YUNUS YILDIRIM, Yalçın TAŞMEKTEPLİGİL, HANİFİ ÜZÜM

Kısa versiyon örgütsel stres ölçeğinin Türkçeye uyarlanması (Geçerlilik ve güvenirlik çalışması)

Bu çalışma ile Theorell ve arkadaşları tarafından 1988 yılında geliştirilen, 40’tan fazla yabancı dile çevrilen “Örgütsel Stres Ölçeğinin”(ÖSÖ) Türkçeye uyarlanması ve yeniden faktör analizi yapılması amaçlanmıştır. Çalışmanın örneklem grubu 2008–2009 eğitim-öğretim yılında Türkiye’deki devlet üniversitelerine bağlı Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulları’nda (BESYO) görev yapan 975 öğretim elemanından oluşmuştur. Veri toplama aracı olarak Theorell ve arkadaşlarının (21) 17 soru ve üç alt boyuttan oluşan anketi kullanılmıştır. Anket araştırmanın amacına göre Türkçeye çevrilip, uzman görüşü alınarak ve ifadeleri yeniden düzenlenerek hazırlanmıştır. Verilerin uygunluğu Bartlet küresellik testi ve Keiser-Meyer-Olkin (KMO) katsayısı ile değerlendirilmiştir. Açıklayıcı faktör analizi kullanılarak ölçeğin alt boyutları ortaya konmuştur. Açıklayıcı faktör analizinde, varimax eksen döndürme testi ile birlikte temel bileşenler analizi yöntemi kullanılmıştır. Ölçeğin iç tutarlılığını test etmek için keşfedici faktör analizi sonucunda belirlenmiş olan alt boyutlara ve toplam ölçeğe Cronbach Alfha iç tutarlılık testi uygulanmıştır. Analize alınan maddelerin 14’ünün öz değeri 1’den büyük 4 faktör altında toplanmıştır. Birinci faktör 14., 15., 17., 13., 16. ve 12. maddelerden, ikinci faktör 2., 1. ve 3. maddelerden, üçüncü faktör 7., 8. ve 6. maddelerden, dördüncü faktörün ise 10. ve 11. maddelerden oluştuğu görülmektedir. Faktörlerin Cronbach’s Alpha iç tutarlılık değerleri incelendiğinde birinci faktör için (Sosyal destek alt boyutu α=0.80), İkinci faktör için (İş Yükü alt boyutu α=0.60), üçüncü faktör için (Beceri Kullanımı alt boyutu α=0.71), dördüncü faktör için (Karar Verme alt boyutu α=0.78) olarak belirlenmiştir. Toplam ölçeğin Cronbach’s Alpha iç tutarlılık değerleri ise (α=0.79)olarak bulunmuştur. Yapılan analizler sonucunda, ölçeğin BESYO’larda görev yapan öğretim elemanlarının örgütsel stres düzeylerini ölçme ve değerlendirmede geçerli ve güvenilir bir ölçek olduğunu ortaya koymuştur.

Adaptation of job strain questionnaire- short version (Validity and reliability study)

The study aims to adapt the ‘Job Strain Questionnaire’ developed in 1988 by Theorell et. al into Turkish. The sample for the study consisted of 975 instructors that were employed in BESYOs in government universities in Turkey. A questionnaire consisting of 17 items and 3 dimensions was used as the data collection tool. The questionnaire was prepared and redesigned after it was translating into Turkish and gathering expert opinions. Suitability of the data was assessed by means of the Bartlett globalization test and Keiser-Meyer-Olkin (KMO) coefficient. The sub dimensions of the questionnaire were explained by explanatory factor analysis. In explanatory factor analysis, varimax rotation was used alongside principal component analysis. In order to test the internal consistency of the questionnaire, sub dimensions which were determined as a result of exploratory factor analysis and the whole scale was applied with Cronbach Alpha internal consistency test. The 14 items under analysis that had an eigenvalue of more than 1 were collected under 4 factors. The first factor consisted of the items 14., 15., 17., 13., 16. and 12.; the second factor was made up of items 2,1 and 3; the third factor was comprised of the items 7,8 and 6; and the fourth factor included the items 10 and 11. Cronbach Alpha internal consistency values were found as follows: social support sub dimension for the first factor was α=0.80, : work demands sub dimension for the second factor was α=0.60; skill use sub dimension for the third factor was α=0.71 and the decision latitude sub dimension for the fourth factor was α=0.78). Cronbach Alpha internal consistency value for the whole scale was α=0.79. The results show that the scale is valid and reliable in assessing and evaluating the organizational stress levels of the instructors at BESYOs.

PDF

___

1. Akgül A, Çevik O, (2005). İstatiksel Analiz Teknikleri, SPSS’te İşletme Yönetimi Uygulamaları. Ankara: Emek Ofset.
2. Alves MGM, Dora Chor, Eduardo Faerstein, Claudia S. Lopes ve G. L. Werneck (2004), “Short Version of the “Job Stres Scale”: A Portuguese- Language Adaptation”, Rev Saude Publica, 38 (2), ss. 1-7.
3. Aslan, M. (2002). Örgütsel Stres. İstanbul Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, İstanbul, 3(4): 1–14.
4. Baltaş A, Baltaş Z (1999). Stres ve Başa Çıkma Yolları, 19. Baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul.
5. Baransel, A. (1993). Çağdaş Yönetim Düşüncesinin Evrimi, Avcıyol Yay. İstanbul, s. 23, 24, 119, 303– 304,
6. Başaran, İ. E. (1984). Yönetime Giriş, Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Ankara, Yayın No 135, s. 44–61,
7. Bayram, N., (2004).Sosyal Bilimlerde SPSS ile Veri Analizi. Bursa: Ezgi Kitapevi.
8. Can, H.(1999). Organizasyon ve Yönetim, Ankara: Adım Yayıncılık, s.296.299
9. Demiral, Y., Ünal, B., Kılıç, B., Soysal, E., Bilgin, A.C., Uçku, R., Theorell, T. (2007). İş Stresi Ölçeğinin İzmir Konak Belediyesinde Çalışan Erkek İşçilerde Geçerlilik ve Güvenilirliğin İncelenmesi, Toplum Hekimliği Bülteni, Cilt 26, Sayı:1, Ocak-Nisan.
10. Ekmekçi, R., (2008) “Basketbol Hakemlerinin Stres Kaynakları İle Stresle Başa Çıkma Yöntemlerinin Tespiti ve Önleyici Yönetsel Uygulamaların Geliştirilmesi,” Yayımlanmamış Doktora Tezi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
11. Eren, E. (2000). Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi, 6. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul, s.112, 275-292.
12. Güler, Z., Başpınar, N.Ö., Gürbüz, H. (2001). İş Yaşamında Stres ve Kamu Kurumlarındaki Sekreterler Üzerine Bir Uygulama, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir, s.16.
13. Ilgar, L. (1996). Eğitim Yönetimi, Okul Yönetimi, Sınıf Yönetimi. Beta Yayıncılık, İstanbul.1. Baskı, s.19,
14. Koç, M. (1994). K. T. Ü. Fatih Eğitim Fakültesi Birinci Sınıf Öğrencilerinin Mesleki Seçimlerine Etki Eden Faktörlerin Belirlenmesi. Çağdaş Eğitim Dergisi. Yıl -19, Sayı-204. Ankara.
15. Li J., Yang W., Liu P., Xu Z., Cho S.I. (2004), “Psychometric evaluation of the Chinese (mainland) version of Job Content Questionnaire: A study in university hospitals”, Ind Health, 42 (2):26 0-26 7.
16. Müftüoğlu, O. (2003). Hayatımızın Olmazsa Olmazı: Stres. İstanbul: Hürriyet Gazetesi, Pazar Eki 31. Ağustos 2003.
17. Niedhammer, I. (2002), “Psychometric properties of the French version of the Karasek Job Content Questionnaire: A study of the scales of decision latitude, psychological demands, social support, and physical demands in the GAZEL cohort”, Int Arch Occup Environ Health, 75(3):129-144 .
18. Sanne, B., Torp, S., Mykletun, A., Dahl, A.A. (2005), “The Swedish Demand-Control-Support Questionnaire (DCSQ): factor structure, item analyses, and internal consistency in a large population”, Scand J Public Health, 33 (3):166 -174.
19. Şencan H., (2005).Sosyal ve Davranışsal Ölçümlerde Güvenilirlik ve Geçerlilik, Seçkin Yayıncılık, Ankara, s: 384.
20. Tavşancıl, E., (2006).Tutumların Ölçülmesi ve SPSS ile Veri Analizi. Ankara: 3. Baskı. Nobel Yayınları.
21. Theorell T, Perski A, Åkerstedt T ve ark (1988) Changes in Job Strain in Relation to Changes in Physiological State. Scand J Work Environ Health, 14: 189–196.
22. Zoraloğlu, Y. R., (1998). “Öğretmenlerin Mesleki Stres Kaynakları ve Stresin Örgütsel Doğurguları” Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.