Film Kartografisi: Sinemasal Mekâna Dair Felsefî Düşünceler

Film araştırmalarının büyük bölümünü içeren anaakım sinema çalışmaları tarih yazımında da çoğunlukla aynı yaklaşımı benimser ve merkezine de anaakım sinema kuramlarını alır. Bu kuramlar genellikle ve çoğunlukla filmin özüne bakma derdindedir ve dolayısıyla film materyalinin kendisini ve/veya yönetmenini merkezine almaktadır. Oysa öte yandan, tam da sinemanın kendine içkin özellikleri, ona disiplinler arası bir tutumla yani bütüncül bakmayı zorunlu kılmaktadır. Çünkü tekil olarak farklı anlamlar içeren veya kimi zaman hiçbir anlam taşımayan ögeler, filmin tümel anlatısı içerisinde karşılığını bulmaktadır. Tüm bu ögeleri bir araya getiren, bir bakıma inşa eden kişi olarak yönetmen, film anlatısını yapılandırırken zamanı ve hatta mekânı yeniden üretir. Diğer bir deyişle, sinemasal anlatı mekânı, kaynağı fizikî dünyada mevcut ise bir araya getirerek/kurgulayarak; mevcut değil ise varmış gibi davranarak/inşa ederek üretir. Dolayısıyla yönetmen farkında olarak ya da olmayarak sinemasal coğrafyayı anlatıya zemin teşkil edecek salt bir arka plan değil, onun güçlü bir ögesi olarak kullanır. Hem fizikî hem de sinemasal mekânlar, özellikle yönteme dair önermeleri bağlamında anaakım sinema çalışmalarından belirgin bir biçimde ayrılan Yeni Sinema Tarihi çalışmalarında, son derece özgün bir yöntem olan haritalandırma/kartografi ile araştırılmaya başlanmıştır. Bu çalışmada da, yönetmeni salt auteur yani sadece bir yazar veya ressam olarak gören genel geçer yaklaşımdan ziyade, yönetmeni aynı zamanda bir kartograf olarak gören ve sinemasal anlamın üretiminde ve çözümlenmesinde kartografik yöntemi olanaklı kılan sinemasal coğrafya alanındaki yazın derlenecektir. Çalışma kapsamında öncelikle sinema ontolojisini mümkün kılan felsefî bağlam açımlanıp ardından sinemasal coğrafya çalışmalarının kuramsal çerçevesi ortaya konacak ve dolayısıyla bu çerçeveyi anlamlı kılan kavramlara bakılacaktır. Dolayısıyla sinemasal kartografiyle bakılan sinemasal anlam, anlatıda kullanılan mekânı felsefi bakış ile yeniden değerlendirme fırsatı sunacaktır.

Anahtar Kelimeler:

sinemasal mekân, sinemasal coğrafya, sinemasal kartografya, sinema ve mekân, sinemasal mekân ve felsefe

PDF

___

Aitken, S. C. & Dixon, D. P. (2006). Imagining geographies of film. Erdkunde, 60 (4), 326– 336.
Aitken, S. C. & Zonn, L. E. (1994b). Re-presenting the place pastiche. Aitken, S. C. & Zonn, L. E. (Ed.). In place, power, situation, and spectacle: A geography of film (3–25). Maryland & Londra: Rowman and Littlefield Publishers, Inc.
Aydın, Hakan. (2008). “Sinemanın Taşrada Gelişim Süreci: Konya’da İlk Sinemalar ve Gösterilen Filmler (1910–1950)”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, s. 61–74.
Barthes, R. (1979). Göstergebilim ilkeleri. B. Vardar & M. Rifat (çev.). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Bordwell, D. & Thompson, K. (2011). Film sanatı – Bir giriş. E. S. Onat & E. Yılmaz (çev.), Ankara: De Ki Basım Yayım.
Barthes, R. (1979). Göstergebilim ilkeleri. B. Vardar & M. Rifat (çev.). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Biltereyst, Daniël. & Philippe Meers. (2016). New Cinema History and the Comparative Mode: Reflections on Comparing Historical Cinema Cultures. Alphaville: Journal of Film and Screen Media, 11, s. 13–32.
Biltereyst, Daniël, Richard Maltby & Philippe Meers. (Eds.) (2019). The Routledge Companion to New Cinema History. New York: Routledge
Bordwell, D. & Thompson, K. (2011). Film sanatı – Bir giriş. E. S. Onat & E. Yılmaz (çev.), Ankara: De Ki Basım Yayım.
Bunnuel, T. (2004). Re-viewing the entrapment controversy: megaprojection, (mis)representation and postcolonial performance. Geojpurnal 59 (4), 297 - 305.
Clarke, D. B. (Ed.). (1997). The Cinematic City. Londra & New York: Routledge.
Çam, A. (2016). Derviş Zaim: Bir mekân sineması’na doğru (Doktora tezi). İstanbul: Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Çam, A. (2016). Sinemasal mekânlar ve sinemasal mekânların çözümlenmesi. Sinecine, 7 (2), 7 – 37.
Çam, A. (2018). 1960-1975 Yılları arasında Adana’da filmcilik ve sinemacılık işi. Galatasaray Üniversitesi İleti-ş-im Dergisi, 28, 9 – 41.
Çam, A. (2018). Sinemasal hodolojik mekânlar – Bir zamanlar Anadolu’da filminin hodolojik mekân bağlamında çözümlenmesi. Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi Yeni Düşünceler Hakemli E-Dergisi, 9, 45 – 56.
Çam, A. & Şanlıer Yüksel, İ. (2019). Sinema çerçileri – Toros Dağları’nda sinema deneyimi. SineFilozofi Dergisi, Özel Sayı, 415¬¬-436.
Escher, A. (2006). The geography of cinema – A cinematic world. Erdkunde, 60 (4), 307 – 314
Heidegger, M. (1971). Building Dwelling Thinking. Poetry, Language, Thought. Harper Colophan Books, New York.
Heidegger, M. (2013). Being and time. United States: Stellar Books.
Jameson, F. (1992). The geopolitical aesthetic – Cinema and space in the world system. Londra: BFI Publishing. Kant, I. (1929). Prolegomena to any further metaphysics. Chicago: Open Court Publications.
Kant, I., & Smith, N. K. (1958). Critique of pure reason. New York: Modern Library Random House.
Kennedy, C. & Lukinbeal, C. (1997). Towards a holistic approach to geographic research on film. Progress in Human Geography, 21 (1), 33–50.
Kırel, S. (2010). Kültürel çalışmalar ve sinema. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
Liman, Ali Sait. (2014). “Gaziantep’te Sinema, Seyir ve Seyirci (1923–1980)”. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 47, s. 97–123.
Lukinbeal, C. (1998). Reel -to- real urban geographies: The top five cinematic cities in North America. California Geographer. 65–77.
Lukinbeal, C. (2004). The map that precedes the territory: An introduction to essays in cinematic geography. GeoJournal, 59 (4), 247–251.
Lukinbeal, C. (2004). The Rise of Regional Film Production Centers in North America, 1984 – 1997. GeoJournal, 59 (4), 307 – 321.
Lukinbeal, C. (2005). Cinematic landscapes. Journal of Cultural Geography, 23 (1), 3–22.
Lukinbeal, C. & Zimmerman, S. (2006). Film geography: A new subfield. Erdkunde, 60 (4), 315–325.
Lukinbeal, C., & Zimmermann, S. (2008). The geography of cinema: A cinematic world. Stuttgart: Steiner.
Maltby, Richard, Daniël Biltereyst, & Philippe Meers (Eds). (2011). Explorations in new cinema history: approaches and case studies. Chichester, UK: Wiley–Blackwell.
Öztürk, M. (2005). Sine-masal kentler – Modernitenin iki “kahraman”ı kent ve sinema üzerine bir inceleme. İstanbul: Donkişot Yayınları.
Öztürk, M. (Ed.) (2008). Sinematografik kentler: Mekânlar, hatıralar, arzular. İstanbul: Agora Yayınları.
Ryan, M. & Lenos, M. (2012). Film çözümlemesine giriş – Anlatı sinemasında teknik ve anlam. E. S. Onat (çev.), Ankara: De Ki Yayınları.
Sarris, A. (1974). Auteurism is alive and well. Film Quarterly. 17:4, pp 60-63.
Şanlıer Yüksel, İ. & Çam, A. (2019). Çukurova’da 1960 – 1980 Dönemi Sinema Pratiklerinin Özel Bir Örneği: Yörük Filmleri. Sinecine, 10 (2), 291 – 320.
Uçar İlbuğa, Emine. (2017). “1960–1970’li Yıllarda Kent ve Taşra Karşıtlığında Türkiye’de Kadınların Sinema İzleme Pratikleri Üzerine Bir Araştırma”. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 45, s. 388–402.
Wirth, E. (1952). Stoffprobleme des Films. Diss. Freiburg.
Wollen, P. (1969). Signs and meaning in the cinema. Bloomington, Indiana: Indiana University Press.