Farklı dozlarda uygulanan azot ve çinkonun rezene (Foenicilum vulgare Mill. var. Dulce)' de verim ve verim öğeleri üzerine etkisi

Bu çalışma, Konya ekolojik koşullarında- 2003 yılında rezeneye uygulanan farklı azot ve çinko dozlarının yerim ve verim öğelerine etkilerini araştırmak amacıyla Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü Araştırma ve Uygulama Çifliğinde yürütülmüştür. Deneme, dört farklı azot (0,5,10 ve 15 kg/da N) ve dört farklı çinko dozu (0,250,500 ve 750 gri da Zn) uygulanarak "Tesadüf Parsellerinde Faktöriyel" deneme desenine göre kurulmuştur. Bu çalışmada tohum verimi 13.7-25.4 kg/da, uçucu yağ oranı %2.9-3.2 ve uçucu yağ verimi 0.4-0.7 kg/da arasında değişmiştir. Diğer karakterlere ait ortalama değerler şu şekilde olmuştur; çıkış süresi 17.3-24.3 gün, bitki boyu 51.7-64.0 cm, bitki başına to¬hum verimi 0.8-1.7 g, bin tohum ağırlığı 8.0-9.2 g, bitki başına dal sayısı 3.1-4.8 adet, bitki başına tohum sayısı 98-194 adet ve hasat indeksi % 3.4-7.9 olmuştur. Tohum verimi en yüksek azot ve çinkonun uygulanmadığı kontrol parsellerinden (25.4 kg/da) elde edilirken, en düşük 15 kg/da azot ve 750 g/da çinko uygulamasından (13.7kg/da) elde edilmiştir. Uçucu yağ oranı ise en yüksek 15 kg/da azot ve 500 g/da çinko uygulamasından (%3.2) elde edilirken, en düşük ise 5 kg/da azot 500 gr/da çinko uygulamasından (%2.9) elde edilmiştir. Uçucu yağ verimi ise tohum verimine bağlı olarak tohum verimi yüksek olan parsellerde daha yüksek bulun¬muştur.

Anahtar Kelimeler:

azot, çinko, uçucu yağlar, Foeniculum vulgare, uygulama oranı, rezene, verim, tohum verimi

Effect of different nitrogen and zinc doses on yield and yield components of fennel (Foenicilum vulgara mill. var. dulce)

This research has been conducted under Konya ecological conditions to determine the effect of nitrogen and zinc applied in different doses on the yield and yield components of fennel (Foeniculum vulgare Mill var.dulce) in Experimental Farm of Field Crop Department, Agriculture Faculty, Selcuk University, in 2003. Experiment was designed based on"Randomized Factorial Plot Design" with three replications of the sets nitrogen (0, 5, 10 and 15 kg/da) and zinc (0, 250, 500 and 750 gr/da) fertilizer with different doses. In this research, seed yield, essential oil rale and yield were found between 13.7-25.4 kg/da, 2.9-3.2 %, and 0.4-0.7 kg/da, respectively. Avarage values for other the characters were as fallows; emergence period is 17.3-24.0 days, lenght of plants 51.7-64.0 cm, seed yield per plant is 0.8-1.7 g, weight of thousand seed is 8.0-9.2 g, number of brunch per plant is 3.1-4.8, number of seed per plant is 98.8-193.6 and harvest index is 3.4-7.9 %. While the highest seed yield was obtained from the control group (25.4 kg/da) that nitrogen and zinc has not been applied, the lowest seed yield was from the group (13.7kg/da) that received 15kg/da nitrogen and 750 g/da zinc. The highest and lowest essential oil ratios were from the group of 15kg/da nitrogen, 500 g/da zinc (% 3.2), and 5 kg/da nitrogen and 500 g/da zinc (% 2.9), respectively. Essential oil yield was found in the plots in which seed yield was also the highest.

Keywords:

nitrogen, zinc, essential oils, Foeniculum vulgare, application rates, fennel, yields, seed yield,

___

1. Afridi, M.M.R.K., Wasiuddin, Afaq, S.H., Samiullah; Parvaiz, M.A, 1983. Effect of nitrogen, phosphorus and potassium on the growth and yield of fennel{Foeniculum vulgare L.), Agricultural Science Progress. 1, 63-73.
2. Ahmed, N.U. ve Hague, M.M. 1985. Effect of Dates of Sowing on the Growth and Seed Yield of Coriender Varieties." Bangladesh Journal Agricultural. 10(2): 23-27.
3. Akgül, A., 1985. Rezene ( Foeniculum vulgare Mill. ) Uçucu Yağı Üzerinde Araştırmalar.Doktora Tezi(Basılmamış).Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ürünleri Teknolojisi Bölümü, 95s., Erzurum.
4. Akgül, A. 1993. Baharat Bilim ve Teknolojisi. Gıda Teknolojisi Derneği Yayınları No: 15, Ankara.
5. Anonymous, 2004a. S.Ü. Ziraat Fakültesi, Laboratuar Kayıtları Anonymous, 2004b. Konya Meteoroloji Bölge Müdürlüğü Kayıtları.
6. Arslan, N., Bayrak, A., Akgül, A. 1989. The Yield and Components of Essential Oil in Fennel of Different Origin {Foeniculum vulgare Mill.) Grown in Ankara Conditions. Herba- Hungarica, 28:3, 27-31.
7. Baytop, T. 1984. Türkiye'de Bitkilerle Tedavi.İstanbul Üniversitesi Yayınları No:3255.
8. Baytop, T., 1994. Türkçe Bitki Adları Sözlügü.Türk Dil Kurumu Yayınları:578, Ankara.
9. Bernath, j., Kattaa,.A., Nemeth, E. and Franke, R. 1994.Production-Biological Investigation of Fennel (Foeniculum vulgare) Populations of Different Genotype. Atti del Convegno Internazionale, 287-292.
10.Bhati, DS., 1990. Effect of Stage Umbel Picking and Ni¬trogen Fertilization on Fennel {Foeniculum vulgare). Indian-Journal.of Agronomy. 35: 4, 375-379.
11.Bhati, D.S. 1992. Intercropping in Fennel (Foeniculum vulgare). Indian Journal of Agricultural Sciences, 62(3): 218-219.
12.Buntain, M. ve Chung, B. 1994. Effects of Irrigation and Nitrogen on the Yield Components of Fennel {Foeniculum vulgare Mill.).Australian Journal of Experimental Agriculture, 34(6): 845-849.
13.Ceylan, A. 1997. Tıbbi Bitkiler II. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No:481. Bornova/İzmir
14.Doğan, A., Bayrak, A.,Akgül, A. 1984. Biber Rezenesinin Tohum Uçucu Yağı Üzerinde Araştırma. Ank. Ünv. Zir. Fak. Yıllığı Cilt 34, 213-220.
15.Davis, P.H., 1972. Flöre of Turkey and the East Aegean Island. Vol.4.University of Edinburgh.
16.Gildemeister, E. ve Hoffman, F.R. 1961. Die Atherischen Ole., Band III d., Akademia- Veriag, Berlin.
17.İlisulu, K., 1992. İlaç ve Baharat Bitkiler i. Ank. Ünv. Zir. Fak. Yay. 1256, No: 360. Ankara.
18.Kan,Y., 2005. Türkiye'de Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Üretim ve Tüketim Potansiyelleri. Farmakognozi ve Fitoterapi Sempozyumu(27-28 Mayıs 2005, İstanbul.)Bildiri Kitabı, 56-61.
19.Karaca, A. 1998. Kişniş {Coriandrum sativum L.) ve Rezene {Foeniculum vulgare Mili.) Bitkilerinde Fenolojik, Morfolojik ve Bazı Teknik Özellikler Üzerine Çalışmalar. Yüksek Lisans Tezi (Basılmamış).Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilmleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı.67s. Samsun.
20.Kızıl, S., Arslan, N., İpek, A. 2001. Rezene {Foeniculum vulgare Mili. var. dulce)'de Farklı Ekim Zamanlarının Verim ve Verim Unsurlarına Etkisi. Türkiye 4. Tarla Bitkileri Kongresi (17-21 Eylül 2001), 331-334.
21.Marotti, M., Piccaglia, R., Giovanelli,E., Deans, S.G., Eaglesham, E. 1994. Effects of Variety and Onto-genic Stage on the Essential Oil Composition and Biological Activity of Fennel (Foeniculum vulgare Mill.). Journal of Essential Oil Research, 6(1): 57-62
22.Massoud, H.I992.Study on the Essential Oil in Seeds of Some Fennel (Cultivars under Egyptian Environmental Conditions.Planta Medica,58(7).
23.Mehta, K.G., Patel, P.G., Patel, I.D. 1990. A New Avenue of Fennel Cultivation in Gujarat.Indian-Cocoa-Arecanut and Spices- Journal, 13(4): 139-145.
24.Oğuz, A., Kırıcı, S., İnan, M., 1999. Rezene {Foeniculum vulgare)'de, Taban ve Kıraç Alanlarda Pençe Üretim Olanaklarının Belirlenmesi (Poster Bildiri). Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi, Cilt II, Endüstri Bitkileri, 443-447, 15-18 Kasım 1999, Adana.
25.Oğuz, A. 2000. Rezene {Foeniculum vulgare var. dulceyde Farklı Üretim Yöntemlerinin Verim ve Uçucu Yağ Üzerine Etkileri. Yüksek Lisans Tezi(Basılmamış).Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı.60s.Adana.
26.Özkan, F. 1999. Tatlı Rezene(Foeniculum vulgare Mili. var. dulce)'de Bitki Sıklığının Verim ve Verim Öğeleri Üzerine Etkileri.Yüksek Lisans Tezi(Basılmamış).Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Ana Billim Dalı, 38s. Ankara.
27.Randhawa, GS; Gill, BS, 1985. Effect of Row Spacing and Nitrogen Level on Growth and Yield of Fennel (Foeniculum vulgare). Journaj of Research, Puncab Agricultural-University. 22:1, 39 42.
28.Sharma, R.K., Bhati, D.S. 1985. Performance of Fennel Varieties.Indian-Cocoa-Arecanut and Spices- Journal,9(1):16.
29.Sharma, RN. and Prasad, R., 1990. Nitrogen and Irrigation Requirement of Fennel. Indian-Journal-of-Agronomy. 35: 4, 449-451.
30.Tanker, M., Tanker, N. 1998. Farmakognozi. Cilt II., s.433, Ankara Ünv. Ecz. Fak. Yay. No:65.
31.Titulaer, H., 1991. Groenten Fruit, Vollegrondsgroenten. 1:33,12-13;1.