Bir Zanaatkârlık Araştırması: “Emeğin Karşılığı”

Bu çalışmanın temel amacı, zanaatkarların iktisadi ve sosyal hayatları bağlamında el emeğinin değer ve zihniyet dünyalarında nasıl konumlandığını anlamaya ve açıklamaya çalışmaktır. Çalışma, parçası olduğu araştırma hasebiyle, zanaatkarlığın anlamlı iş nosyonunu temsil ettiği varsayımına dayanmaktadır. İlk bölüm, çalışmanın ontolojik ve epistemolojik konumu ile kuramsal dayanağını açıklamaktadır. Devamında bu kuramsal dayanağı inşa eden bazı yorumcu sosyoloji kuramları ile yabancılaşma teorisi, değerler ve gündelik hayat sosyolojisinden bahsedilmektedir. Ardından, zanaat ve zanaatkarlık kavramlarının ve saha araştırmasının ekseninde yer alan, çalışma için önemli bazı kavramların literatür taramasına yer verilmiştir. Bu amaçla emek, zaman ve tecrübe kavramlarıyla zanaatkarlığa dair zihniyet bağının nasıl kurulduğu açıklanmaktadır. İkinci bölüm genel metodolojik bilgilere ayrılmaktadır. Üçüncü bölümde ise görüşmelerden elde edilen bulgular sınıflandırılarak betimsel analiz yöntemiyle yorumlanmaktadır. Zanaatkarlıkta ‘emeğin karşılığı’, mesleğin şahsî niteliklerinde içkin değerler marifetiyle belirlenen bir mefhumdur. Bu şahsî nitelikler, ani değişimlerle karakterize olan güncel piyasada zanaatkarlığı zorlaştıran özelliklere dönüşmekle birlikte aslında zanaatkarlığın sürdürülmesindeki manevi/kültürel direnç noktalarıdır. Zanaatkarlar arasında insan ilişkilerinin önemini ekonomik getirinin önünde tutmak, daha uygun bir zanaatkara müşteriyi yönlendirmek, el emeğinin kutsiyetine olan inançla hareket etmek gibi tutumlar hâlâ oldukça yaygındır. Bununla birlikte el emeğinin piyasada karşılık bulamaması ustaların mesleği bırakmalarına ya da mesleği sürdürseler de “cemiyete küsmelerine” sebep olmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

İşin anlamı, emek, zanaatkarlık, zihniyet/ethos, değer

A Craftsmanship Research: “Reward Of Labour”

This study mainly proposes to understand and explain how manual labor is positioned in the value worlds and mindsets of artisans within the economic and social contexts of their lives. First, the ontological and epistemological position and theoretical basis of the study are clarified. Then, some interpretive sociological theories, alienation theory, the sociology of everyday life and values, which constitute the theoretical basis, are discussed. Afterwards, a literature review on the concepts of craft and craftsmanship and the concepts of labor, time, and experience are also included. Following the methodology discussion, findings are evaluated. According to field data, although the inherent characteristics of craftsmanship have exacerbated the profession’s standing in the current trade worsened, these characteristics are actually points of moral/cultural resistance for the survival of craftsmanship. Shared opinions amongst artisans still abound, such as prioritizing human relations over economic gains, re-directing a customer to a more suitable artisan, and acting with the belief in the sanctity of manual labor. However, the incidences of unpaid manual labor in the market causes the masters to leave the profession or if they do remain, they choice taking offense to society.

Keywords:

Meaning of work, labour, craftsmanship, mindset/ethos, value,

PDF

___

Akdeniz, B. (2020). Neoliberal kapitalizmde zanaatkar kimliği: Gaziantep’te usta kimliği ile postmodern dünya arasındaki ilişki (Yüksek lisans tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
Baudrillard, J. (2013). Üretimin aynası ya da tarihi materyalist eleştiri yanılsaması (Oğuz Adanır, Çev.). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
Becker, H. S. (1982). Sanat dünyaları (E. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Berdayev, N. (2012). İnsanın yazgısı (H. Arslan, Çev.). İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
Bilgir, M. T. (2021). Meslek erbabı: Zanaatkarlığın toplumsal çerçeveleri (Doktora tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
Coulon, A. (2015). Etnometodoloji (Ü. Tatlıcan, Çev.) (2. bs.). İstanbul: Küre Yayınları.
Doğan, E. T. (2011), İşin anlamı ve yaratıcı emeğin piyasada konumlanması bakımından Türkiye’de zanaatkarlık: cam işçiliği örneği (Doktora tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
Gardiner, M. (2016). Gündelik hayat eleştirileri (D. Özçetin ve diğ., Çev.). Ankara: Heretik Yayınları.
Giddens, A. (2003). Sosyolojik yöntemin yeni kuralları (Ü. Tatlıcan- B. Balkız Çev.). İstanbul: Paradigma Yayınları.
Gorz, A. (2014). Yaşadığımız sefalet. (N. Tutal, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Gorz, A. (2019). İktisadi aklın eleştirisi (I. Ergüden, Çev.) (3. bs.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Harper, D. (1987). Working knowledge. University of Chicago Press.
İbni Haldun (2013). Mukaddime 2 (Süleyman Uludağ, Haz.) (9. bs.). İstanbul: Dergâh Yayınları.
Kümbetoğlu, B. (2017). Sosyolojide ve antropolojide niteliksel yöntem ve araştırma (5. bs.). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
Lefebvre, H. (2017). Gündelik hayatın eleştirisi 1 (I. Ergüden, Çev.) (4. bs.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
Maggs, G. & Greig, A. (2013). C. Wright Mills and the concept of ‘craftsmanship’: personal troubles and public ıssues in the housebuilding ındustry. Labour & Industry: a journal of the social and economic relations of work, 7:3, 67-83, Doi: 10.1080/10301763.1997.10722001
Mason, J. (2002). Qualitative researching (2nd Edition). London: Sage.
Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma. (S. Turan, Çev.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Mills, C. W. (1969). White collar: the American middle classes. New York: Oxford University Press.
Nâsır-ı Hüsrev (1958). Saadetname (M. Ü. Tarıkahya, Çev.). İstanbul: Maarif Basımevi.
Niedderer, K. & Townsend, K. (2014). Designing craft research: joining emotion and knowledge. The Design Journal, 17(4), 624-647. Doi: 10.2752/175630614X14056185480221
Onur, O. E. (2019). Kapitalist toplumda zanaatın dönüşümünü terzilik üzerinden okumak: İstanbul örneği (Yüksek lisans tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/ulusaltezmerkezi/tezsorgusonucyeni.jsp
Sennett, R. (2009). Zanaatkâr (M. Pekdemir, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Thorlindsson, T.; Halldorsson, V.; Sıgfusdottır, I. D. (2018). The sociological theory of craftsmanship: an empirical test in sport and education. Sociological research online. Vol.23(1), 114-135. Doi: 10.1177/1360780418754564
Ülgener, S. F. (2006). Zihniyet, aydınlar ve izm’ler. İstanbul: Derin Yayınları.
Ülgener, S. F. (2014). İktisadi çözülmenin ahlâk ve zihniyet dünyası. İstanbul: Derin Yayınları.
Ülgener, S. F. (2015). Zihniyet ve din- İslam, tasavvuf ve çözülme devri iktisat ahlâkı. İstanbul: Derin Yayınları.
Veblen, T. B. (2017). Seçilmiş makaleler. (H. Bilir ve diğ. Çev.). (E. Kırmızıaltın, Der.). Ankara: Heretik Yayınları.
Vernant, J-P. (2006). Myth and thought among the greeks. New York: Zone Books.
Whitaker, I. (1967). Crafts and craftsmen. Iowa: W.M.C. Brown Company Publishers.
Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (6. bs.). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
İnternet kaynakları:
Nişanyan Sözlük, Erişim adresi: https://www.nisanyansozluk.com/?k=emek
Türk Dil Kurumu Online Sözlük, Erişim adresi: https://sozluk.gov.tr/
Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Erişim adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/rizik