Helenistik ve Roma Dönemlerinde Ezoterik Bir Yahudi Topluluk

MÖ II. yüzyıl ila MS I. yüzyıl aralığında Yahudiye’de yaşamış olan Esseniler, modern araştırmacılar tarafından Antik döneme ait bir Yahudi mezhebi olarak kabul edilmektedir. Türkçe literatürde fazla müstakil çalışmaya konu olmamış bu grubu incelemeyi amaçladığımız çalışmada birincil kaynaklardan istifade etmeye azami ölçüde gayret gösterilmiştir. Bunun yanında bir takım ikincil kaynaklardan da faydalanılmıştır. Çalışmada Esseniliğin tanımı, coğrafyası, inanç ve yaşam biçimleri ile teşkilat ve toplumsal yapıları incelenmeye çalışılmıştır. Sonuç olarak şunlar söylenebilir; Esseniler, tek bir cemaat değildir. Aksine, Ölü Deniz’in batı kıyıları yakınlarında bulunan ana cemaatin dışında Yahudiye’de dağınık halde yaşayan başka cemaatlerden oluşmaktadır. Esseni nüfusu MS I. yüzyılda yaklaşık dört bin kişi kadardır. Esseniler, inanç ve yaşayış bakımından çeşitli sebeplerin etkisiyle II. Tapınak Dönemi Yahudiliğinden oldukça farklılaşmıştır. Esseniliğe ait cemaatler ve üyeler içerisinde idari ve mali alanlar başta olmak üzere teşkilatlanmaya gidildiğine dair emareler bulunmaktadır. Esseniliğe aday olanların topluluk kriterleri doğrultusunda çeşitli aşamalardan oluşan bir elemeye tabi tutulması ile eğitim ve bilgi aktarım metotları inisiyasyona başvurulduğu ihtimalini akla getirmektedir. Var olduğu düşünülen inisiyasyon, Essenilere ait derin bilgi ve sırların dışa kapalılığı ve bu bilgilere sadece ehil görülen kimselerin erişebilmesi, katı gizlilik ilkesi ile derin bilgilerin tahrif edilmeden yeni üyelere aktarılması ise Essenileri ezoterik bir topluluk olarak değerlendirilmesinin temelini oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Esseni, Essaioi, Essenoi, dinler tarihi, Yahudilik

An Esoteric Jewish Community in Helenistic and Roman Times The Essenes

The Essenes, who lived in Judea from the 2nd century BC to the 1st century AD, are considered by modern researchers to be an ancient Jewish sect. In the study we aim to examine this group, which has not been the subject of much study in the Turkish literature, maximum effort has been made to benefit from primary sources. In addition, some secondary sources were also used. In this study, the definition, geography, beliefs and lifestyles of the Essenes, as well as their organizational and social structures have been tried to be examined. As a result of the research, it was seen that the Essenes did not consist of a single community, on the contrary, other than the main community located near the western shores of the Asphaltites, there were other dispersed Essenes communities in Judea. The population of Esseni was about four thousand people in the 1st century AD. The sect differed from the Judaism of the 2nd Temple Period due to various reasons in terms of belief and life. There are indications that there has been an organization within the sect's communities and members, especially in the administrative and financial areas. It is observed that the candidates for Essenism are subjected to a selection consisting of various stages in line with the criteria of the community, and the methods of education and knowledge transfer are resorted to initiation. The initiation, which we believe to exist, the intimacy of deep knowledge and secrets of the sect, and the ability to access this information only by those who are deemed competent and the transfer of information to new members by protecting it with the principle of strict confidentiality, form the basis of our evaluation of the Essenes as an esoteric community.

Keywords:

Essene, Essaioi, Essenoi, history of religion, Judaism,

PDF

___

Adam, B. (2018). Yahudilik. Dinler tarihi (ss. 62 – 135). Ankara: Grafiker Yayınları.
Akalın, H. K. (2008). İlk Hıristiyanlığın kaynağı olarak Essenizm. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17 (3), 419 – 438.
Beal, T. S. (2004). Josephus’ description of the Essenes illustrated by the Dead Sea Scrolls. Cambridge: Cambridge University Press.
Besalel, Y. (2000). Yahudi tarihi. İstanbul: Üniversal Yayıncılık.
Burns, J. E. (2006). Essene sectrianism and social differentiation in Judea after 70 C.E. The Harvard Theological Rewiev, 99 (3), 247 – 274.
Çoban, B. Z. (2008). Josephus’un gözüyle ilk dönem Yahudi fırkaları. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (27), 57 – 69.
Eliade, M. & Couliano, I. P. (1997). Dinler tarihi sözlüğü (A. Erbaş, Çev.). İstanbul: İnsan Yayınları.
Eliade, M. (2003). Dinsel inançlar ve düşünceler tarihi, Gotama Budha’dan Hıristiyanlığın Doğuşuna (A. Berktay, Çev.). İstanbul: Kabalcı.
Eliade, M. (2005). Dinler tarihi, inançlar ve ibadetlerin morfolojisi (M. Ünal, Çev.). Konya: Serhat Kitabevi.
Eus. Ekk. His. (= Eusebios, Ekklesiastike Historia) Kullanılan metin ve çeviri: Lake, K. (1926). Eusebius the ecclesiastical history I. London: William Heinemann.
Eus. Pra. (= Eusebios, Praeparatio Evangelica) Kullanılan metin ve çeviri: Gifford, E. H. (1903). Eusebius the preparation for the gospel. Oxford; Erişim adresi: https://www.tertullian.org/fathers/index.htm#Praeparatio_Evangelica_%28The_Preparation_of_t he_Gospel%29
Golb, N. (1980). The problem of origin and identification of the dead sea scrolls. Proceedings of the American Philosophical Society, 124 (1), 1 – 24.
Gürkan, S. L. (2012). Yahudilik. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
Harman, Ö. F. (2013). Mezhepler ve dini gruplar. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 43, s. 212 – 218). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Hippol. (= Hippolytos, Refutatio Omnium Haeresium) Kullanılan metin ve çeviri: Schaff, P. (1885). Hippolytus. Ante – Nicene Fathers V, ss. 6 – 665.
I. Mak. (I. Makabeler) Kullanılan metin ve çeviri: (2015). I. Makabeler. Kutsal kitap ve deuterokanonik (apokrif) kitaplar (ss. 183 – 223). Korea: Kitabı Mukaddes Şirketi.
Ios. Ant. Iud. (= Iosephus, Antiquitates Iudaicae) Kullanılan metin ve çeviri: Marcus, R. (1957). Josephus with an english translation VII. London: William Heinemann; Marcus, R. (1963). Josephus with an english translation VIII. London: William Heinemann; Feldman, L. H. (1965). Josephus with an english translation IX. London: William Heinemann.
Ios. Bel. Iud. (= Iosephus, Bellum Iudaicum) Kullanılan metin ve çeviri: Thackeray, J. (1956). Josephus with an english translation II. London: William Heinemann.
Ios. Vita. (= Iosephus, Vita) Kullanılan metin ve çeviri: Thackeray, J. (1926). Josephus with an english translation I. London: William Heinemann.
Kazez, İ. (2001). Esseniler ve ölü deniz yazmaları (yüksek lisans tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
Küçük, A., Tümer, G. & Küçük, M. A. (2009). Dinler tarihi. Ankara: Berikan Yayınevi.
Marcus, R. (1954). Pharisees, essenes and gnostics. The Journal of Biblical Literature, 73 (3), 157 – 161.
Martinez, F. G. (1996). The Dead Sea Scrolls translated, the Qumran Texts in English (G. E. Watson, Çev.). Netherland: Brill.
Mendenhall, G. E. (2016). Antik İsrail’in inancı ve tarihi (M. P. Özdoğru, Çev.). İstanbul: İnsan Yayınları.
Negoitsa, A. (1969). Did Essenes survive the 66 – 71 war?. Revue de Qumran, 6 (4), 517 – 530.
Newman, H. (2006). Proximity to power and Jewish sectarian groups of Ancient Period. Boston: Brill.
Phil. Hyp. (= Philon, Hypotetica/Apologia pro Iudaeis) Kullanılan metin ve çeviri: Colson, F. H. (1985). Philo in ten volumes IX. Cambridge: Harvard University Press.
Phil. Quo. (= Philon, Quod Omnis Probus Liber Sit) Kullanılan metin ve çeviri: Colson, F. H. (1985). Philo in ten volumes IX. Cambridge: Harvard University Press.
Plin. Nat. (= Plinius Secundus, Historia Naturalis) Kullanılan metin ve çeviri: Rackham, H. (1961). Pliny Natural History II. Cambridge: Harvard University Press.
Porph. (= Porphyrios, De Abstinentia) Kullanılan metin ve çeviri: Clark, G. (2000). Porphyr: on abstinence from killing animals. London: Bloomsbury.
Solin. (= Solinus, Collectanea Rerum Memorabilium) Kullanılan metin ve çeviri: Stern, M. (1980). Solinus. Greek and Latin Authors on Jews and Judaism II (416 – 422). Jarusalem: The Israel Academy of Sciences and Humanities.
Taşpınar, İ. (2017). Din ve fenomenoloji arasında Yahudilik ve Hıristiyanlık. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Vakfı Yayınları.
Temiztürk, H. (2015). Ölü Deniz Yazmaları ve tarihteki yeri. Karadeniz Teknik Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2 (1), 63 – 78.
Vermes, G. (2004). The complete Dead Sea Scrolls in English. England: Penguin Books.
Wise, M., Abegg, M. & Cook, E. (1996). The Dead Sea Scrolls. New York: Harper Collins.
Yıldız, M. & Meçin, M. M. (2013). Gnosist bir Yahudi tarikatı: Esseniler. Türk – İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, (16), 33 – 56