Kuyu filmindeki arzu kavramının lacancı psikanalitik yaklaşım çerçevesinde çözümlenmesi

Türk Sineması 1960lı yıllarda nitel ve nicel olarak yükselişe geçmiştir. Bu dönemde önemli film-lere imza atan Metin Erksanın sinemasında iki farklı yönelim göze çarpmaktadır. Altmışların ilk döneminde toplumsal gerçekçi bakış açısını yansıtan filmler yöneten ve bu doğrultuda çeşitli si-nema hareketlerinin içinde yer alan Erksan, altmışların ortasından itibaren siyasi ve toplumsal değişimlerle beraber birey merkezli bir sinemaya yönelmiştir. Ancak yönetmenin, sinema anlayı-şındaki değişime rağmen, filmlerinde tematik açıdan değişmeyen unsurlar olduğu söylenebilir. Erksanın bu dönem filmlerinin hemen hepsinde-ticari odaklı filmleri dışında-karakterlerini fela-kete sürükleyen saplantılı tutkuları mülkiyet, suç ve cinsellik sarmalında yansıttığı görülmektedir. Kuyu (1968), bu kavramların en net biçimde ortaya konduğu filmlerden biri olarak öne çıkmakta ve Erksanın sinemasının temelinde yatan arzu kavramını görünür kılması açısından farklı bir yerde durmaktadır. Bu çalışmada, Kuyu filminin anlatısında temel teşkil eden arzu kavramı, niteliğini ve işleyiş tarzını ortaya koymak amacıyla, Lacancı psikanalitik yaklaşım çerçevesinde çözümlenmiştir. Çözümlemede filmin, erkek karakterin, arzusunun tatmini için yarattığı fantezi dünyası üzerine kurulu olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Kadın karakter ise erkeğin saplantılı tutku-sunun hedefi ve pasif arzu nesnesi olarak ko numlandırılmıştır. Filmin anlatısı, bu konumu redde-den kadının, ataerkil toplumda var olamayacağı düşüncesini yansıtmaktadır.

Analysis of the concept of desire in kuyu movie with lacanian psychoanalytic approach

Turkish Cinema started to increase in quantity and quality in 1960 s. Metin Erksan, making significant movies in this period, has two different tendencies in his films. In early years of 60 s,Erksan directed films that reflect social realistic point of view and took part in various cinema movements in this direction. After mid terms of 60 s, with political and social changes he shifted to individual centered cinema. Despite the changes in his cinema view, it can be said that there were still some components that remained the same thematically. Except for his commercial films, Erksan reflects his characters obsessive passions, that throw them into tragedy, in the context of property, crime and sexuality. Kuyu movie (1968) stands out by covering these concepts clearly and points out the concept of desire underlying in Erksan s cinema. In this study, the concept of desire, that forms the base of Kuyu movie s narration, was analysed within the framework of Lacanian Psychoanalytic Approach in order to display its quality and functioning style. In the analysis, it was concluded that the film based on the fantasy world that the man character creates to satisfy his desire. The woman character is positioned as the target of the man character s obsessive passion and passive object of desire. The narration of the film reflects the idea that a woman rejecting this position can not exist in a patriarchal society.

PDF

___

Abisel N,Arslan U T,Behçetoğulları P,Karadoğan A, Öztürk S R ve Ulusay N (2005) Çok Tuhaf Çok Tanıdık, Metis Yayınları, İstanbul.
Altıner B (2005) Metin Erksan Sineması, Pan Yayıncılık, İstanbul.
Arslan U T(2009) Aynanın Sırları: Psikanalitik Film Kuramı, Kültür ve İletişim, 12(1),9-38.
Atak M (1995) Erksan Sinemasında Aşkın Tutku Olarak Tezahürü, Cogito, 4(Bahar), 271-278.
Bakır B (2002) Filmin Psikanalitik Çözümle-mesinde Temel Kavramlar, Sinemasal,7(Güz), 50-71.
Balkaya D (2005) Lacanın Psikanalizi ve Bir Yazınsal Yapıt Çözümlemesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ata. Üni.Sos.Bil.Enst., Erzurum.
BarkotZ Ö(2011) İzleyici-Özne Sorunu Bağ-lamında Lacan Sonrası Psikanalitik Film Ku-ramı, Doğu Batı, 56,283-300.
Battal S (2006) Asıl Film Şimdi Başlıyor, Vadi Yayınları, Ankara.
Bowie M (2007) Lacan,V. Pekel Şener (çev), Dost Kitabevi Yayınları, Ankara.
Coşkun E (2009) Türk Sinemasında Akım Araştırması, Phoenix Yayınevi, Ankara.
Çoban B (2005) Lacan, Nur doğan Rigel, Gül Batuş, Güled a Yücedoğan ve Barış Çoban (ed),
Kadife Karanlık, Su Yayınevi, İstanbul,277-294.
Erdoğan N (1996) Sinema ve Psikanaliz, Top-lum ve Bilim, 70 (Güz), 241-249.
Görücü B (2002) Metin Erksan Sineması Üze-rine Düşünceler, Yeni İnsan Yeni Sine ma, 11, 23-30.
Güçhan G (1992a) Toplumsal Değişme ve Türk Sineması, İmge Kitabevi Yayınları, An-kara.Güçhan G (1992b) Metzin Göstergebilimsel Psikanalitik Yaklaşımı ile Bir Film Çözümle-me Denemesi: Bez Bebek, Kurgu Dergisi, 10(Ocak),101-117.
Hilav S (1982) Lacan Üzerine,Sel a hattin Hilav(ed), Yazko Felsefe Yazıları-1,Yazko Yayınla-rı, İstanbul, 138-148.
İmançer D (2006) Toplumsal Cinsiyet Oluşu-muna İlişkin Kuramsal Yaklaşımlar, Dilek İmançer (ed), Medya ve Kadın, Ebabil Yayın-cılık, Ankara,1-23.
Kaplan N (2004) Aile Sineması Yılları 1960lar, Es Yayınları, İstanbul.
Kayalı K (2006) Yönetmenler Çerçevesinde Türk Sineması Üzerine Bir Yorum Denemesi, Deniz Kitabevi, Ankara.
Koncavar A (2000) 1960-1970 Dönemi Türk Sineması ve Yıldızcılık Olgusu ,25. Kare, 30(Mart), 72-77.
Lacan J (1982) Özne-Benin İşlevinin Oluştu-rucusu Olarak Ayna Evresi, Selahattin Hilav(ed), Yazko Felsefe Yazıları -1, Nilüfer Kuyaş(çev),Yazko Yayınları, İstanbul, 149-156.
Leader D (1998) Kadınlar Neden Yazdıkları Her Mektu bu Göndermezler?, Nedim Çatlı (çev), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
Moran B (2007) Edebiyat Kuramları ve Eleşti-ri, İletişim Yayınları, İstanbul.
Nasio J D (2007) Jacques Lacanın Kuramı Üzerine Beş Ders, Özge Erşen ve Murat Erşen(çev), İmge Kitabevi, Ankara.
Onaran G (2012) Mekânsız Kurtlar, Altyazı,120(Eylül),61-62.
Özden Z (2004) Film Eleştirisi, İmge Kitabevi,Ankara.
Ryan M ve Kellner D (1997) Politik Kamera, Elif Özsayar (çev), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
Sarup M (2004) Post-Yapısalcılık ve Postmodernizm, Abdulbaki Güçlü (çev),Bilim ve Sanat Yayınları, İstanbul.
Scognamillo G (1998) Türk Sinema Tarihi, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
Scognamillo G (2002) Metin Erksanın Yalnız İnsanları, Yeni İnsan Yeni Sinema, 11,16-22.
Somay B (2007) Bir Şeyler Eksik, Metis Ya-yınları, İstanbul.
Tura S M(2007) Freuddan Lacana Psikana-liz, Kanat Kitap, İstanbul.
Uslu E G (2007) Metin Erksan Sinemasında Toplumsal Gerçekçilik ve Bunun Filmlerine Yansıması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, SÜ Sos. Bil. Enst., Konya.
Wollen P (2004) Sinemada Göstergeler ve Anlam, Zafer Aracagök ve Bülent Doğan (çev),Metis Yayınları, İstanbul.
Yaylagül L (2004) 1960-1970 Dönemi Türk Sinemasında Düşünce Akımları, Fatma Dalay Küçükkurt ve Ahmet Gürata (ed), Sinemada Anlatı ve Türler,Vadi Yayınları,Ankara, 231-275.
Yılmazer M (1996)Topoğrafik Okyanuslar-dan Masallar Freud, Jung, Psikanaliz ve Ede-biyat, Toplum ve Bilim, 70 (Güz),232-240.
Zizek S (2002) Kırılgan Temas, Tuncay Birkan (çev), Metis Yayınları, İstanbul.
Zizek S (2005) Yamuk Bakmak,Tuncay Bir-kan (çev), Metis Yayınları, İstanbul.