI CANBULDU

Çalışanların Mobbing (Psikolojik Yıldırma) Davranışına Maruz Kalma Algısı ile Kişilik Tipleri ve Demografik Özellikleri Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma

İşletmelerdeki iletişim ve çalışanların etkileşimini olumsuz yönde etkileyen psikolojik yıldırma (mobbing) kavramı, çalışanlar da psikolojik, fizyolojik ve sosyal açıdan kapanması zor yaralar açmaktadır. İşletmelerde oluşturduğu olumsuz etkilerle, çalışanları ve çalışma ortamını tehdit eden bu yeni şiddet çeşitinin ayrıntılı olarak ele alınması, bu şiddet çeşitini etkileyen faktörlerin belirlenmesi ve etkilerinin ortaya konulması çalışma ortamı ve çalışanlara yönelik iyileştirme yöntemleri için önemlidir. Günümüzde yasal olarak suç kapsamında değerlendirilen mobbing konusunda yapılan bilimsel çalışmalar, yönetimin işletmeye ilişkin planlamalarına da ışık tutacaktır. Bu çalışmada, mobbing kavramının bireysel etkilerinin daha net olarak görülebilmesi amacıyla demografik faktörler ve kişilik kavramı ile olan ilişkisi incelenerek, farklı demografik faktörler ve kişilik özelliklerine göre çalışanların mobbing algılarının değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Anket yöntemi ile verilerin toplandığı araştırmada çalışanların kişilik özelliklerinin saptanması için Beş Faktör Kişilik Özellikleri Ölçeği kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, çalışanların kişilik özelliklerinin “duygusal dengesizlik”, “dışadönüklük”, “açıklık”, “geçimlilik” ve “sorumluluk” boyutları ile mobbing davranışına maruz kalma algısı arasında negatif yönde bir ilişki tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

mobbing, psikolojik taciz, beş faktör kişilik özellikleri, beş faktör modeli, duygusal taciz

A Study on the Relationship Between Employees' Perception of Exposure to Mobbing Behavior and Personality Types and Demographic Features

PDF

___

Acar, E. (2013). Duygusal Taciz ve İlkokul-Ortaokul Öğretmenlerinin Motivasyonlarına Etkisine Yönelik Bir Alan Araştırması. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, Ankara. Barlı, Ö. (2008). Davranış Bilimleri ve Örgütlerde Davranış. Erzurum: Aktif Yayınevi. Barutçugil, İ. (2004). Organizasyonlarda Duyguların Yönetimi. İstanbul: Kariyer Yayınları.
Baymur, F. B. (1972). Genel Psikoloji. İstanbul: İnkılâp Yayınları.
Bayrak Kök, S. (2006). İş Yaşamında Psiko-Şiddet Sarmalı Olarak Yıldırma Olgusu ve Nedenleri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:16, 443-448.
Baysal, A.C. ve Tekarslan, E. (1987). Davranış Bilimleri I-II. İstanbul Ünv. Yayın No: 191, İstanbul.
Can, Y. (2007). A Tipi Kişilik ve B Tipi Kişilikler Bakımından Mobbing Kişilik lişkisinin incelenmesi ve Bir Uygulama. (Yüksek Lisans Tezi). Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Kocaeli.
Cemaloglu, N. (2007). The exposure of primary school teachers to bullying: An analysis of various variables. Social Behavior and Personality: An international journal, 35, 789-802.
Çakıroğlu E. ve Tengilimoğlu D. (2014). Mobbing (yıldırma) davranışlarının tıbbi sekreterlerin tükenmişliği üzerine etkisi. EJOVOC, 3: 167-188.
Çetin, F. ve Basım, H.N. (2013). Örgütte Bireysel Farklılıklar, Kişilik ve Değerler, İçinde: Der. Sığrı, Ü. ve Gürbüz, S. Örgütsel Davranış. İstanbul: Beta Yayınları, 94-135. Çınar, O. ve Dursun, A. (2012). Mobbing, Örgütsel Bağlılık Ve İş Tatmini İlişkisi, Atatürk Üniversitesi Araştırma Hastanesinde Yapılan Bir Araştırma. Ekev Akademi Dergisi, Cilt:2, Sayı:52.
Çobanoğlu, Ş. (2005). Mobbing, İş Yerinde Duygusal Saldırı Ve Mücadele Yöntemleri. İstanbul: Timaş Yayınları. Davenport, N., Schwartz, R.D. ve Elliot, G.P. (2003). Mobbing, İş Yerinde Duygusal Taciz. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
Dikmetaş, E., Top, M. ve Ergin, G. (2011). Asistan Hekimlerin Tükenmişlik ve Mobbing Düzeylerinin İncelenmesi. Türk Psikiyatri Dergisi.
Djurkovic, N., McCormack, D. ve Casimir, G. (2005). The behavioral reactions of victims to different types of workplace bullying. International Journal of Organization Theory and Behavior, 8(4), 439-460.
Doğan, T. (2013). Beş Faktör Kişilik Özellikleri Ve Öznel İyi Oluş. Doğuş Üniversitesi Dergisi, Cilt:14, Sayı:1, 56-64. Down, J. ve Cowie, K. (2003). Anoniadou; Perceptions And Experiences of Workplace Bullying in Five Different Working Populations, Aggresive Behaviour, Vol.29, pp. 489–496.
Einarsen, S. (1999). The nature and causes of bullying at work, International Journal of Manpower, Cilt:20, Sayı:1/2, 16-27. Einarsen, S. (2000). Harassment and Bullying at Work: A Review of the Scandinavian Approach, Agression and Violant Behaviour, 5(4), 379-401.
Erdoğan, İ. (1991). İşletmelerde Davranış. İ.Ü. İşletme Fakültesi Yayını No: 242, İstanbul.
Eren, E. (2004). Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi. İstanbul: Beta Basım.
Eroğlu, F. (2009). Davranış Bilimleri. İstanbul: Beta Yayın.
Güngör, M. (2007). Çalışma Hayatında Psikolojik Taciz. İstanbul: Derin Yayınları.
Hoel, H., Cooper, C. L. ve Faragher, B. (2001). The experiences of bullying in Great Britain: The impact of organizational status. European Journal of Work and Organizational Psychology, 10 (4), 443-465.
Hogan, R., Hogan, J., ve Roberts, B. W. (1996). Personality Measurement and Employment Decisions: Questions and Answers. American Psychologist, V.51, s.469-477.
Işık, E. (2007). İşletmelerde Mobbing Uygulamaları İle İş Stresi İlişkisine Yönelik Bir Araştırma. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, S.B.E İşletme Anabilim Dalı, İstanbul.
Kutanis R.Ö. (2003). Örgütlerde Davranış Bilimleri. Adapazarı: Sakarya Kitabevi.
Leymann H. (1990). Mobbing and Psychological Terror at Workplaces. Violence and Victims, Vol. 5, No. 2.
Leymann, H. (1996). The Content and Development of Mobbing at Work. Europen Journal of Work and Organizational Psychology, 5, 165-184. Ödemiş, S. N. (2011). Beş Faktör Kişilik Özelliklerinin Üretkenlik Karşıtı Davranışlar Üzerine Etkileri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
Rothmann S. ve Coetzer E.P. (2003). The Big Five Personality Dimensions And Job Performance. SA Journal of Industrial Psychology, 29 (1), 68-74 .
Salin, D. (2001). Prevalence and forms of bullying among business professionals: A comparison of two different strategies for measuring bullying. European Journal of Work and Organizational Psychology, 10 (4), 425-441.
Sevi, E. S. (2009). Psikobiyolojik Kişilik Modeli ve Beş Faktör Kişilik Kuramı: Mizaç ve Karekter Envanteri (TCI) İle Beş Faktör Kişilik Envanterinin (5FKE) Karşılaştırılması. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
Sümer, N. ve Sümer, H.C. (2005). Beş Faktör Kişilik Özellikleri Ölçeği (Yayınlanmamış çalışma).
Şimşek, Ş., Akgemci, T. ve Çelik, A. (2001). Davranış Bilimlerine Giriş ve Örgütlerde Davranış. Ankara: Gazi Kitabevi.
Taş, İ. E. ve Korkmaz, H. (2014). Kamu Kurumlarında Mobbing: Kahramanmaraş Örneği. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2 (1), 29-55.
Tekin Ö. A., Turan S. N., Özmen M., Turhan A. A. ve Kökçü A. (2012), Beş Faktör Kişilik Özellikleri ve Örgütsel Çatışma Yönetimi Arasındaki İlişkiler: Ankara'daki Beş Yıldızlı Otel İşletmeleri Üzerinde Bir Uygulama. Journal of Yaşar University, Cilt 27, 4611-4641.
Thoms, P., Moore, K.S. ve Scott, K. (1996). The Relationship Between Self-Efficacy for Participating in Self-Managed Work Groups and the Big Five Personality imensions. Journal of Organizational Behavior, 17, 349-362. Tınaz, P. (2008). İş Yerinde Psikolojik Taciz (Mobbing). İstanbul: Beta Yayınları.
Tok, S., Sevinç, E. ve Arkel, H. (2012). Psiko Biyolojik Kişilik Modeli Beş Faktör Kişilik Kuramını Türk Örnekleminde Karşılaştırılması. Anadolu Psikiyatri Dergisi, Cilt:13, 262-269.
Trijueque G. D. ve Gomez J. L. G. (2010). Workplace bullying: prevalence and descriptive analysis in a multi-occupational sample. Psychology in Spain, Vol. 14. No 1, 15-21.
Tutar, H. (2004). İş Yerinde Psikolojik Şiddet. Ankara: Platin Yayınları.
Türkel, U.A. (1992). İşletme Yöneticilerinin Davranışlarına Yön Veren Hâkim Kişilik Faktörleri İle Yönetsel Davranış Arasındaki İlişkiler Ve Uygulama. Marmara Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Yayınları, İstanbul.
Ural, A. ve Kılıç İ. (2006). Bilimsel Araştırma Süreci ve SPSS ile Veri Analizi. Ankara: Detay Yayıncılık.
Uysal, H.T. ve Yavuz, K. (2013). The Unseen Face Of Mobbing İn Organizations: Reverse Mobbing, Turkish Studies: International Fort He Languages. Lıterature And History Of Turkish Or Turkic, Cilt:8, Sayı:8, 2167- 2183.
Vveinhardt, J. (2010). The Diagnostics Of Mobbing As Dıiscrimination İn Employee Relations Aiming To Improve The Organizational Climate İn Lithuanian Organizations, Management Theory And Studies For Rural Business An Infrastructure Development, Cilt:21, Sayı:2, 173-184.
Yaman, E. (2009). Yönetim Psikolojisi Açısından İşyerinde Psiko Şiddet – Mobbing. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.