MUTEZİLİ ÂLİM MÜSLİM B. HALİD EZ-ZENCÎ -İMAM ŞAFİİ’NİN İLK HOCASI-

Müslim bin Halid ez-Zenci hadis tasnif tarihinin çok kritik zamanında yaşamış olan ve Mekke müftülüğü konumu itibari ile çok önemli bir muhaddistir. Bunların yanında İmam Şafiî’nin ilk hocası olması itibarı ile çok tarihi bir rolü ifa etmiştir. İmam Şafiî’nin, ondan yüzden fazla hadis rivayet etmesi, onun İmam Şafiî’nin gözündeki konumu göstermektedir. Buna rağmen, Mutezilî görüşleri olduğu konusundaki rivayetler ve başta İmam Buhari olmak üzere sonra gelen birçok hadis alimi tarafından cerh edilmesi dikkate şayandır. Bütün bunlar, İmam Şafiî’nin ilk dönemindeki eğilimleri ve görüşleri ile alakalı bir pencere sunabilir.

Anahtar Kelimeler:

Şafiî, Mekke Müftüsü, Mutezile, Hadis

PDF

___

Âburî, Muhammed b. el-Huseyn b. İbrahim b. Asım es-Sicistânî. Menâkıbu’l-İmâmu’ş-Şâfiî. thk. Dr. Cemal Azven. Dâru’l-Eseriyye, 2009.
Araz, Yunus. İmam Şâfiî’nin Seyahatleri ve Fıkıh Anlayışındaki Değişim. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlahiyat Anabilim Dalı İslam Hukuku Bilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, 2010.
Bâcî, Ebu'l-Velid Süleyman b. Halef. et-Ta'dîl ve't-Tecrîh li-men Harracelehu el-Buhâri fi'l-Câmi's-Sahîh. Riyâd: Dâru'l-Livâ.
Belhî, Ebu’l-Kasım. Fadlu’l-İ’tizâl ve Tabakâtu’l-Mu’tezile. thk. Fuâd Seyyid. Dâru’n-Tunusiyye, 2. Basım, 1986.
Belhî, Ebu’l-Kasım Abdullah b. Ahmed b. Mahmud. Kabûlu’l-Ahbâr ve Ma’rifetü’r-Rical. thk. Hüseyin Hansu. İstanbul: Kuramer, 2018.
Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. el-Huseyn b. Ali. Ma’rifetü’s-Sünen ve’l-Âsâr. thk. Abdulmu’tî Emîn el-Kal’acî. Kahire: Dâru’l-Vefâ, 1991.
Beyhakî Ebû Bekir Ahmed b. el-Huseyn b. Ali. Menâkibu’ş-Şâfiî. thk. Seyyid Ahmed Sakar. Kahire: Mektebetu Dâru’t-Turâs, 1970.
Buhâri Muhammed b. İsmail. et-Târihu'l-Kebîr. Haydarabâd: Dâiratu'l-Me'ârifi'l-Osmaniyye.
Cevzî, Cemaluddîn Ebu’l-Ferec Abdurrrahman b. Ali b. Muhammed. el-Muntazam fî Tarihi’l-Umem ve’l-Mulûk. thk. Muhammed Abdulkadir Atâ – Mustafa Abdulkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1992.
Firyâbi, Ebû Bekir Cafer b. Muhammed b. Hasan. Kitâbu'l-kader. thk. Abdullah b. Hamd el-Mansur. Riyâd: Advâ'ul-Beyân, 1997.
Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdillah el-İsfahânî. Hilyetu'l-Evliyâ ve Tabakâtu'l-Asfiyâ. Beyrut: Dâru'l-Kutibi'l-Arabî.
Eş-Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdris b. el-Abbâs b. Osman. el-Umm. Beyrut: Daru’l-Ma’rife, 1990.
Ezrakî, Ebu'l-Velîd Muhammed b. Abdillah b. Ahmed. Ahbâru Mekke ve mâ Câe fihâ mine'l-Âsâr. Beyrut: Dâru'l-Endulus.
Hansu, Hüseyin. Mutezile ve Hadis. İstanbul: Kitâbiyât, 2004
Hatib el-Bağdâdî, Ebû Bekir Muhammed b. Ali b. Sâbit. Mes’eletü İhticâc bi’ş-Şâfiî. thk. Halil İbrahim Molâ Hatır. el-Mektebetü’l-Eseriyye.
Hatib el-Bağdâdî, Ebû Bekir Muhammed b. Ali b. Sâbit b. Ahmed. Târihu Bağdât. thk. Dr. Beşâr Avâd. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 2002.
Hatîb el-Bağdâdi Ebû Bekir Muhammed b. Ali b. Sâbit. Telhîsu'l-Müteşebih. Dimeşk: Talâsli'd-Dirâse, 1985.
İbn Asâkir, Ebu’l-Kâsım Ali b. Muhammed b. Hibbetillâh. Târihu Dimeşk. thk. Amr b. ğarame el-Umerî. Dâru’l-Fikir, 1998.
İbn Asâkir, Ebu’l-Kâsım Ali b. el-Hasan b. Hibbetillâh. Tebyînu Kizbi’l-Mufterî fîmâ Nusibe ila’l-İmâm Ebi’l-Hasani’l-Eş’ârî. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1404.
İbn Ebî Hatim er-Râzî, Ebu Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed b. İdrîs. el-Cerh ve’t-Ta’dîl. Beyrut: Dâru İhyâi Türâsi’l-Arabî, 1952.
İbn el-Mukrî, Ebû Bekir Muhammed b. İbrahim b. Ali b. Âsım b. Zâdân el-İsfahânî. el-Mu’cem li-İbn’l-Mukrî. thk. Ebû Abdirrahmân Âdil b. Sa’d. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd, 1998.
İbn Hacer el-Askalânî, Ebu’l-Fadl Ahmed b.Ali b. Muhammed b. Ahmed. Tehzîbü’t-Tehzîb. Hindistan: Matbatü Dâireti’l-Meâ’rif’in-Nizamiyye, 1326.
İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed b. Hibbân el-Bustî. es-Sikât. Haydarabâd: Dâiretu Ma’ârifi’l-Usmâniyye, 1973.
İbnu’l-İmâd, Abdulhay b. Ahmed b. Muhammed. Şezerâtü’z-Zeheb fî Ahbâri men Zeheb, thk. Mahmud el-Arnavut. Beyrut, 1986.
İbn Kesîr, ed-Dimeşkî. Tabakâtu’l-Fukaha’i-Şâfiîye. thk. Enver el-Bâz. Kahire: Dâru’l-Vefâ, 2004.
İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Kuteybe. el-Me'ârif. Kahire, 2. Basım, 1992.
İbn Sa'd, Ebû Abdillah b. Muhammed. et-Tabakâtu'l-Kübrâ. Beyrut: Dâru'l-Kütbi'l-İlmiyye, 1990.
İbn Vezîr, Ebu Abdillah İzzuddîn Muhammed b. İbrahim b. Ali. el-'Avâsım ve'l-Kavâsım fi'z-Zebbi an Sünneti Ebî Kâsım. Beyrut: Müessestü'r-Risâle, 1994.
İbn Zemnin el- Maliki, Ebu Abdillah b. Muhammed b. Abdillah b. İsa el-İlbiri. Usulu’s-Sunne ve maahu Riyadu’l-Cenne bi Tahrici Usuli’s-Sunne. Medine: Mektebetu Ğuraba, 1415.
Kâdı Abdulcebbâr, Fadlu’l-İ’tizâl ve Tabakâtu’l-Mu’tezile. thk. Fuâd Seyyid, Dâru’n-Tunusiyye, 2. Basım, 1986.
Mizzî, Yusuf b Abdirrahman Ebu'l-Haccâc. Tehzîbu'l-Kemâl fî esmâi'r-Ricâl. Beyrut: Müessesetu'r-Risâle, 1980.
Moğultây b. Kılıç Ebû Abdillâh Alâuddîn. İkmaluTehzîbi'l-Kemal fî esmâi'r-Ricâl. el-Faruk el-Hadise, 2001.
Moğultay b. Kılıç b. Abdillâh el-Bekcerî. İkmâlu Tehzîbi’l-Kemal fî Esmâ’ir-Ricâl. thk.Ebû Abdirrahmân Adil b. Muhammed – Ebû Muhammed b. Usâme. el-Fâruku’l-Hadise li-Tibâ’ati ve’n-Neşr, 2001.
Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Ali el-Horasânî. ed-Du’afâ ve’l-Metrûkîn. thk. Muhammed İbrahim Zâyed. Halep: Dâru’l-Va’y, 1936.
Nevevî Ebû Zekeriya Muhyuddîn Yahya b. Şeref. Tehzîbu’l-Esmâ ve’l-Lugât. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
Râzi Fahruddin. Menâkibu’l-İmâm eş-Şâfiî. thk. Dr Muhammed el-Hicâzi es-sakâ. Kahire: Mektebetü’l-Külliyâtu’l-Ezheriyye, 1986.
Sa'id b. Mansur b. Şu'be Ebû Osman el-Horasanî. Sunenu Sa'd b. Mansur. Hind: ed-Dâru's-Selefiyye, 1982.
Şirâzî Ebû İshâk b. İbrahim b. Ali, Tabakâtu’l-Fukahâ, thk. İhsan Abbas. Beyrut: Dâru’r-Râid’il-Arabî.
Ünal, Saliha. Hemmâm b. Münebbih ve Vehb b. Münebbih’in Hadis İlmindeki Yeri. Konya: Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı Hadis Bilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisan Tezi, 2008.
Zehebî, Şemsuddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed. Tezkiretü'l-Huffâz. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1998.
Ğinam, Kasım Muhammed. “Rivâyetü'l-'Alâ b. Abdirrahmân fî Sahîhi Müslim" Mecelletü'l-Câmiatu'l-İslamiyye, Sayı 13, 2015.
Zehebî, Şemsuddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed. Mizânu'l-İ'tidâl fî Nakdı'r-Ricâl. Beyrut: Daru'l-Ma'rife.
Zehebî, Şemsuddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed. Siyeru 'Alâmu'n-Nubelâ. Kahire: Dâru'l-Hadîs, 2006.
Zerkeşî Ebû Abdillah Bedreddun Muhammed b. Abdiilah. el-Bahru’l-Muhît fî Usuli’l-Fıkıh. Dâru’l-Kutubi, 1994.