ZEYDİ HADİS YORUMU: İMAM EL-MÜTEVEKKİL ALE'LLAH AHMED B. SÜLEYMAN (566/1176) ÖRNEĞİ

Öz Hadisleri anlama konusunda yapılan çalışmalar bir kaç istisnası dışında daha ziyade sünnî gelenek ile sınırlıdır. Bu çerçeveyi genişletici ve derinleştirici mahiyette çalışmalara ihtiyaç vardır. Şia’nın bir kolu olarak bilinen Zeydiyye zengin gelenek içerisinde var olan ve varlığını günümüze kadar sürdüren bir gelenektir. Hadislerin anlaşılması ve yorumlanması problemi ele alınırken cevaplandırılması gereken sorulardan biri yaşayan bir gelenek olan Zeydiyye’nin hadislerin yorumlanmasındaki yaklaşımı nedir? sorusudur. Bu tebliğin amacı bu sorunun cevabını ortaya koymaktan ibarettir. Biz bu çalışmayı Zeydî imam Ahmed b. Süleyman ile sınırlandırdık. Bu durum onun hadis yorumu konusunda dikkat çekici ve heyecan verici eserinden kaynaklanmaktadır. Onun ‘Usûlu’l-ahkâm’ adlı eseri fıkıh konuları tertibinde sıralanmış 2672 hadis ihtiva etmektedir. Eserin heyecan verici tarafı zikredilen hadislerden sonra onların anlamına yönelik kısa değerlendirmelerin yapılmasıdır. Ahmed b. Süleyman’ın kullandığı tabirlerden hareketle onun hadis anlayışında hangi yaklaşım ve çizgide olduğunu kestirmek mümkündür. Çünkü bu tabirler onun hadisin zahiri ile iktifa etmeyip zahir anlamın ötesinde bir anlam arayışı içerisinde olduğunu göstermektedir. Sonuç olarak Ahmed b. Süleyman’ın yaptığı yorumlardan onun hadisleri zahirî anlamıyla değil taşıdığı amaçları istikametinde yorumladığı anlaşılmaktadır. O, bu yorumları yaparken bazen Kur’an’a, çoğu zaman başka sahih hadislere, bazen icmaya, dinin temel ilkelerine, nesh olgusuna, dilden kaynaklanan özelliklere dayanmıştır. Anahtar Kelimeler: Hadis, Zeydiyye, Yorum

Anahtar Kelimeler:

Hadis, Zeydiyye, Yorum

ZAIDI HADITH İNTERPRETATION: THE EXAMPLE OF AHMAD B. SULEIMAN (566/1176)

AbstractIn understanding and interpreting the hadiths barring a few exceptions, the scope of studies conducted is limited to the Sunni tradition. There is a great need for in-depth studies to broaden this scope. Known as a branch of Shia, the Zaidiyyah is a part of this rich tradition and has continued its existence to this day. One of the questions that need to be answered in understanding and interpreting the hadiths is “As a living tradition how does Zaidiyyah approach to interpreting the hadiths?”. The sole purpose of this paper is to provide an answer to this very question. We limits the scope by one person who is Ahmad b. Süleiman because of his remarkable and exciting work on hadith interpretation. His two-volume work contains 2672 hadiths arranged by Usulu’l ahkam fiqh subjects. The exciting part of the work is the presence of short evaluations on the aforementioned hadiths. These expressions give the impression of not having been randomly chosen and not having been used excessively which implies that Imam Ahmad has a terminology based on interpretation. Based on these expressions of Ahmad b. Suleiman, it is possible to surmise his views and stance with regards to his understanding of the hadiths. Because these expressions indicate that he is not content with merely the literal meaning of the hadiths and that he is in search for a meaning beyond the apparent. In conclusion, Ahmad b. Suleiman’s interpretations demonstrate his intention to interpret the hadiths with regards to their purpose rather than their literal meaning. In making these interpretations, he sometimes relies on the Qur'an, other hadiths, ijma, the basic principles of the religion, nesh and features originating from language itself.Keywords: Hadith, Zaidiyyah, Interpretation

Keywords:

Hadith, Zaidiyyah,

PDF

___

AYDINLI, Abdullah “Ehl-i Hadis”, DİA, yıl: 1994, cilt: 10, sayfa: 507-508
BEYHAKİ, Ebu Bekir Ahmed b. Hüseyin (384/994), Sünenü’l-Kubra, thk: Muhammed Abdulkadir, Müessesetu Dâru Bâz, Mekke 1994
BUHARİ, Ebu Abdillah Muhammed b. İsmail (256/869), el-Câmiu’s-Sahih, thk: Mustafa Dib Buğa, Dâru ibn-i Kesir, Beyrut 1987
BÜYÜKKÖRÜKÇÜ, Muhammed Tahir, Hâdeviyye Fıkhının Doğuşu, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi) Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Hukuku Bilim Dalı, 2013
DARİMİ, Ebu Muhammed Abdullah b. Abdirrahman (255/868), es-Sünen, thk: Fevvaz Ahmed, Dâru’l-Kütübi’l-Arabi, Beyrut 1407
DEMİRCİ, Kadir, Hicrî III.Asırda Zeydî Bir Muhaddisin Metin Tenkidine Yaklaşımı, İslâmî İlimler Dergisi, 2007
--------------------Klasik Dönem Zeydilerinin Ashâb-i Hadis Hakkındaki Nitelemeleri: Haşviyye, İslâmî İlimler Dergisi, 2011, cilt, VI, sayı: 1, Zeydiyye sayısı
EBU AVANE, Yakup b. İshak (316/928), Müsned, thk: Eymen b. Arif, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut 1998
EBU DAVUD, Süleyman b. Eş’as es-Sicistani 275/888), es-Sünen, thk: Muhammed Muhyiddin, Dâru’l-Fikr, yr.trz.
EBU HANİFE, Numan b. Sabit, (150/767), el-Alim ve’l-Muteallim, (İmam-ı A’zam’ın Beş Eseri içinde) trc: Mustafa Öz, Kalem Yayıncılık, İstanbul 1981
EBU’L-HASEN, Ahmed b. Süleyman (ö.566/1172), Usûlu’l-ahkâm el-câmi’ li-mesâili’l-helâli ve’l-haram, thk: Murtaza el-Mahatvarî, Mektebetü Bedr, San’a, 2004 -----------------------------------------Hakâiku’l-Ma’rife fi usuli’-din, Müessesetü Zeyd b. Ali es-Sekafiyye, San’a, 2003
ERUL, Bünyamin, Sahabenin Sünnet Anlayışı, TDVY, Ankara 1999
GÜRLER, Kadir, Ehl-i Hadisin Düşünce Yapısı: İlk Dönem ehl-i hadis Örneği, Emin Yayınları, Bursa 2007.
HADİ, Yahya b. el-Hüseyin (ö.298/911), Mecmu’u Rasâil-i imam Hâdi Yahya b. el-Hüseyin, thk: Abdullah b. Muhammed eş-Şazeli, Müessesetu Zeyd b. Ali es-Sekafiyye, San’a 2001
HAKİM, Ebu Abdillah Muhammed b. Abdillah (404/1013), el-Müstedrek, thk: Mustafa Abdülkadir Ata, Dâru’l Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1990
HÂRÛNÎ, Yahya b. el-Hüseyin, (424/1032) el-İfâde fî Târîhi Eimmeti’z-Zeydiyye, thk: Muhammed Yahya Salim Izzan, Dâru’l-Hikmeti’l-Yemâniyye, San’a 1996
HÂRÛNÎ, Ahmed b. Hüseyin, Şerhu’t-tecrîd, Dâru Usâme, Dımeşk 1405,
HÜSEYİN b. Bedrüddin, Şifau’l-üvâm, Cem’iyyetu ulemâi’l-yemen, 1996,
İBN HANBEL, AHMED (241/855), Müsned, Müessesetü Kurtuba, Mısır 1313
İBN MACE, Ebu Abdillah Muhammed b. Yezid (275/888), es-Sünen, thk: Muhammed Fuâd Abdülbaki, Dâru’l-Fikr, Beyrut trz.
İBN SA’D, Muhammed b. Sa’d (230/844), et-Tabakatu’l-Kubra, Dâru Sadr, Beyrut trz.
KILIÇER, M. Esat, “Ehl-i Rey”, DİA, yıl: 1994, cilt: 10, sayfa: 520-524
KÖSE, Saffet, “Hâdî ile’l-Hak Yahya b. Hüseyin” DİA, yıl: 1997, c. 15, s. 17-18
KUŞEYRİ, Ebu’l-Huseyin Müslim b. Haccac (261/874), Sahihu Müslim, nşr: M. Fuâd Abdülbaki, Dâru İhya-i Kütübi’l-Arabiyye, 1955
MALİK b. Enes (179/795), Kitâbu’l-Muvatta, thk: Muhammed Fuad Abdülbaki, Dâru ihyâi’-Turâsi’l-Arabi, Mısır trz.
MURTAZA, Muhammed b. Yahya (ö.310/922) el-Mecmu’Kutub ve Rasâil-i imam Murtaza, thk: Abdulkerim Ahmed Cedban, Mektebetu’-Turâsi’l-İslâmi, Sa’de 2002
NESAİ, Ahmed b. Şuayb (303/915), es-Sünen, Çağrı Yayınları, İstanbul 1981
ÖZTÜRK, Resul, Kâsım er-Ressi ve Zeydiyye Kelamı, Ahenk Yayınları 2008
RESSİ, Kâsım b. İbrahim, (ö.246/860), Usulu’l-adl ve’t-tevhid, Mecmu’u Rasail-i imam Kâsım er-Ressi, thk: Abdülkerim Ahmed Cedban, Dâru’l-Hikmeti’l-Yemâniyye, San’a 2001
SAN’ANİ, Abdurrezzak b. Hemmam (211/826), el-Musannef, thk: Habiburrahman el-A’zami, I-XII, Meclisi’l-İlmi Yayını, 1970
ŞÂFİÎ, Muhammed b. İdris (204/819), el-Umm, thk: Mahmud Mataraci, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, I-IX, Beyrut, 1993.
ŞAHYAR, Ataullah, Ehl-i Hadis Ehl-Rey İhtilafları, Akdem Yayınları, İstanbul 2011
TAHAVİ, Ebu Ca’fer Ahmed b. Muhammed, (321/933), Şerhu meâni’l-âsâr, I-VI., nşr: Muhammed Seyyid Câdu’l-hak-Muhammed Zühri en-Neccar, I-IV, Kahire 1967
TİRMİZİ, Ebu İsa Muhammed b. İsa (279/892), es-Sünen, thk: Ahmed Muhammed Şakir, Dâru ihyâi’t-Turas, Beyrut yr, trz.
ÜMİT, Mehmet, Mu’tezile-Zeydiyye Etkileşimi ve Kasım er-Ressi, İsam Yayınları, 2011
VECİH, Abdüsselam b. Abbas, A’lâmu’l-müellifine’z-Zeydiyye, Müessesetü Zeyd b. Ali es-Sekafiyye, Amman 1999
ZEYD b. Ali, (122/739), Mecmu’u Kutub ve Rasâil-i Zeyd b. Ali, thk: İbrahim Yahya ed-Dersi, Merkezu Ehli’l-Beyt, San’a 2001 içinde “er-Risâletu’l-medîniyye,”