NÂBÎ MUAKKİBİ DİYARBAKIRLI ŞÂİRLER

XVII. yüzyılın ikinci yarısıyla XVIII. yüzyılın ilk çeyreğinde yaşayan Urfalı Yusuf Nâbî (ö. 1712), hikemî tarz şiirde açtığı çığırla ünü bütün bir Osmanlı coğrafyasına yayılmış ve Nâbî mektebinin kurucusu olarak da edebiyat tarihindeki gerçek yerini bulmuştur. 15-17 Kasım 2012 tarihleri arasında Diyarbakır Valiliği tarafından düzenlenen Alî Emîrî Hatırasına Uluslararası VIII. Klâsik Türk Edebiyatı Sempozyumu”nda “Diyarbakır Şiir Meclislerinde Urfalı Nâbî” başlıklı bir tebliğ sunmuştuk. Söz konusu tebliğde nazara vermek istediğimiz hususlar özetle şunlar idi: Ali Emirî tarafından kaleme alınan Tezkire-i Şu’arâ-yı Âmid adlı eserdeki bilgi kırıntılarından hareketle Nâbî’nin İstanbul’a gitmeden önceki dönemde Diyarbakır’da öğrenim gördüğü, Halep’te bulunduğu yıllar da dâhil olmak üzere defalarca Diyarbakır’ı ziyaret ettiği, oradaki şiir meclislerine katıldığı, onun anısına düzenlenen müzikli sohbet toplantılarına iştirak ettiği ve zamanın Diyarbakırlı birçok şairi ile tanışıp dost olduğuydu. Bu bildiri de daha önce sunduğum tebliğin bir nevi tamamlayıcısı durumundadır. Klasik Türk şiirinde hikemî şiir tarzının güçlü temsilcisi Urfalı Nâbî’nin Diyarbakırlı divan şairlerinden etkilenip etkilenmediği; etkilenmişse kimlerden etkilendiği ve hangi Diyarbakırlı şairin Nâbî’den etkilendiği; bir başka değişle Nâbî takipçisi Âmidli divan şairleri ve onların nazireleri üzerinde durulacaktır. Böylece Nâbî’nin Diyarbakır’a yaptığı ziyaretler ve Diyarbakırlı şairlerle olan etkileşimi bir kez daha teyit edilmiş olacaktır. Bu etkileşimin izlerini takip edebilmek için Nâbî’nin her bir şairle olan münasebeti ayrı başlık altında incelenmiş ve yazdıkları nazireler değerlendirilmiştir. Bu konuda birinci elden başvuru kaynağımız Ali Emirî’nin Tezkire-i Şu’arâ-yı Âmid adlı eseridir. Ali Emirî Diyarbakırlı şairleri anlatırken kimlerden etkilendiklerini delillendirmek için zemin ve nazire gazelleri tespit etmiş bu gazellerden rastgele bir beyit almıştır. Emirî’nin tespit ettiği bu nazirelerin sayısı zemin gazelle birlikte bazen yirmiye kadar çıkmaktadır. Ortaya konulan bu nazire gazellerin şairlerine ait divanı varsa ve yayımlanmışsa tarafımızdan da kontrol edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Nâbî, Diyarbakırlı Şairler, Nâbî Takipçileri

PDF

___

KAYNAKLAR ADAK, Abdurrahman, Ali Emiri’nin Gözüyle Diyarbakırlı Şairler, Kent Işıkları, İstanbul 2012. Ali Emîrî, Tezkire-i Şu’arâ-yı Âmid, Matbaa-i Âmidî 1327. …………, Esâmî-i Şu’arâ-yı Âmid, (Haz. Güner, Galip-Güner, Nurhan) Ankara 2003. AKPINAR, Şerife, Âgâh Dîvânı ve İncelenmesi, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Selçuk Üni. Sos. Bil. Enst. 2006. ………………., “ki derler o bizüz” Redifli Gazellerde Divân Şairinin Kimliği”, http://www.academia.edu/5745471/. ARSLAN, Mehmet-AKSOYAK, İ. Hakkı, Haşmet Külliyatı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10617,girisvemetinpdf.pdf?0. BEKTAŞ, Ekrem, “Nâbî’nin “Bu” Redifli Gazeline Urfalı Şairler Tarafından Yapılan Tahmis ve Yazılan Nazireler”, Gazi Türkiyat Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, Güz 2008, Sayı 3, Ankara 2009, s. 51-66. ……………., “Diyarbakırlı Kâmî ve Mevlid’i”, Turkish Studies Türkoloji Araştırmaları, Volume 6/1 Winter 2011, s. 755-835. ………………, “Diyarbakırlı Kâmî’nin Hadîka-i Ma’neviyye’si”, Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi (Journal of Social Sciences), Cilt/Volume: 12, Sayı/Number: 1, Mart/March 2014, s. 167-207. ………………., “Diyarbakır Şiir Meclislerinde Urfalı Nâbî”, Alî Emîrî Hatırasına Uluslararası VIII. Klâsik Türk Edebiyatı Sempozyumu (15-17 Kasım 2012, Diyarbakır), Diyarbakır Valiliği Kültür Sanat Yayınları, Diyarbakır 2014, s, 65-70. ………………….., “Nâbî Hakkında Bir Bibliyografya Denemesi”, Şair Nâbî Sempozyumu (13-15-Kasım 2009 Şanlıurfa), Editör: Prof. Dr. Ali Bakkal, Şanlıurfa Belediyesi Kültür Ve Sosyal İşler Müdürlüğü, Şanlıurfa, s. 518-537. BİLKAN, Ali Fuat, Nâbî Hayatı Sanatı ve Eserleri, Akçağ, Ankara 2010. ……………….., Nâbî Dîvânı, C. I-II, MEB, İstanbul 1997. DİRİÖZ, Meserret, Eserlerine Göre Nâbî, Fey Vakfı, İstanbul 1994. İNAL, İbnülemin Mahmud Kemal İnal, Son Asır Türk Şairleri, C. 4, Dergâh Yay, İstanbul 1988. KONCU, Hanife Vâlî Dîvânı, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üni. Sos. Bil. Enst. İstanbul 1998. KADIOĞLU, İdris, Lebîb-i Âmidî, Hayatı Edebî Kişiliği ve Divânının Tenkitli Metni (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Dicle Üni. Sos. Bil. Enst. Diyarbakır 2003. …………….., “Diyarbekir Encümen-i Dânişi’nin Üstad Şairi Âgâh ve Devrindeki Şairler Üzerindeki Etkisi, Dicle Üniversitesi SBE Elektronik Dergisi (DÜSBED), Yıl-2, S. 4 Kasım 2010, s. 35-45. KURTOĞLU, Orhan, Diyarbakırlı Lebîb Dîvânı (İnceleme-Tenkitli Metin-Sözlük), http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/55756,lebib-divanipdf.pdf?0. ÜSTÜNER, Kaplan, Refî Cân u Cânân, MEB Yay. İstanbul 2003. YILMAZ, Kadri H, Hâmî Ahmed Diyarbekrî Divânı (İnceleme-Metin), Yayınlanmamış Yüksek Lisan Tezi, Gazi Üni. Sos. Bil. Ens. Ankara 2011. YORULMAZ, Hüseyin, Divan Edebiyatında Nâbî Ekolü –eski şiirdehikemiyyat- Kitabevi, İstanbul, 1996.