YENİUYGUR TÜRKÇESİNDE -vät-, - i vät-, - u vät-, - ü vätYAPISI, GELİŞİMİVE ANLAMI ÜZERİNE

Yeni Uygur Türkçesinde zarf-fiil ekleriyle kurulan birleşik fiil yapılarının bazılarında esas fiille, bu fiile bağlanmışolan yardımcıfiilin birtakım ses hadiseleri sonucunda kalıplaştığı şekiller ortaya çıkmıştır. Bu yapılardan birisi de -vät-, - i vät-, - u vät-,- ü vät- şeklidir. Bu tür şekillerde birleşik fiili meydana getiren esas fiil, zarf-fiil eki ve yardımcıfiili birbirinden ayırt etmek güçleşmektedir. Söz konusu yapıda yer alan yardımcıfiil hakkında da böyle bir belirsizlik vardır. Kaynakların bir kısmında bu yardımcıfiilin et- “yapmak, etmek”, at- “atmak, fırlatmak” bir kısmında da ävät- “göndermek” fiili olabileceği belirtilmiştir. Bu yazıda, söz konusu şeklin hem ses hem de anlam bakımından değerlendirildiğinde “– I p ävät-” yapısından kalıplaştığıortaya konulmuşve bu yapının ifade ettiği anlamlar üzerinde durulmuş; yine aynıölçülerle diğer görüşlerin izaha muhtaç taraflarına dikkat çekilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Birleşik fiil, Yeni Uygur Türkçesi, yardımcıfiil, esas fiil, kalıplaşma.

Figures which became stereotyped as a result of some voice occurences of auxilary verb compound with main verb and in some compound words that constructed with gerunds have appeared in Neouighur Turkish. One of these structures is -vät-, - i vät-, - u vät-, - ü vät- form. It becomes difficult to distinguish the affix of gerund, auxiliaries and main verbs which comprise the compound verb in these forms.There is such an indefiniteness about the auxiliary verb that takes part in mentioned structure. It is mentioned that this auxilary verb can be in the form of et- “yapmak, etmek”, at- “atmak, fırlatmak” and ävät- “göndermek”. In this article, while the mentioned form is evaluated in point of both voice and meaning, it is brought up that mentioned form becomes stereotyped from “– I p ävät-” structure and the meanings of this structure have been dwelt on; again by the same dimensions, the weak parts, which need to be explained, of other views attracted attention

Keywords:

Compound verb, NeoUighur Turkish, auxilary verb, main verb, become stereotyped,

PDF

___

ABİHAN, Tohti (1985), Hazirki Zaman Uygur Tili Asasliri, Kaşgar.
ARAT, Reşid Rahmetî (1979), Kutadgu Bilig III. İndeks (hzl. Kemal Eraslan, Osman Fikri Sertkaya, Nuri Yüce), İstanbul.
________(1991), Kutadgu Bilig I. Metin, Ankara.
CLAUSON, Sir Gerard (1972), An Etymological Dictionary of Pre
Thirteenth- Century Turkish, Londra. ECKMANN, Janos (1996), Harezm, Kıpçak ve Çağatay Türkçesi
Üzerine Araştırmalar (hzl. Osman Fikri Sertkaya), Ankara. GABAİN, A. Von (1988), Eski Türkçenin Grameri (çev. Mehmet Akalın), Ankara.
ISKAKOV, A. (1974), Kazırgi Kazak Tili-Morfologiya, Almatı.
Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü, (1991), C. I, Ankara.
NADZHIP, E. N. (1971), Modern Uigur, Moskov.
ÖZTÜRK, Rıdvan (1994), Yeni Uygur Türkçesi Grameri, Ankara.
TÖMÜR, Hamit (1987), Hazirki Zaman Uygur Tili Grammatikisi- Morfologiya, Şincan.
Uygur Tilinin İzahlik Lugiti, (1999), (Kiskartilmisi), Şincan.
YOLDAŞEV, A. A. (1965), Analitiçeskie formı glagola v tyurkskiḫ yazıkaḫ, Moskva.