2011 Sonrasında Türkiye-Mısır İlişkilerinde Yaşanan Ani Yükseliş ve Sert Düşüşü Anlamak

Bu makale, Türkiye-Mısır ilişkilerinde 2011 sonrasında meydana gelen sert salınımları ve süregiden bunalımı açıklamaya çalışmaktadır. Bu çerçevede, Arap Ayaklanmaları sonrasında yaşananların ikili ilişkiler tarihinde istisnai bir döneme işaret ettiğini savlamakta ve bunu daha iyi anlayabilmek için dört temel etmene işaret etmektedir: Bölgesel güç dengesindeki değişimler, ekonomik zorluk ve fırsatlar, siyasal seçkinlerin kimlik ve ideolojileri ve son olarak iç politik kaygı ve hesaplamalar. Makale öncelikle, Mısır’daki halk ayaklanmasıyla birlikte başlayan geçiş döneminde Ankara’nın Mısır’a yönelik dış politika açılımının ve Kahire’nin buna verdiği olumlu tepkinin arkasında yatan bölgesel, siyasi ve ekonomik sebepleri anlamaya çalışmaktadır. İkinci olarak, makalede Mısır’da 2012’de Müslüman Kardeşlerin adayı Muhammed Mursi’nin iktidara gelmesiyle birlikte ikili ilişkilerin ulaştığı tarihî zirve noktası ele alınmaktadır. Bu yapılırken, Adalet ve Kalkınma Partisi ile Müslüman Kardeşler arasındaki ideolojik uyuma ve Türkiye’nin Mısır’daki Mursi iktidarını ekonomik ve siyasi anlamda desteklemekte oynadığı role özellikle vurgu yapılmaktadır. Makalede son olarak, Mursi’yi iktidardan uzaklaştıran 2013 darbesine Türkiye’nin verdiği sert tepki ve Mısır’ın süreç içerisinde bu tepkiye verdiği yanıtlar incelenmektedir. Bu kapsamda, bir yandan bölgesel güç dengelerindeki değişimler, diğer yandan her iki ülkede de iç politika kaynaklı sorunlar ve ideolojik kutuplaşma çerçevesinde iç politika-dış politika geçirgenliğinin söylemsel anlamda arttığı gerçeği göz önünde bulundurulmaktadır. Araştırma, 2011 sonrası ikili ilişkilerin siyasi ve ekonomik boyutlarına dair haber, veri ve analizlerin taranmasına ek olarak, Türkiye-Mısır ilişkilerinde rol ve/veya tecrübe sahibi Türkiyeli ve Mısırlı diplomat, siyasetçi, bürokrat, iş insanı ve sivil toplum görevlileriyle yapılan derinlemesine görüşmelere dayanmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Türkiye, Mısır, dış politika, Arap Ayaklanmaları, Müslüman Kardeşler

Understanding the Sudden Rise and the Sharp Fall in Turkish-Egyptian Relations after 2011

This article seeks to explain sharp oscillations that have taken place in Turkish-Egyptian relations after 2011. In this context, it argues that post-Arab uprising developments are exceptional, considering the history of bilateral relations. To explain this development, the article highlights four main factors: shifts in the regional balance of powers, economic difficulties and opportunities, ideology and identity of political elites, and domestic political concerns and calculations. The article first examines the regional, political, and economic motives behind Ankara’s foreign policy opening toward Egypt and Cairo’s positive reaction during the transition period following the 2011 revolt. Second, the article sheds light on the historical peak in Turkish-Egyptian relations following the victory of the Muslim Brotherhood candidate Muhammad Morsi in the 2012 presidential elections. More specifically, the article focuses on the ideological affinity between the Brotherhood and the Justice and Development Party and the role of Turkey in supporting Morsi’s government politically and economically. Lastly, the study investigates the harsh reaction of Turkey to the 2013 military coup against Morsi and Egypt’s responses by investigating the shifts in the regional balance of powers and the porous line between domestic politics and foreign policy in both countries at the discourse level due to the rising problems and ideological polarization in domestic politics. The research is based on scanning of news, data, and analyses of political and economic dimensions of bilateral relations, along with personal in-depth interviews with Turkish and Egyptian diplomats, politicians, bureaucrats, businesspersons, and NGO officials who have a role and/or experience in Turkish-Egyptian relations.

Keywords:

Turkey, Egypt, foreign policy, Arab Uprisings, Muslim Brotherhood,

PDF

___

Abdullah Gül (2011, 3 Mart). First Head of State to Visit Egypt after the 25th January Revolution. Erişim adresi: http://www.abdullahgul.gen.tr/news/397/79096/first-head-of-state-to-visit-egypt-after-the-25th-january-revolution.html
Abo Alabass, B. (2011, 14 Eylül). BREAKING: Egypt-Turkey trade to be worth $5bn in two years, $10bn within four: Erdogan. Ahram Online, Erişim Adresi: http://english.ahram.org.eg/News/21262.aspx
Ahram Online (2011a, 13 Eylül). Turkey’s Erdogan arrives in Cairo to roll up his sleeves to establish robust relations. Erişim adresi: http://english.ahram.org.eg/News/21083.aspx
Ahram Online (2011a, 2 Temmuz). Egypt PM meets with visiting Turkish foreign minister. Erişim adresi: http://english.ahram.org.eg/News/15500.aspx
Ahram Online (2011b, 3 Ağustos). Turkey studies $63 million investment boost in Egypt. Erişim adresi: http://english.ahram.org.eg/News/18050.aspx
Ahram Online (2011c, 14 Eylül). Egypt's Islamists warn Turkish PM over regional role. Erişim adresi: http://english.ahram.org.eg/News/21226.aspx
Ahram Online (2012a, 26 Mart). Turkey eyeing $1 bn of Egyptian investments: Minister. Erişim adresi: http://english.ahram.org.eg/News/37746.aspx
Ahram Online (2012b, 30 Eylül). Egypt's Morsi in Turkey: 'Arab Spring needs your support'. Erişim adresi: http://english.ahram.org.eg/News/54324.aspx
Ahram Online (2012c, 17 Kasım). Egypt, Turkey can bring Mideast stability without foreign brokers: Erdogan. Erişim adresi: http://english.ahram.org.eg/News/58423.aspx
Ahram Online (2012d, 30 Eylül). Egypt's Morsi visits Turkey to strengthen emerging alliance. Erişim adresi: http://english.ahram.org.eg/News/54291.aspx
Ahram Online (2012e, 16 Eylül). Turkey to provide Egypt with $2 billion in finance. Erşim adresi: http://english.ahram.org.eg/News/53003.aspx
Ahram Online (2012f, 30 Eylül). Egypt signs $1bn loan deal with Turkey: Report. Erişim adresi: http://english.ahram.org.eg/News/54361.aspx
Ahram Online (2012g, 15 Ekim). Turkey to grant Egyptian entrepreneurs 5-year entry visas. Erişim adresi: http://english.ahram.org.eg/News/55679.aspx
Ahram Online (2012h, 17 Kasım). 100 Turkish businessmen arrive to Cairo. Erişim adresi: http://english.ahram.org.eg/News/58399.aspx
Ahram Online (2012i, 3 Temmuz). Egypt is the 'brain' of the Arab world, says Turkish FM. Erişim adresi: http://english.ahram.org.eg/News/46811.aspx
Ahram Online (2013a, 17 Nisan). Turkey to give Egypt rest of $2 bln loan within 2 months: Sources. Erişim adresi: http://english.ahram.org.eg/News/69459.aspx
Ahram Online (2013b, 6 Haziran). Egypt information minister arrives in restive Turkey. http://english.ahram.org.eg/News/73329.aspx
Ahram Online (2013c, 6 Temmuz). Morsi ouster in Egypt dents Turkey role model claims. Erişim adresi: http://english.ahram.org.eg/NewsContent/2/0/75818/World/0/Morsi-ouster-in-Egypt-dents-Turkey-role-model-clai.aspx
Ahram Online (2013d, 9 Temmuz). Turkish ambassador summoned over Ankara's calls for UN intervention in Egypt. Erişim adresi: http://english.ahram.org.eg/News/76132.aspx
Ahram Online (2013e, 16 Temmuz). Egypt 'strongly dissatisfied' with Turkey comments on Morsi. Erişim adresi: http://english.ahram.org.eg/News/76601.aspx
Ahram Online (2013f, 30 Temmuz). Egypt's foreign ministry summons Turkish ambassador again. Erişim adresi: http://english.ahram.org.eg/News/77807.aspx
Ahram Online (2013g, 18 Temmuz). Erdogan refuses to speak to Egypt's ElBaradei. Son erişim: http://english.ahram.org.eg/News/77807.aspx
Ahram Online (2013h, 23 Kasım). Egypt, Turkey scale back ties. Erişim adresi: http://english.ahram.org.eg/News/87251.aspx
Ahram Online (2013i, 23 Kasım). No respect for coup-installed rulers, says Turkey in Egypt row. Erişim adresi: http://english.ahram.org.eg/News/87301.aspx.
Ahram Online (2014, 29 Eylül). Egypt condemns Erdogan's 'lies and exaggerations' about El-Sisi. Erişim adresi: http://english.ahram.org.eg/News/111950.aspx
Ahram Online (2015a, 12 Şubat). Turkish officials reportedly deny Brotherhood channels are broadcast from Turkey. Erişim adresi: http://english.ahram.org.eg/News/122889.aspx
Ahram Online (2015b, 1 Şubat). Egypt seeks end to pro-Brotherhood TV, groups abroad. Erişim adresi: http://english.ahram.org.eg/News/121928.aspx
Ahram Online (2016, 16 Temmuz). Egypt blocks UN Security Council condemnation of Turkey unrest over statement wording. Erişim adresi: http://english.ahram.org.eg/News/233377.aspx
Akgün, M. ve Senyücel Gündoğar, S. (2012a). Ortadoğu’da Türkiye Algısı 2011. İstanbul: TESEV Yayınları. Erişim adresi: https://www.tesev.org.tr/wp-content/uploads/rapor_Ortadoguda_Turkiye_Algisi_2011.pdf
Akgün, M. ve Senyücel Gündoğar, S. (2012b). Ortadoğu’da Türkiye Algısı 2012. İstanbul: TESEV Yayınları. Erişim adresi: https://www.tesev.org.tr/wp-content/uploads/rapor_Ortadoguda_Turkiye_Algisi_2011.pdf
Akşam (2013, 21 Ağustos), Bakan Davutoğlu: Mursi için gizli diplomasi. https://www.aksam.com.tr/siyaset/bakan-davutoglu-mursi-icin-gizli-diplomasi/haber-237564
Akyol, M. (2013, 1 Temmuz). Erdogan Is Right on Egypt. Al Monitor. Erişim adresi: https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2013/07/erdogan-right-egypt-coup-not-revolution.html
Akyol, M. (2015, 15 Mayıs). How Morsi matters in Turkish politics. Al Monitor. Erişim adresi: https://www.al-monitor.com/pulse/tr/contents/articles/originals/2015/05/turkey-egypt-mohammed-morsi-sentence-erdogan.html.
Al Hajj, S. (2016). العلاقات العربية التركية: الآفاق والصعوبات [Arap-Türk İlişkileri: Ufuklar ve Zorluklar]. İstanbul: Al Muassasa Al Arabiyya L’iddirassat As’stratajiyya.
Al Shalabi, I. (2017). تأثير التغيرات السياسية المصرية في العلاقات بين مصر وتركيا [Mısır’daki Siyasal Değişimlerin Mısır ve Türkiye Arasındaki İlişkilere Etkisi]. Middle Eastern Studies Journal, 20(78), 15-43. https://platform.almanhal.com/Details/article/99484
Altunışık, M. (2019). Turkey's Relations with Egypt and Saudi Arabia: From Hopes of Cooperation to the Reality of Conflict. In G. Tol ve D Dumke (Ed.), Aspiring Powers, Regional Rivals: Turkey, Egypt, Saudi Arabia, and the New Middle East, (pp. 17-39). Washington D.C.: The Middle East Institute.
Anadolu Ajansı (2014). Mısır: Yarım Kalan Devrim. Ankara: Anadolu Ajansı Yayınları.
Arıkan, F. (2013, 14 Temmuz). TSK 35. madde değiştirildi. Hürriyet. http://www.hurriyet.com.tr/gundem/tsk-35-madde-degistirildi-23718265 (Erişim tarihi: 5 Temmuz 2020).
Arslan, H.B. [Eski Türkiye İhracatçılar Meclisi Genel Sekreteri] (2018, 9 Ağustos). Yazarla kişisel görüşme.
Ataseven, A. [Türk-Mısır İşadamları Derneği Başkanı] (2018, 12 Ekim). Yazarla kişisel görüşme.
Ayın Tarihi (2011a). 1 Şubat 2011. Erişim adresi: http://www.byegm.gov.tr/YAYINLARIMIZ/ayintarihi/ayintarihi.htm (Erişim tarihi: 01.06.2018)
Ayın Tarihi (2011b). 2 Şubat 2011. Erişim adresi: http://www.byegm.gov.tr/YAYINLARIMIZ/ayintarihi/ayintarihi.htm (Erişim tarihi: 01.06.2018)
Ayın Tarihi (2011c). 6 Şubat 2011. Erişim adresi: http://www.byegm.gov.tr/YAYINLARIMIZ/ayintarihi/ayintarihi.htm (Erişim tarihi: 01.06.2018)
Ayın Tarihi (2011d). 3 Mart 2011. Erişim adresi: http://www.byegm.gov.tr/YAYINLARIMIZ/ayintarihi/ayintarihi.htm (Erişim tarihi: 01.06.2018)
Ayın Tarihi (2011e). 13 Eylül 2011. Erişim adresi: http://www.byegm.gov.tr/YAYINLARIMIZ/ayintarihi/ayintarihi.htm (Erişim tarihi: 01.06.2018)
Ayın Tarihi (2011f). 14 Eylül 2011. Erişim adresi: http://www.byegm.gov.tr/YAYINLARIMIZ/ayintarihi/ayintarihi.htm (Erişim tarihi: 01.06.2018)
Ayın Tarihi (2011g). 16 Aralık 2011. Erişim adresi: http://www.byegm.gov.tr/YAYINLARIMIZ/ayintarihi/ayintarihi.htm (Erişim tarihi: 01.06.2018)
Ayın Tarihi (2012a). 23 Nisan 2012. Erişim adresi: http://www.byegm.gov.tr/YAYINLARIMIZ/ayintarihi/ayintarihi.htm (Erişim tarihi: 01.06.2018)
Ayın Tarihi (2012b). 17 Eylül 2012. Erişim adresi: http://www.byegm.gov.tr/YAYINLARIMIZ/ayintarihi/ayintarihi.htm (Erişim tarihi: 01.06.2018)
Ayın Tarihi (2012c). 21 Kasım 2012. Erişim adresi: http://www.byegm.gov.tr/YAYINLARIMIZ/ayintarihi/ayintarihi.htm (Erişim tarihi: 01.06.2018)
Ayın Tarihi (2012d). 1 Ekim 2012. Erişim adresi: http://www.byegm.gov.tr/YAYINLARIMIZ/ayintarihi/ayintarihi.htm (Erişim tarihi: 01.06.2018)
Ayın Tarihi (2012e). 17 Kasım 2012. Erişim adresi: http://www.byegm.gov.tr/YAYINLARIMIZ/ayintarihi/ayintarihi.htm (Erişim tarihi: 01.06.2018)
Ayın Tarihi (2013). 9 Haziran 2013. Erişim adresi: http://www.byegm.gov.tr/YAYINLARIMIZ/ayintarihi/ayintarihi.htm (Erişim tarihi: 01.06.2018)
Bahi, R. (2016). Egypt as a Leading Nation: Regional Imperatives and Domestic Constraints. In J. Braveboy-Wagner (Ed.), Diplomatic Strategies of Nations in the Global South (pp. 155-179). New York: Palgrave.
Baş, A. (2015). Atatürk Dönemi Türkiye-Mısır İlişkileri ve Günümüze Etkileri. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 31(92), 32-92. Erişim adresi: https://www.atam.gov.tr/wp-content/uploads/Arda-BA%c5%9e-Atat%c3%bcrk-D%c3%b6nemi-T%c3%bcrkiye-M%c4%b1s%c4%b1r-%c4%b0li%c5%9fkileri-ve-G%c3%bcn%c3%bcm%c3%bcze-Etkileri.pdf
BBC Türkçe (2011, 13 Eylül). Erdoğan Mısır'da sevinç gösterileriyle karşılandı. Erişim adresi: https://www.bbc.com/turkce/haberler/2011/09/110913_egypt_turkey
Bilener, T. (2014). “Arap Baharı” Sonrası Mısır Dış Politikası. İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 51, 181-194. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/iusiyasal/issue/16992/177584
Bloomber HT (2017, 19 Haziran). Mısır'dan Türk çeliğine yeni vergi engeli. Erişim adresi: https://www.bloomberght.com/haberler/haber/2023677-misirdan-turk-celigine-yeni-vergi-engeli
CNN Türk (2016, 19 Ekim). İslam İşbirliği Teşkilatı FETÖ'yü terör örgütü ilan etti. Son erişim: https://www.cnnturk.com/dunya/islam-isbirligi-teskilati-fetoyu-teror-orgutu-ilan-etti.
Cumhuriyet (2013, 4 Ağustos). Bizi Mısır Yapmak İstiyorlar. s. 4.
Çağaptay, S. (2019). Erdoğan’s Failure on the Nile. Cairo Review of Global Affairs, 33, 82-95. Erişim adresi: https://www.thecairoreview.com/essays/erdogans-failure-on-the-nile/
Cağaptay, S. ve Stevens, M. (2015, 8 Mart). Turkey and Egypt's Great Game in the Middle East. Foreign Affairs. Erişim adresi: https://www.foreignaffairs.com/articles/turkey/2015-03-08/turkey-and-egypts-great-game-middle-east
Çandar, C. (2013, 12 Temmuz). Erdogan’s Egyptian Obsession. Al Monitor. Erişim adresi: https://www.al-monitor.com/pulse/tr/contents/articles/originals/2013/07/turkey-erdogan-egypt-morsi-coup.html
Davutoğlu, A. (2008). Stratejik Derinlik: Türkiye’nin Uluslararası Konumu (24. Baskı). İstanbul: Küre Yayınları.
Davutoğlu, A. (2013). The Three Major Earthquakes in the International System and Turkey. The International Spectator, 48 (2), 1-11. http://dx.doi.org/10.1080/03932729.2013.796781
Dünya (2016, 11 Şubat), Mısır'a ihracatta bürokrasi riski. Erişim adresi: https://www.dunya.com/ihracat/misir039a-ihracatta-burokrasi-riski-haberi-307243
Dünya Bülteni (2013, 4 Aralık). Mısır'dan TİKA'ya yasak. Erişim adresi: https://www.dunyabulteni.net/ortadogu/misirdan-tikaya-yasak-belge-h282172.html
El Gundy, Z. (2011, 15 Eylül), Erdogan to Egyptian Youth: Egypt and Turkey are one hand. Ahram Online, Erişim adresi: http://english.ahram.org.eg/News/21298.aspx
Eleiba, A. (2011, 4 Temmuz). FM Davutoglu in Cairo to strengthen Turkey-Egypt ties and prepare for Erdogan visit. Ahram Online. Erişim adresi: http://english.ahram.org.eg/News/15573.aspx
El-Labbad, M. (2011, 19 Eylül), Egypt and Turkey: future horizons. Ahram Online. Erişim adresi: http://english.ahram.org.eg/NewsContent/4/0/21640/Opinion/Egypt-and-Turkey-future-horizons.aspx
El-Labbad, M. (2013, 15 Temmuz). Egypt’s Second Revolution a Blow to Turkey. Al Monitor. Erişim adresi: https://www.al-monitor.com/pulse/tr/contents/articles/politics/2013/07/egypt-morsi-ouster-blow-turkey.html
El-Labbad. M. (2014). Egypt: A “Regional Reference” in the Middle East. In H. Fürtig (Ed.) Regional Powers in the Middle East (pp. 81-99). New York: Palgrave Macmillan.
Eltohamy, A. (2019, 28 Ekim). Mısır Erdoğan karşıtı girişimlerine hız veriyor. Al Monitor. Erişim adresi: https://www.al-monitor.com/pulse/tr/contents/articles/originals/2019/10/egypt-un-complaint-turkey-erdogan-criticism-terrorism.html
Ergan, U. (2014, 18 Ekim). Mısır, Suudiler ve İsrail lobi yaptı. Hürriyet. Erişim adresi: http://www.hurriyet.com.tr/dunya/misir-suudiler-ve-israil-lobi-yapti-27407210.
Erkuş, S. (2014, 17 Eylül). Egypt asks Interpol to renew red notices for fleeing Muslim Brotherhood members. Hurriyet Daily News. Erişim adresi: http://www.hurriyetdailynews.com/egypt-asks-interpol-to-renew-red-notices-for-fleeing-muslim-brotherhood-members-71799
Fahmy, N. [Eski Mısır Dışişleri Bakanı] (2019, 6 Eylül). Yazarla kişisel görüşme.
Farouk, D. (2013, 12 Şubat). Egypt, Turkey sign tourism partnership agreement. Ahram Online. Erişim adresi: http://english.ahram.org.eg/News/64571.aspx
Fathallah, M. [Mısırlı Emekli Büyükelçi ve İİT Eski Siyasi Şube Direktörü] (2018, 3 Eylül). Yazarla kişisel görüşme.
Fırat, M. ve Kürkçüoğlu Ö. (2009a). Arap Devletleriyle İlişkiler. B. Oran (Ed.), Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar Cilt I: 1919-1980 (15. Baskı) içinde (s. 615-635). İstanbul: İletişim.
Fırat, M. ve Kürkçüoğlu Ö. (2009b). Arap Devletleriyle İlişkiler. B. Oran (Ed.), Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar Cilt I: 1919-1980 (15. Baskı) içinde (s. 784-796). İstanbul: İletişim.
Frantzman, S. (2020, 21 Haziran). Could Egypt and Turkey be headed for war in Libya?. Jerusalem Post. Erişim adresi: https://www.jpost.com/middle-east/could-egypt-and-turkey-be-headed-for-war-in-libya-632167
Güneş, M. [T.C. Kahire Ticaret Müşavir Yardımcısı] (2018, 10 Eylül). Yazarla kişisel görüşme.
Gürcan, M. (2020, 28 Haziran). Turkey gears up for tougher challenge in Libya as conflict heats up. Al Monitor. Erişim adresi: https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2020/06/turkey-libya-egypt-sirte-military-challenge-awaits-ankara.html#ixzz6RJIFhsLB
Gürsel, K. (2013, 5 Temmuz), Mısır’daki darbe, AKP için stratejik kayıp. Al Monitor. Erişim adresi: https://www.al-monitor.com/pulse/tr/contents/articles/originals/2013/07/egypt-coup-is-erdogan-loss.html
Habertürk (2013, 20 Ağustos). Bakanlar Kurulundan İhsanoğlu Değerlendirmesi. s. 6.
Hale, W. (2016). Turkey’s domestic politics, public opinion and Middle East Policy. Palgrave Communications, 2, 2-8. https://doi.org/10.1057/palcomms.2016.81
Hassan, A.T. (2011, 19 Eylül). Following the Turkish model or forging our own?. Ahram Online. Son erişim: http://english.ahram.org.eg/NewsContent/4/0/21638/Opinion/Following-the-Turkish-model-or-forging-our-own.aspx
Hürriyet (2013, 7 Temmuz). Bizim 28 Şubat’a Çok Benziyor. s. 21.Hürriyet (2017, 22 Kasım). Son dakika... Mısır'dan Türkiye'ye casusluk hamlesi... 29 gözaltı. Erişim adresi: http://www.hurriyet.com.tr/dunya/son-dakika-misirdan-turkiyeye-casusluk-hamlesi-29-gozalti-40654476
İdiz, S. (2013, 9 Temmuz). Egypt Upheaval Deepens Turkey’s Regional Isolation. Al Monitor. Erişim adresi: https://www.al-monitor.com/pulse/tr/contents/articles/originals/2013/07/turkey-isolated-over-egypt.html
İhsanoğlu, E. [Eski İİT Genel Sekreteri] (2018, 8 Ağustos). Yazarla kişisel görüşme.
Jackson R. ve Sørensen G. (2013). Introduction to International Relations: Theories and Approaches. Oxford: Oxford University Press.
Jenkins, G. (2011, 19 Eylül)., Less is More, Ahram Online. Erişim adresi: http://english.ahram.org.eg/NewsContent/4/0/21639/Opinion/Less-is-more.aspx
Kaarbo, J. (2015). A Foreign Policy Analysis Perspective on the Domestic Politics Turn in IR Theory. International Studies Review, 17(2), 189-216. https://doi.org/10.1111/misr.12213
Karahasan, S. (2014, 7 Ekim). Mısır öfkesini KKTC’den çıkardı. Milliyet. Son erişim: http://www.milliyet.com.tr/misir-ofkesini-kktc-den-cikardi/dunya/detay/1951040/default.htm
Karawan, I.A. (2002). Identity and Foreign Policy: The Case of Egypt. In S. Telhami & M. Barnett (Eds.), Identity and Foreign Policy in the Middle East (pp. 155-168). Ithaca: Cornell University Press.
Keyman, F. & Gümüşçü S. (2014). Democracy, Identity and Foreign Policy in Turkey: Hegemony Through Transformation. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Khalaf, R. (2013, 9 Haziran). Morsi adviser blames IMF for delaying Egypt $4.8bn loan agreement. Financial Times. https://www.ft.com/content/f2376bea-d0fc-11e2-a3ea-00144feab7de
Kohen, S. (2012). AKP Convention Spells Out Turkey's Foreign Policy Platform. Al Monitor. Erişim adresi: http://www.al-monitor.com/pulse/tr/politics/2012/10/akp-foreign- policy-congress.html#ixzz5fR2FIHhc
Korany, B. & Dessouki, A.E.H. (Ed.). (2008). The Foreign Policies of Arab States: The Challenge of Globalization. Cairo: The American University in Cairo Press.
Kösebalaban, H. (2011). Turkish Foreign Policy: Islam, Nationalism, and Globalization. New York: Palgrave Macmillan.
Magued, S. (2016). Reconsidering Elitist Duality: Persistent Tension in the Turkish-Egyptian Relations. Digest of Middle East Studies, 25(2), 285-314. https://doi.org/10.1111/dome.12091
Magued, S. (2018). The Egyptian Muslim Brotherhood’s transnational advocacy in Turkey: a new means of political participation. British Journal of Middle Eastern Studies, 45(3), 480-497. https://doi.org/10.1080/13530194.2017.1320975
Meral, Z. (2014, 5 Şubat). Turkey and Egypt: Misconceptions & Missed Opportunities. The Tahrir Institute for Middle East Policy. Erişim adresi: https://timep.org/commentary/analysis/turkey-egypt-misconceptions-missed-opportunities/
Middle East Monitor (2014, 25 Ağustos). Sisi says Qatar, Turkey, US and the Muslim Brotherhood are funding media projects to undermine Egypt’s stability. Erişim adresi: https://www.middleeastmonitor.com/20140825-sisi-says-qatar-turkey-us-and-the-muslim-brotherhood-are-funding-media-projects-to-undermine-egypts-stability/
Mikhail, G. (2018, 10 Ocak). Türkiye-Sudan anlaşması Mısır’ı germeye devam ediyor. Al Monitor. https://www.al-monitor.com/pulse/tr/contents/articles/originals/2018/01/sudan-turkey-deal-suakin-island-threatens-egypt-security.html
Milliyet (2013, 14 Eylül). Erdoğan Adıymanlılar'ı Rabia selamıyla karşıladı. Erişim adresi: http://www.milliyet.com.tr/siyaset/erdogan-adiymanlilari-rabia-selamiyla-karsiladi-1763564
Milliyet (2019, 20 Haziran). 'Sisi mi diyeceğiz Binali Yıldırım mı?'. Erişim adresi: http://www.milliyet.com.tr/siyaset/sisi-mi-diyecegiz-binali-yildirim-mi-2892045
Mogielnicki, R. (2019). The Political Veneer of Economic Exchange: Turkish Relations with Saudi Arabia And Egypt. In G. Tol ve D Dumke (Ed.), Aspiring Powers, Regional Rivals: Turkey, Egypt, Saudi Arabia, and the New Middle East, (pp. 86-100). Washington D.C.: The Middle East Institute.
Monier, E. & Ranko, A. (2014). The Failure of the Muslim Brotherhood: Implications for Egypt’s Regional Status. In H. Fürtig (Ed.) Regional Powers in the Middle East (pp. 62-79). New York: Palgrave Macmillan.
Mourad, H. (2013, 29 Temmuz). Turkey loses its Egyptian ally. Ahram Online. Erişim adresi: http://english.ahram.org.eg/NewsContent/4/0/77618/Opinion/Turkey-loses-its-Egyptian-ally.aspx
Nasser, G. (2016). Coup in Turkey and Egypt: Internal and External Dynamics. Insight Turkey, 18(3), 55-69. Erişim Adresi: https://www.insightturkey.com/commentaries/the-role-that-the-media-played-in-the-failure-of-the-july-15-coup-attempt-1
Nonneman, G. (2003). Analyzing the Foreign Policies of the Middle East and North Africa: A Conceptual Framework. Review of International Affairs, 3(2), 118-130. https://doi.org/10.1080/1475355032000240630
Özgiray, A. (1996) Türkiye Mısır Siyasi İlişkileri (1920-1938). Tarih İncelemeleri Dergisi, 11(1), 1-7. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/egetid/issue/5038/68631
Özhan, T. (2012, 17 Kasım). Mısır-Türkiye Ekseni. SETA. Erişim adresi: https://www.setav.org/misir-turkiye-ekseni/
Özkoç, Ö. (2017). Türkiye’nin Kuzey Afrika’ya Yönelik Politikası: bir Modelin Çöküşü. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 72(1), 77-97
Pala, Ö ve Aras, B. (2015). Practical Geopolitical Reasoning in the Turkish and Qatari Foreign Policy on the Arab Spring. Journal of Balkan and Near Eastern Studies, 17(3), 286-302. https://doi.org/10.1080/19448953.2015.1063274
PEW Research Center (2012, 10 Temmuz). Most Muslims Want Democracy, Personal Freedoms, and Islam in Political Life. Erişim adresi: https://www.pewresearch.org/global/2012/07/10/most-muslims-want-democracy-personal-freedoms-and-islam-in-political-life/
Piazza, B.A. (2019). The foreign policy of post-Mubarak Egypt and the strengthening of relations with Saudi Arabia: balancing between economic vulnerability and regional and regime security. The Journal of North African Studies, 24(3), 401-425. https://doi.org/10.1080/13629387.2018.1454650
Radikal (2013, 24 Kasım). Türkiye-Mısır İlişkileri “İstenmeyen” Noktaya Geldi. s. 13.
Rashwan, N.H. (2011, 3 Eylül). Egyptian reactions to Turkey’s suspension of diplomatic relations with Israel. Ahram Online, Erişim adresi: http://english.ahram.org.eg/NewsContent/1/64/20215/Egypt/Politics-/Egyptian-reactions-to-Turkey%E2%80%99s-suspension-of-diplo.aspx
Robins, P. (2003). Suits and Uniforms: Turkish Foreign Policy Since the Cold War. London: C. Hurst&Co.
Sabah (2011, 15 Eylül), Mısır ile Akdeniz'de doğalgaz arayabiliriz. Erişim adresi: https://www.sabah.com.tr/ekonomi/2011/09/15/misir-ile-akdenizde-dogalgaz-arayabiliriz.
Sabah (2013a, 5 Temmuz). Dolmabahçe’de Mısır Zirvesi. s. 23.
Sabah (2013b, 19 Ağustos). Başbakan Yardımcısı Bozdağ, İİT Başkanını İstifaya Çağırdı. s. 21.
Sabah (2014, 29 Ekim). Türkiye'ye karşı ittifak kurdular. Erişim adresi: https://www.sabah.com.tr/dunya/2014/10/29/turkiyeye-karsi-ittifak-kurdular
Salahaddine, A. [Mısırlı Emekli Büyükelçi] (2018, 2 Eylül). Yazarla kişisel görüşme.
Sallam, H. (2013, 30 Haziran). Obsessed with Turkish Models in Egypt. Jadaliyya. Erişim adresi: https://www.jadaliyya.com/Details/28879/Obsessed-with-Turkish-Models-in-Egypt
Shama, N. (2014). Egyptian Foreign Policy from Mubarak to Morsi: Against the National Interest. London: Routledge.
Shukrallah, S. (2011, 4 Mart). Turkey president meets with Egypt’s political players. Ahram Online. Erişim adresi: http://english.ahram.org.eg/News/6936.aspx
Shukrallah, Salma (2011), “Turkey president meets with Egypt’s political players,” Ahram Online, 04.03.2011, http://english.ahram.org.eg/News/6936.aspx.
Skylife (2012, Kasım). Mısır’da Turizm Atağı. Erişim adresi: https://www.skylife.com/tr/2012-11/misir-da-turizm-atagi
Somuncuoğlu, E. (2019), Siyasal İslam ve Mısır'da Müslüman Kardeşler'in Dönüşümü (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Sönmezoğlu, F. (2006). II. Dünya Savaşı’ndan Günümüze Türk Dış Politikası. İstanbul: Der Yayınları.
Sputnik Türkiye (2015, 23 Nisan). Mısır ve Türkiye arasındaki Ro-Ro anlaşması sona erdi. Son erişim: https://tr.sputniknews.com/ekonomi/201504231015150988/
T.C. Ticaret Bakanlığı Yetkilisi-a (2018, 7 Haziran), Yazarla kişisel görüşme.
T.C. Ticaret Bakanlığı Yetkilisi-b (2018, 19 Nisan). Yazarla kişisel görüşme.
T24 (2013, 26 Ağustos). Başbakan'ın başdanışmanı 'değerli yalnızlık'ı açıkladı: Yalnız değiliz ama. Erişim adresi: https://t24.com.tr/haber/basbakanin-basdanismani-degerli-yalnizliki-acikladi-yalniz-degiliz-ama,237875
Taştekin, F. (2013a, 10 Temmuz). Körfez ‘In’ Türkiye ‘Out’. Al Monitor. Erişim adresi: https://www.al-monitor.com/pulse/tr/contents/articles/originals/2013/07/turkey-loses-popularity-in-egypt.html
Taştekin, F. (2013b, 21 Ağustos). Bir bürokrat üzerinden Suud-Türk hesaplaşması. Al Monitor. Erişim adresi: https://www.al-monitor.com/pulse/tr/contents/articles/originals/2013/08/saudi-turkey-controversy-twitter.html
Tekin, H.H. (2006). Nitel Araştırma Yönteminin Bir Veri Toplama Tekniği Olarak Derinlemesine Görüşme. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 3(13), 101-116. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4163
Telci, İ.N. (2011). Mısır 2011. Ortadoğu Yıllığı, 7, 208-255.
Telci, İ.N. (2012). Mısır 2012. Ortadoğu Yıllığı, 8, 184-215.
Telci, İ.N. (2013a). Türkiye’nin Mısır Politikası 2012. B. Duran, K. İnat ve U. Ulutaş (Ed.), Türk Dış Politikası Yıllığı 2012 içinde (s. 159-181). Ankara: SETA Yayınları.
Telci, İ.N. (2013b). Mısır 2013. Ortadoğu Yıllığı. 9, 165-192.
Telci, İ.N. (2014). Türkiye’nin Mısır Politikası 2013. B. Duran, K. İnat ve A. Balcı. (Ed.), Türk Dış Politikası Yıllığı 2013 içinde (s. 187-208). İstanbul: SETA Yayınları.
Telci, İ.N. (2015). Türkiye’nin Mısır Politikası 2014. B. Duran, K. İnat ve A. Balcı. (Ed.), Türk Dış Politikası Yıllığı 2014 içinde (s. 207-230). Ankara: SETA Yayınları.
Telci, İ.N. (2016). Türkiye’nin Mısır Politikası 2015. B. Duran ve K. İnat. (Ed.), Türk Dış Politikası Yıllığı 2015 içinde (s. 195-218). Ankara: SETA Yayınları.
Telci, İ.N. (2017). Türkiye’nin Mısır Politikası 2016. B. Duran, K. İnat ve M. Caner. (Ed.), Türk Dış Politikası Yıllığı 2016 içinde (s. 223-245). Ankara: SETA Yayınları.
Telci, İ.N. (2018a). Türkiye’nin Mısır Politikası 2017. B. Duran, K. İnat ve M. Caner. (Ed.), Türk Dış Politikası Yıllığı 2017 içinde (s. 213-229). Ankara: SETA Yayınları.
Telci, İ.N. (2018b). Arap İsyanları Sürecinde Türkiye-Mısır İlişkilerinin Dönüşümü. K. İnat, A. Aslan ve B. Duran (Ed.), Kuruluşundan Bugüne AK Parti: Dış Politika içinde (s. 297-315). Ankara: SETA Yayınları.
Telci, İ.N. (2019). Türkiye’nin Mısır Politikası 2018. B. Duran, K. İnat ve M. Caner. (Ed.), Türk Dış Politikası Yıllığı 2018 içinde (s. 113-130). Ankara: SETA Yayınları.
Telhami, S. & Barnett, M. (Ed.). (2002), Identity and Foreign Policy in the Middle East. Ithaca: Cornell University Press.
The Arab Weekly (2019, 6 Temmuz). Egypt ponders response to Turkish military role in Libya conflict. Erişim adresi: https://thearabweekly.com/egypt-ponders-response-turkish-military-role-libya-conflict
TİKA Yetkilisi (2018, 4 Eylül). Yazarla kişisel görüşme.
Turan, M. (2011, 4 Haziran). Tahrir gençleri Türkiye yolunda. Hürriyet. Erişim adresi: http://www.hurriyet.com.tr/gundem/tahrir-gencleri-turkiye-yolunda-17952679.
Türkiye (2013a, 7 Temmuz). Arınç’tan, CHP’nin Mısır Yorumuna Tepki. s. 12.
Türkiye (2013b, 11 Temmuz). Biz Darbelerden Çok Çektik, Mısır Halkı Çekmesin. s. 17.
Türkiye (2013c, 24 Ağustos). Meydanlarımız Tahrir Olmayacak. s. 12.
Türkiye (2015, 31 Temmuz). Mısır'dan küstah Türkiye açıklaması. Erişim adresi: http://www.turkiyegazetesi.com.tr/dunya/293556.aspx
Türkiyeli Diplomat (2018, 12 Nisan). Yazarla kişisel görüşme.
Türkiyeli Yatırımcı–a (2018, 5 Eylül). Yazarla kişisel görüşme.
Türkiyeli Yatırımcı–b (2018, 5 Eylül). Yazarla kişisel görüşme.
Uysal, A. (2012a), Türkiye’nin Mısır, Cezayir ve Fas Politikası 2011. B. Duran, K. İnat ve A.R. Usul (Ed.), Türk Dış Politikası Yıllığı 2011 içinde (s. 313-341). Ankara: SETA Yayınları.
Uysal, A. (2012b, 3 Ekim). Yeni dönemde Mısır'ın dış politikası ve Türkiye. Yeni Şafak. Erişim adresi: https://www.yenisafak.com/yerel/yeni-donemde-misirin-dis-politikasi-ve-turkiye-412813
Vatan (2017, 21 Mayıs). ‘Rabia’ AK Parti tüzüğüne girdi. Erişim adresi: http://www.gazetevatan.com/-rabia-ak-parti-tuzugune-girdi-1068812-gundem/
Wu, Z. (2018). Classical geopolitics, realism and the balance of power theory. Journal of Strategic Studies, 41(6), 786-823. https://doi.org/10.1080/01402390.2017.1379398
Yegin, M. (2016). Turkey’s reaction to the coup in Egypt in comparison with the US and Israel. Journal of Balkan and Near Eastern Studies, 18(4), 407-421. https://doi.org/10.1080/19448953.2016.1196010
Yeni Akit (2013a, 19 Temmuz). Politikalarımız Çıkar Odaklı Değil, Değer Odaklıdır. s. 14.
Yeni Akit (2013b, 22 Temmuz). Türkiye Önemli Bir Ülke. s. 6.
Yeni Şafak (2013a, 23 Eylül). O Silah Bir Gün Onlara da Doğrultulur. s. 15.
Yeni Şafak (2013a, 28 Temmuz). Mısır’da Katliam Var Dünya Neden Susuyor?. s. 11.
Yeniçağ (2018, 4 Şubat). Çavuşoğlu Yunan gazetesine konuştu: ‘Bu hiçbir zaman gerçekleşmeyecek’. Erişim adresi: https://www.yenicaggazetesi.com.tr/cavusoglu-yunan-gazetesine-konustu-bu-hicbir-zaman-gerceklesmeyecek-183413h.htm
Yetkin, M. (2013, 10 Temmuz), Will Erdogan Sever Ties With New Regime in Egypt?. Al Monitor, Erişim adresi: http://www.al-monitor.com/pulse/tr/politics/2013/07/turkey-egypt-sever-ties-morsi-ouster.html#ixzz5fROcbmS7