ÖZDEN ÖZTÜRK, FİKRET AKINERDEM, Nilgün BAYRAKTAR, RAHİM ADA

Konya sulu koşullarında bazı hibrit ayçiçeği çeşitlerinin verim ve önemli tarımsal özelliklerinin belirlenmesi

Konya sulu koşullarında yağlık ayçiçeği üretme olanaklarının araştırılması amacıyla 2001 yılında bir, 2002 yılında iki lokasyonda olmak üzere yürütülen bu araştırma, “Tesadüf Blokları Deneme Deseni”ne göre 3 tekrarlamalı olarak düzen-lenmiştir. Araştırmanın her iki yılında da bitki boyu, tabla çapı, bin tohum ağırlığı, kabuk oranı, tohum verimi, ham yağ oranı ve ham yağ verimi bakımından kullanılan çeşitler arasındaki farklılıklar istatistiki olarak önemli bulunmuştur. Araş-tırmanın ilk yılında çeşitlerin tohum verimi 199.9 - 382.4 kg/da (Gülay; Isera), ham yağ oranı % 34.4 - 45.6 (Turkuaz; Ço-ban) ve ham yağ verimi 77.3 - 164.5 kg/da (Gülay; Çoban) arasında değişmiş, 2002 yılında ise bu değerler sırası ile 1. lokasyonda 291.5- 390.0 kg/da (AS-6310; Tarsan-1018), % 38.5-45.4 (Tarsan-1018; AS-508), 112.2-166.2 kg/da (AS-6310; Nantio), 2. lokasyonda 300.5-405.3 kg/da (AS-615; PR-64A-83), % 35.2-46.0 (Tarsan-1018; TR-6149-SA) ve 132.6-176.0 kg/da (AS-615; TR-6149-SA) arasında belirlenmiştir. Bulgularımız, bölge sulu koşullarında mevcut hibrit çeşitlerin kullanıl-ması durumunda başarılı bir ayçiçeği tarımı yapılmasının mümkün olabileceğini göstermektedir. Her iki yılda da denemeye alınan çeşitler içerisinde Tarsan-1018, Sanbro, Nantio ve TR-6149-SA yüksek tohum ve yağ verimine sahip çeşitler olarak dikkat çekmektedir.

Anahtar Kelimeler:

verim, tohum verimi, ayçiçeği, sulu koşullar, yağlı tohumlu bitkiler, Helianthus annuus, Türkiye, kültür çeşitleri, bitki boyu, tarımsal özellikler, hibrit çeşitler, 1000 tane ağırlığı

The investigation of yield and important agronomic characters of some hybrid sunflower cultivars under Konya irrigated conditions

This study was carried out to determine the production possibilities of some hybrid sunflower cultivars under irrigated conditions at one location in 2001 and at two locations in 2002, in Konya. The experiments were designed in a randomized complete block with three replications. In the study, significant differences were found between cultivars with respect to plant height, head diameter, thousand seed weight, hull ratio, seed yield, crude oil ratio and crude oil yield each year. According to the results obtained from this study, seed yield, crude oil ratio and crude oil yield were determined as 1999.0 – 3824.0 kg ha-1 (Gülay; Isera ), 34.4– 45.6 % (Turkuaz; Çoban) and 773.0 – 1645.0 kg ha-1 (Gülay; Çoban) in 2001, and this values were found as 2915.0- 3900.0 kg ha-1 (AS-6310; Tarsan-1018), 38.5-45.4 % (Tarsan-1018; AS-508), 1122.0-1662.0 kg ha-1 (AS-6310; Nantio) at first location, 3005.0-4053.0 kg ha-1 (AS-615; PR-64A-83), 35.2-46.0 % (Tarsan- 1018; TR-6149-SA) and 1326.0-1760.0 kg ha-1 (AS-615; TR-6149-SA) at second location in 2002, respectively. The present study suggests that higher seed yields may be achieved through the use of hybrid genotypes under the region’s irrigation conditions. Based on these 2 years’ data, it can be concluded that cultivars, Tarsan-1018, Sanbro, Nantio and TR-6149-SA had higher seed and oil yields

Keywords:

yields, seed yield, sunflowers, irrigated conditions, oilseed plants, Helianthus annuus, Turkey, cultivars, plant height, agronomic characteristics, hybrid varieties, 1000 seed weight,

PDF

___

Akkaya, İ., Acarer, R., Göksoy, A. T., 2003. Bazı Ayçiçeği Çeşitlerinin Bursa Koşullarında Verim ve Performanslarının Karşılaştırılması. Türkiye 5. Tarla Bitkileri Kongresi (13-17 Eylül 2003), 256-260, Diyarbakır.
Amir,H.A., Khalifa, F.M.,1991. Performance and Yield of Sunflower (Helianthus annuus) Geno-types under Rainfed and Irrigated Conditions in Sudan. J. Agric. Sci. Camb. 116:225-251.
Angadi, S.V., Entz, M.H., 2002. Agronomic Perfor-mance of Different Sature Sunflower Cultivars under Different Levels of Interplant Competition. Canadian Journal of Plant Science, 82 (1): 43-52.
Anonymous, 2005a. Agricultural Data. FAOSTAT. http://faostat.fao.org
Anonymous, 2005b. T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı kayıtları.
Atakişi, İ. K., 1991. Yağ Bitkileri Yetiştirme ve Islahı. Trakya Üniversitesi Tekirdağ Ziraat Fakültesi Yayın No:148, Ders Kitabı No:10.Tekirdağ.
Bange, M.P., Hammer, G.I., Ricket, KG., 1997. Envi-ronmental Control of Potential Yield of Sunflow-er in the Tropics. Aust. J. Agric Res. 48: 231-240.6
Baydar, H., 2000. Bitkilerde Yağ Sentezi, Kalitesi ve Kaliteyi Artırmada Islahın Önemi. Türk-Koop Ekin. 11 : 50-57
Çetin, Ö.E., Başalma, D., 2005. Ayçiçeğine (Helianthus annuus L.) Farklı Gelişme Dönemle-rinde Uygulanan Yaprak Gübresinin Verim ve Ve-rim Öğeleri Üzerine Etkileri.Türkiye VI.Tarla Bit-kileri Kongresi (5-9 Eylül 2005),11-16, Antalya.
Coşge, B., Ulukan, H., 2005. Ayçiçeği (Helianthus annuus L.) Yetiştiriciliğimizde Çeşit ve Ekim Zamanı. Süleyman Demirel Üniv. Fen Bilimleri Enst. Dergisi. 9-3: 43-48.
Dernek, Z., 1974. Konya Ovasında Ayçiçeği Çeşitleri Adaptasyonu. Köyişleri Bakanlığı Topraksu Araş-tırma Enstitüsü Yayınları. Yayın No:25.Ülkü Ba-sımevi. Konya.
Düzgüneş, O., Kesici, T., Kavuncu, O., Gürbüz, F., 1987. Araştırma Ve Deneme Metotları. Ank. Üniv. Ziraat Fak. Yayın No:951.Ankara.
Ekiz, E., 1980. Ayçiçeği Erkek Kısır Melezlerinin Bazı Tarımsal Özellikleri Üzerinde Araştırmalar. A.Ü. Yayınları No:740. Ankara.
Eschie, H.A., Elias, S., Rodriguez, V., Alasmi, H.S., 1996. Response of Sunflower (Helianthus annuus L.) to Planting Pattern and Population Density in a Desert Climate. J.Agric.Sci.Camb.126:455-461.
Georgiev, S., Zdrovkova, İ., Tanev, T., Vasileva, K., 1990. Testing of Some Sunflower Cultivars and Hbyrids. Plant Sci.,17 (10): 29-32.
Göksoy, A. T., 1999. Kendilenmiş Ayçiçeği Hatların-dan (Helianthus annuus L.) Geliştirilen Sentetik Çeşitlerin Bazı Tarımsal Özellikleri Üzerinde Bir Araştırma. Tr. J. of Agriculture and Forestry. 23 (Ek Sayı 2): 349-354.
Göksoy, A. T., Türkeç, A., Turan, Z. M., 1999. Ayçi-çeği (Helianthus annuus L.) Melez Populasyonlarında Çeşitli Tarımsal Özellikler Bakımından Heterofik Etkilerinin Analizi Üzerine Bir Çalışma. Türk Tar. ve Or. Der., Cilt 23 (Eksayı 1): 247-255.
Güvercin,R.Ş., Tanrıverdi, M.,Yılmaz, H.A., 2002. Harran Ovasında Yetiştirilebilecek Bazı Ayçiçeği Çeşitlerinin Verim ve Verim Unsurları Üzerinde Bir Araştırma. Har. Ü. Zir Fak. D. 6 (3-4): 57-64.
Gür, M. A., Kılıç, H., Özel, A., Çopur, O., 1997. Harran Ovası Koşullarında Farklı Ayçiçeği (Helianthus annuus L.) Çeşitlerinin Verim ve Ve-rim Unsurlarına Etkisi Üzerine Bir Araştırma. Türkiye II.Tarla Bitkileri Kongresi (22-25 Eylül 1997), 217-220. Samsun.
Gürbüz, B., Kaya, M. D., Demirtola, A., 2003. Ayçi-çeği Tarımı. Hasad Yayıncılık Ltd. Şti. ISBN-975-8377-23-X. Ege Basım.
İlbaş, A. İ., Yıldırım, B., Arslan, B., Dede, Ö., Günel, E., 1996. Van Ekolojik Koşullarında Bazı Ayçi-çeği (Helianthus annuus L.) Çeşitlerinin Verimi ve Önemli Tarımsal Özellikleri Üzerinde Bir Araştırma. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fa-kültesi Dergisi, 6 (3): 189-203.
İlisulu, K., 1970. Fransa ve Almanya’dan getirilen Kolza Çeşitlerinin Ankara İklim ve Toprak Şartla-rı Altında Adaptasyon Durumları, Tohum Verim-leri ve Diğer Bazı Özelliklerinin Tespiti. Ankara Üniv. Ziraat Fakültesi Yıllığı, 20 (1): 132-157.
İlisulu, K., 1973. Yağ Bitkileri ve Islahı. Çağlayan Kitabevi.366 s. İstanbul.
İlisulu, K., Arslan, O., 1973. Bazı Yabancı ve Yerli Ayçiçeği Çeşitleri Üzerinde Melezleme ve Adap-tasyon Araştırmaları. Türkiye Bilimsel Araştırma Kurumu. IV. Bilim Kongresi Tebliğleri, 5-8 Ka-sım 1973, s: 1-5. Ankara.
İncekara, F., 1972. Endüstri Bitkileri ve Islahı. E.Ü.Yayınları Cilt:2. İzmir.
Kara, K., 1986. Erzurum Ekolojik Koşullarında Bazı Yağlık Ayçiçeği Çeşitlerinin Fenolojik, Morfolo-jik Özellikleriyle Verim ve Verim Öğeleri Üze-rinde Bir Araştırma. Doğa Türk Tarım ve Orman-cılık Dergisi, 10 (3): 367-377. Ankara.
Karaaslan, D., Söğüt, T., Şakar, D.,1999. Diyarbakır Sulu Koşullarında İkinci Ürün Tarımına Uygun Ayçiçeği (Helianthus annuus L.) Çeşitlerinin Be-lirlenmesi. Türkiye 3. Tarla Bit. Kon. (15-18 Ka-sım 1999), Cilt II. Endüstri Bit. 52-56, Adana.
Karaaslan, D., 2001. Diyarbakır Kuru Koşullarına Uygun Ayçiçeği (Helianthus annuus L.) Çeşitle-rinin Belirlenmesi. Türkiye 4.Tarla Bitkileri Kongresi (17-21 Eylül 2001). 55-60, Tekirdağ.
Kaya, Y., Evci, Göksel., Pekcan, V., Gücer, T., 2003. Ülkemizde Bazı Ticari Ayçiçeği Hibritlerinin Farklı Yıllarda Edirne Koşullarında Uyum Yete-neklerinin Belirlenmesi. Türkiye 5. Tarla Bit. Kong. (13-17 Eylül 2003), 250-255, Diyarbakır.
Kıllı, F., 1997. Kahramanmaraş Ekolojik Koşullarında Yağlık Melez Ayçiçeği (Helianthus annuus L.) Çeşitlerinin Verim ve Verim Unsurları Üzerine Bir Araştırma. Doğa Türk Tarım ve Ormancılık Dergisi. 21(2):149-155. Ankara.
Kıllı, F., Gencer, O., 1992. Çukurova Bölgesinde Farklı Zamanlarda Ekilen Bazı Ayçiçeği Çeşitle-rinin Tarımsal ve Teknolojik Özellikleri ve Bun-lar Arasındaki İlişkiler Üzerinde Bir Araştırma. Doğa Türk Tar. ve Or. Dergisi.16.(4): 721-729.
Oral, E., Kara, K., 1989. Erzurum Ekolojik Koşulla-rında Bazı Yağlık Ayçiçeği Çeşitleri Üzerinde Bir Araştırma. Doğa Türk Tarım Ve Ormancılık Der-gisi.13 (2): 343-355. Ankara.
Önder, M., Öztürk, Ö., Ceyhan, E., 2001. Yağlık Ay-çiçeği Çeşitlerinin Verim ve Bazı Verim Unsurla-rının Belirlenmesi. S.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi. 15 (28):136-146. Konya.
Özer, H., Öztürk, E., Polat,T.,2003. Determination of the Agronomic Performances of Some Oilseed Sunflower (Helianthus annuus L.) Hybrids Grown under Erzurum Ecological Conditions. Turk J.Agric. For. 27:199-205.
Potter, T.D., Mc Loud, P.I.,1985. Evaluation of Sun-flower Cultivars in South Australia. Australian J of Experimental Agriculture. 25(3):178-182.
Seiler, G.J. 1983. Effect of Genotype, Flowering Date, and Environment on Oil Content and Oil Quality of Wild Sunflower Seed. Crop Sci. 1093-1068.
Stanojevic, D., Petrovic, R. Dijanovic D., Stankovic, V., 1998. Variability of Oil and Protein Contents in Sunflower Seed As Affected by the Hybrid and Location, 2 Balkan Symposium on Field Crops. Vol. 1, Genetics and Breeding, pp 379-381, Novi-sad, Yugoslavia,
Tunçtürk, M., Eryiğit, T.,Yılmaz, İ., 2005. Van – Erciş Koşullarında Bazı Ayçiçeği (Helianthus annuus L.) Çeşitlerinin Verim ve Verim Öğelerinin Belir-lenmesi Üzerine Bir Araştırma. Türkiye VI. Tarla Bit. Kongresi (5-9 Eylül), Cilt 1, 41-44, Antalya.
Turan, Z. M., Göksoy, A. T., 1998. Yağ Bitkile-ri.Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Not-ları. No:80. Bursa.
Turhan, H., Kaya, Y., Öztürk, İ., 2005. Bazı Hibrit Ayçiçeği Çeşitlerinin Verim, Verim Unsurları ve Yağ Oranlarının Karşılaştırılması. Türkiye VI. Tarla Bitkileri Kongresi (5-9 Eylül), Cilt 1, 21 – 24, Antalya.
Vasudevan S.N., Virupakshappa K., Bhaskar S., 1997. Yield and Yield Components of Sunflower (He-lianthus annuus L.) Cultivars By Season, J. of Oil-seeds Research 14: 216-220 .
Vega, A. J., Hall, A. J., 2002. Effect of Planting Date, Genotype and Their Interactions on Sunflower Yield. II. Components of Oil Yield. Crop Science, 42:1202-1210, Argentina.
Yılmaz, H.A., Bayraktar, N., 1996. İki Farklı Lokasyonda 12 Ayçiçeği (Helianthus annuus L.) Çeşidinin Verim ve Verim Unsurlarının Belir-lenmesi. Tarım Bilimleri Der. 2: 63-69.
Yosmanoğlu, M., 2002. Ayçiçeği Raporu. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Araştırma Planlama Koordi-nasyon Kurulu Başkanlığı. Aralık, 2002.
Zubillaga, M. M., Aristi, J. P., Lavado, R. S., 2002. Effect of Phosphorous and Nitrogen Fertilization on Sunflower (Helianthus annuus L.) Nitrogen Uptake and Yield. J. Agronomy and Crop Science, 188: 267-274. Buenos Aires, Argentina.