Çeviri Eğitiminde Türkçenin Dil Bilgisi: İşlevsel Yaklaşım

Bu çalışmada çeviri eğitimi gören öğrencinin ana dili olan Türkçeye yönelik yapısal bakış açısının çeviri sürecinde yol açtığı sorunlar dile getirilmektedir. Bununla birlikte çeviri eğitiminde yapısal yaklaşımı sergileyen geleneksel dil bilgisi ders kitaplarının yanı sıra Türkçeye yönelik işlevsel yaklaşım doğrultusunda betimlemelerin geliştirilmesi gerektiği fikri ileri sürülmektedir. Çalışmada öğrencinin ortaokuldan itibaren alıştığı Türkçeye yönelik yapısal yaklaşımın, hedef dile çeviri sürecinde Türkçenin “dünya görüşüne” göre türetilmiş yapıların ortaya çıkmasını tetikleyebildiği gösterilmekte ve yabancı dil/çeviri bölümlerinde okuyan öğrencilerin başvurdukları ders kitapları başta olmak üzere konu ile ilgili kaynakların yetersizliği üzerinde durulmaktadır. Çalışmada ana dili Türkçe olan ve Türkçenin yapısal boyutu üzerinde odaklanan, geleneksel Türkçe dil bilgisi ile çeviri sürecini öğrenmeye çalışan öğrencinin çeviri eğitiminde karşılaşabildiği sorunlar Türkçe-Rusça dil çiftine yönelik örneklerle gösterilmiştir. Odak noktası, geleneksel Türkçe dil bilgisinde “sıfat-fiil” olarak adlandırılan ve Türkçe-Rusça çeviri sürecinde sorun oluşturabilen –dık- yapıları olmuştur. Sosyo-politik metinlerin ayrılmaz bir unsuru olan –dık- yapılarının Türkçe-Rusça çeviri sürecinde işlevsel çözümlenmesinin şart olduğu gösterilmiştir. Çalışmada çeviri eğitimi gören öğrencinin kendi ana diline yönelik işlevsel bakış açısının önemi vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Çeviri eğitimi, Türkçenin dil bilgisi, Türkçe-Rusça çeviri, işlevsel yaklaşım

The Grammar of Turkish in Translation Training: Functional Approach

The article deals with the problems in the translation process caused by the structural approach to Turkish adopted by the students of translation, with Turkish being their native language, and highlights the necessity to develop a functional approach to Turkish in translation teaching alongside the traditional grammar books with a structural paradigm. The structural approach to Turkish adopted by the students since elementary school is seen to be a triggering factor behind the words, phrases, sentences and texts derived according to the “linguistic worldview” of Turkish language during the translation into the target language. Thus, the problem of university coursebooks on Turkish as well as other sources on the subject used by the students of translation is introduced. The article reveals the problems encountered during the translation training/foreign language learning by the native Turkish students who try to apply the traditional Turkish grammar focusing on structural level of the language, with examples given for the Turkish-Russian language pair. The main focus of the article is the -dık structures known as “sıfat-fiil” in Turkish grammar that can cause problems in Turkish-Russian translation process. The necessity of applying functional analysis to the -dık structures, being an inseperable element of the socio-political texts, in the translation process is underlined. The importance of functional approach perspective for the native language to be developed by the student studying translation is emphasized.

Keywords:

Translation training, Turkish grammar, Turkish-Russian translation, functional grammar,

PDF

___

Akerson, F. E. ve Özil, Ş. (2015). Türkçede niteleme. Sıfat işlevli yan tümceler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Aksan, D. (2009). Anlambilim. Anlambilim konuları ve Türkçenin anlambilimi. Ankara: Engin Yayın Evi.
Boğaziçi Üniversitesi Türkçe Dersleri Koordinatörlüğü, (2010). Türk dili ders notları I. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
Dalkılıç, Ç. L. (2017). Priçastiye v russkom i turetskom yazıkah v sravnitelnom aspekte. Karadeniz Araştırmaları, 14(55), 253-268.
Doğan, E. (2012). Türkçe cümle bilgisi-I. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
Durukan, E. (2016). Çeviri odaklı karşılaştırmalı dilbilgisinin temel çeviri becerisi edinimindeki önemi. Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 2(2), 41-52.
Ercan, G. S. ve Bakırlı, Ö. C. (2009). Türkçede özne belirtme ve özne yükleme: İşlevsel dilbilgisi çerçevesinde bir çalışma. Dil Dergisi, 143, 42-58.
Esen-Eruz, S. (2008). Akademik çeviri eğitimi. Çeviri amaçlı metin çözümlemesi. İstanbul: Multilingual.
Karaağaç, G. (2012). Türkçenin söz dizimi. İstanbul: Kesit Yayınları.
Karahan, L. (2013). Türkçede söz dizimi. Ankara: Akçağ Yayınları.
Kerimoğlu, C. (2014). Türkiye Türkçesi ve Tatar Türkçesinin karşılaştırmalı söz dizimi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Keskin, A. (2010). Çeviribilim tartışmaları gölgesinde çeviri öğretimi ve çeviri didaktiği gereksinimi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(2), 229-248.
Kozan, O. (2016). Yabancı dil/çeviri eğitiminde işlevsel söz dizimi kuramı. Rusça-Türkçe dil çifti örneği. A. Kaşoğlu (Ed.), Prof. Dr. Altan Aykut’a armağan. Rus dili ve edebiyatının izinde içinde. İstanbul: Çeviribilim.
Kozan, O. (2017). Yabancı dil/çeviri eğitiminde karşıtsal çözümleme: Biçim-işlev-anlam üçlüsü. Dil Dergisi, 168(2), 65-81.
Kozan, O. (2018). Bilişsel dilbilim ve yabancı dil öğretimi. Ya da... Karahindiba ile yastık arasında ortak bir şey var mı? Z. Karacagil ve E. Anaz (Ed.), Current Debates on Social Sciences 1. Human Studies içinde. Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
Musaoğlu, M. (2003). Türkçenin işlevsel dilbilgisi ve metin kompozisyonu. Dil Dergisi, 120, 22-40.
Mustayoki, A. (2006). Teoriya funktsional’nogo sintaksisa: Ot semantiçeskih struktur k yazıkovım sredstvam. Moskova.
Öksüz, G. (2014). Rus dili öğretiminde karşılaşılan ana dil kaynaklı girişim hataları. Turkish Studies, 9(6), 843-857.
Özmen, M. (2012). Türkçenin sözdizimi. Adana: Karahan Kitabevi.
Schaaik, van G. (1998). İşlevsel dilbilgisi nedir? Dilbilim Araştırmaları, 9-25.
Sebzecioğlu, T. (2011). Türkçede özne yükleme. Dil ve Edebiyat Dergisi, 8(1), 15-40.
Selçuk, K. (2013). İşlevsel dilbilgisi çerçevesinde Kırgızcada ettirgenliğin işlevsel-anlamsal alanı. Turkish Studies, 8(1), 2241-2256.
Tarakçıoğlu, A. Ö. (2010). Eğitim fakültelerinde çeviri dersleri, sorunları, çözümleri. Türkçe ve çeviri sorunları çalıştayı. 7-9 Mart 2008. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Üçok, N. (2004). Genel dilbilim (Lenguistik). İstanbul: Multilingual.
Vardar, B. (2001). Dilbilim temel kavram ve ilkeleri. İstanbul: Multilingual.