YÜKSEL KAN, MURAT KARTAL, Mahmut ABUATAKER

Çemen(Trigonella foenum graecum L.) tohumlarının bazı kalite özellikleri üzerine organik ve inorganik gübrelerin etkileri

Bu Araştırma Konya kuru koşullarında 2002 ve 2003 yetiştirme dönemlerinde yapılmıştır. Organik ( 500, 1000, 1500, 2000 kg/da) ve inorganik gübrelerin (5, 10, 15, 20 kg/da DAP ve 0.5, 1, 1.5, 2kg/da ZnS047H20 ) verim ve kalite üzerine etkilerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada ham yağ, ham protein oranı oranı ve alkaloit (trigonellin) oranı incelenmiştir. Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre; ham yağ oranları % 5.41–10.52, ham protein oranları % 25.25–32.08 ve trigonellin oranları % 0.86–1.26 arasında değişmiştir. En yüksek ham yağ oranı (% 10.52) 2 kg/da çinkosulfat gübre uygulamasından elde edilmiştir. En yüksek ham protein oranı (% 32.08) 15 kg/diamonyumfosfat uygulamasından elde edilirken en yüksek alkaloit (trigonellin) oranı (% 1.26) 5 kg/da diamonyumfosfat uygulamasından elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

alkaloidler, ham protein, diamonyum fosfat, kükürtlü gübreler, tohum özellikleri, Trigonella foenum-graecum, çemen otu, besin değeri, fosforlu gübreler

The effect of organic and inorganic fertilizer on some quality characters of fenugreek seeds(Trigonella foenum graecum L.)

This research was conducted to determine the effects of different organic (500, 1000, 1500, 2000 kg/da) and inorganic fertilizer (5, 10, 15, 20 kg/da DAP and 0.5, 1, 1.5, 2 kg/da ZnS047H20) on yield and quality of fenugreek at Konya ecological conditions in 2002 and 2003 growing seasons. In the research, crude oil and protein rate, alkaloid (trigonelline) rate were investigated. According to the results obtained from this research; crude oil rate varied between 5.41–10.52 %, crude protein rate between 25.25–32.08 %. alkaloid (trigonelline) rate between 0.86–1.26 %. The heighest crude oil rate (% 10.52) was obtained from 2 kg/da zincsulfate fertilizer applied dose. While the heighest crude protein rate (% 32.08) was obtained from 15 kg/da diamonyumphosphate fertilizer applied dose, the heighest alkaloid (trigonelline) rate (% 1.26) was obtained from 5kg/da diamonyumphosphate fertilizer applied dose.

Keywords:

alkaloids, crude protein, diammonium phosphate, sulfur fertilizers, seed characteristics, Trigonella foenum-graecum, fenugreek, nutritive value, phosphorus fertilizers,

PDF

___

Ahmed, F.A., Ghanem, S.A., Reda, A.A., Solaiman, M., 2000. Effect of some growth regulators and subcultures on callus proliferation and trigonelline content of fenugreek (Trigonella foenum graecum). Bulletin of the National Research Centre Cairo, 25(1): 35-46
Akgül, A.,1993. Baharat Bilimi ve Teknolojisi, Gıda Teknolojisi Derneği YayınNo: 15, s.451, Ankara.
Anonim, 2004a. Tarımsal Yapı ve Üretim, D.İ.E. Yayınları.
Anonim, 2004b. Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı, İ.G.M. Kayıtları.Arcasoy, A., 1998. İnsan Sağlığı Açısından Çinkonun Önemi. I. Ulusal Çinko Kongresi (12-16 Mayıs 1997, Eskişehir) Bildiriler Kitabı, 11-17
Arslan, N. Tekeli, S., Gençtan,T.,1989. Değişik yörelere ait çemen populasyonlarının tohum verimleri. VIII. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı Bildiriler Kitabı (19-21 Mayıs 1989, İstanbul) Cilt II, 93-97.
Baytop, T.,1984. Türkiye’de Bitkiler ile Tedavi, İ.Ü. Ecz. Fak. Yay. No: 3255.
Billaud, C, Adrian, J., 2001. Fenugreek composition, nutritional, value and physiological properties, Sciences Des Aliments, 21 (1): 3-26.
Davis, P.H., 1982. Flora of Turkey and The East Ae-gean Islands, Edinburg Univ. Pres, 3(465-482).
Gruenwald, J., Brendler,T.,Jaenicke,C.2004. PDR for Herbal Medicines, 3rd Edition.Medical Economics Company, 245-246, New Jersey.
Hemavathy, J., Prabhakar, J. V., 1989. Lipid composition of fenugreek (Trigonella foenum graecum L.) seeds. Food Chem. 31(1)1-7.
Kızıl, S., Arslan, N., 2003. Bazı Çemen (Trigonella foenum graecum L.) Hatlarında Farklı Ekim Normlarının Verim ve Verim Özellikleri Üzerine Etkilerinin Araştırılması. Tarım Bilimleri Dergisi, 9(4); 395-401.
Küçük, M., Gürbüz, B., 1999. Bazı Çemen (Trigonella foenum graecum L.) Hatlarında Yağ ve Yağ Asit-leri Bileşenlerinin Araştırılması, Gıda 24(2):99-101.
Nikravesh, M.R., Jajali, M., 2003. Antidiabetic effect of fenugreek seeds extract on balb/cmice. J. of Birjand U. of Medical Sciences, Vol: 10; No: 2
Oktay, M., Çolakoğlu, H. Hakerler, H. 1998 a. Bitkide Çinko. I. Ulusal Çinko Kongresi (12-16 Mayıs 1997, Eskişehir) Bildiriler Kitabı, 31-45.
Tanker, M., Tanker, N. 1998. Farmakognozi (Cilt 2), Ank. Ünv. Ecz. Fakültesi Yayınları No: 65.
Tapadia, S.B., Arya, A.B., Devi, P. R.,1995. Vitamin C contents of processed vegetables. Journal of Food Science and Technology. 32(6): 513-515.
Tuğrul, L., Özer, A., 1987. Trigonella foenum-graecum L. Bitkisinin tohumlarının yurdumuzda ilaç hammaddesi olarak kullanabilme olanakları. V. Bitkisel İlaç Hammaddeleri Toplantısı (15-17 Kasım 1984, Ankara) Bildiriler Kitabı, 135-136.
Udayasekhara, P. Sharma, R. D., 1987. An evaluation of protein quality of fenugreek seeds (Trigonella foenum graecum) and their supplementary effects. Food Chem. 24 (1) 1-9.
Yılmaz, G., Akdağ,C. 1994. Tokat Ekolojik şartlarında Ekim sıklığı ve Gübrelemenin Çemen (Trigonella foenum graecum L.) Bitkisinin verim ve Bazı Özellikleri Üzerine Etkisi. G. O. Ü. Zir. Fak. Dergisi (11) 112-124.
Yılmaz, G., Telci, İ.,1999. Tokat koşullarında baharat olarak kullanım amacıyla çemen (Trigonella foenum-greacum) üretimi üzerine bir araştırma. Türkiye II. Tarla Bitkileri Kongresi (22-25 Eylül 1997, Samsun) Cilt II, 227-231.
Çizelge 3. Çemende Farklı Azot, Çinko ve Organik Gübre Dozlarında Tespit Edilen Bazı Kalite Özelliklerine Ait İki Yıllık Ortalama Değerler Gübre Dozları Ham Yağ Oranları (%) Ham Protein Oranları (%) Alkaloit (Trigonellin) Oranları (%) Ort. Ort. Ort. Kontrol 6,60c 27,12 0,86 DAP(5kg/da) 8,38a 30,81 1,26 DAP(10kg/da) 7,29b 28,37 1,23 DAP(15kg/da) 7,15b 32,08 1,21 DAP(20kg/da) 5,41d 28,06 1,17 Genel Ortalama 6.96 28,99 1,15 LSD (%1) 1.39 Kontrol 5,39d 26,74 0,97 ZnS04(0.5kg/da) 7,63c 26,18 1,23 ZnS04 (1kg/da) 7,57c 25,25 1,18 ZnS04(1.5kg/da) 8,06b 27,87 1,13 ZnS04 (2kg/da) 10,52a 26,06 1,06 Genel Ortalama 7,84 26,20 1,06 LSD (%1) 1.63 Kontrol 6,22 d 25,63 0,93 O.G.(500kg/da) 7,13 c 26,56 1,02 O.G.(1000kg/da) 6,30 d 26,93 1,02 O.G.(1500kg/da) 7,81 b 26,43 1,19 O.G.(2000kg/da) 10,22a 27,62 1,24 Genel Ortalama 7,37 26,63 1,11 LSD (%1) 1.64