Hukukçu Bir Sûfi İbnü’l- Arabî Müdafası: İmam Şarani Örneği

İbnü’l-Arabî, Fütuhât-ı Mekkiyye, Fusûsu’l-Hikem ve diğer eserlerinde yer alan bazı düşünceleri nedeniyle eleştirilmiş, hatta küfürle itham edilmiştir. Şa’rânî, el-Yevâkît ve’l-Cevâhir isimli eserinde İbnü’l-Arabî’ye yapılan eleştirilerin bir nevi savunmasını yapmıştır. İbnü’l-Arabî’ye düşünceleri sebebiyle yöneltilen eleştirilerin ne kadar haklı olup olamadığını Şa’rânî’nin el-Yevakît ve’l-Cevahir adlı eserindeki görüşleri çerçevesinde kaleme almanın yararlı olacağı düşünülmektedir. Ayrıca, konunun daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayacağı düşüncesinden hareketle müellifin kısaca terceme-i hâli üzerinde de durulmuştur

Anahtar Kelimeler:

Şa’rânî, İbnü’l-Arabî, Vahdetü’l-Vücûd, Velâyet, Nübüvvet

-

Ibnu’l-Arabi was criticized even accused of profaner because of his thoughts written in his Fütuhât-ı Mekkiyye, Fusûsu’l-Hikem and other books. Şa’rânî has defended Ibnü’l-Arabi by writing a book named el-Yevâkît ve’l-Cevâhir. It will be a good attempt to right a critical paper in the frame of el-Yevâkît ve’l-Cevâhir to understand if the critics for the thoughts of Ibnu’l Arabi are reasonable. Additionally, a broaden curriculum vitae of author is given for giving extra vision to understand the subject

Keywords:

Şa’rânî, İbnu’l-Arabî, Wahdat al-wujûd (Unity of Existence), Sainthood, Prophethood,

PDF

___

Tek, Abdurrezzak,
“İbnü'l-Arabî'yi Müdâfaa Amacıyla Kaleme Alınan
Fetvâlar”,Tasavvuf: İlmi Akademik ve Araştırma Dergisi,( İbnü’l-ArabîÖzel Sayı
2), Yıl:10 (2009), Sayı: 23,
Aşkar, Mustafa, Niyazî-i Mısrî ve Tasavvuf Anlayışı, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1998.
Ayderûsî, Muhyiddîn Abdulkadir; en-Nûru’s-Sâfr an Ahbâri’l-Karni’l-Âşir, Dâru’l- Kütübi’l-'İlmiyye, Beyrut 1405/1985.
Bağdadlı İsmail Paşa, Hediyyetü’l-Arifin, MEB Yay., İstanbul 1951.
Brockelmann, Carl, Târîhu’l-Edebi’l-'Arabî (GAL ve Supplementband, Arp. Çev. Editör: Mahmud Fehmî Hicâzî) Kahire 1993-1999.
el-Câbirî, Muhammed Abid, Arap-İslam Kültürünün Akıl Yapısı, çev.: B. Köroğlu, H. Hacak, E. Demirli, Kitabevi Yay., İstanbul 1999.
Cebecioğlu, Ethem, “Psiko-Tarih Açısından Farklı Rûhî Tekâmül Mertebelerinin Mevlânâ’nın Anlaşılmasındaki Rolü Metodolojik Bir Yaklaşım-”, Tasavvuf: İlmi Akademik ve Araştırma Dergisi,( Mevlânâ Özel Sayısı), Yıl: 6 (2005), Sayı: 14.
…….. “Şatahât İbarelerinin Anlaşılmasına Doğru: Metodik Bir Deneme”, Tasavvuf: İlmi Akademik ve Araştırma Dergisi, Yıl:7 (2006), Sayı: 17.
Cebertî, Abdurrahman, 'Acâibu’l-Asâr fi’t-Terâcim ve’l-Ahbâr, Dâru’l-Kütübi’l- Mısrıyye, Kahire 1998.
Cemîl el-'Azam, 'Ukûdü’l-Cevher fî Terâcimi men lehum Hamsûne Tasnîfen fe-Mietü fe-Ekser, el-Matba'atü’l-Ehliyye, Beyrut 1326/1908.
Chittick, William, Varolmanın Boyutları, Çev., Turan Koç, İnsan yayınları, İstanbul 1997.
Çakmaklıoğlu, M. Mustafa, “İbnü'l-Arabî'nin Nübüvvet-Velâyet Hakkındaki Görüşleri Ve İbn Teymiyye'nin Bu Husustaki Eleştirileri”, Tasavvuf: İlmi Akademik ve Araştırma Dergisi, (İbnü’l-ArabîÖzel Sayısı-1), Yıl: 9 (2008), Sayı: 21.
--------“Muhyiddin İbnü’l-Arabi’ye Göre Dil-Hakikat İlişkisi Marifetin İfadesi
Sorunu”, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2005.
Çınar, Mahmut, Nübüvvet İnancı Bağlamında Şa‘rânî’nin İbnü’l-ArabîYorumu, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2011.
Ebû Ya’lâ, Ahmed b. Ali, Müsned Ebî Ya’lâ, Dımeşk 1404/1984.
Fuad Köprülü, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, DİB. Yay., Ankara 1984.
Feruğlî, Abdühafiz Ali el-Karnî, Abdülvehhab eş-Şarânî İmamu’l-Karn’il-Âşir, Kahire 1985.
Gazzî, Necmüddîn Muhammed, el-Kevâkibü’s-Sâire bi-A'yâni’l-Mieti’l-'Aşira, Dâru’l- Kütübi’l-'İlmiyye, Beyrut 1417/1997.
Gül, Hâlim, Mesnevî'de Kur'anî Referanslar Ve Kur'an Ayetlerıne Getirilen Işari Yorumlar, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2003
Harîrîzâde, Kemâleddîn Efendi, Tibyânü Vesâilü'l-Hakâik fî Beyâni Selâsili’t-Tarâik, Süleymaniye Ktp. (İbrahim Efendi), nr. 430.
Heyet, “Ali el-Havvâs”, Türkiye Gazetesi İslâm Âlimleri Ansiklopedisi, İstanbul, trs. el-Hucvirî, Ali b. Osman, Keşfu'l-Mahcûb, Hakikat Bilgisi, haz.: Süleyman Uludağ, Dergah Yay., İstanbul 1996.
İbnu’l-'İmâd Şihâbüddîn Abdulhay, Şezerâtü’z-Zeheb, fî Ahbâri men Zeheb, Dâru İbn Kesîr, Beyrut 1414/1993.
Ziriklî, Hayruddîn, el-A’lâm, Dâru’l-'İlm li’l-Melâyîn, Beyrut 1992.
İbnü’l-Arabî, Fusûsü’l-Hikem, thk. Ebû’l-Alâ Afifî, Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, Kahire 1946.
………, el-Fütûhât-ı Mekkiyye (trc. Ekrem Demirli), İstanbul 2007.
İzutsu, Toshihiko, İbnü’l-Arabî’nin Fusûs’undaki Anahtar-Kavramlar, terc., Ahmet Yüksel Özemre, Kaknüs Yayınları, İstanbul 1998.
Kaplan, Hayri, “Fakih Bir Sûfî Örneği Olarak Abdulvehhab Eş-Şa'rânî”, Çukurova Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 2, Sayı 2, Temmuz-Aralık 2002.
---------“Şa’rânî”, DİA, İstanbul 2010.
Kâşânî Abdürrezzak, Şerhu Fusûsi’l-Hikem, Matbaatü Mustafa Elbânî, 3. Baskı, Kahire 1966.
Kâtip Çelebi, Keşfü’z-Zunûn ’an Esâmi’l-Kütüb ve’l-Funûn, Maarif Matbaası, İstanbul 1941.
Kaya, Mahmut, “İbn Kemal’in düşünce tarihimizdeki yeri ve varlık anlayışı”, Türk Tarihinde ve Kültüründe Tokat Sempozyumu, Ankara 1987.
Knysh, Alexander, Ibn 'Arabî in The Later Islamic Tradition, State University of New York Press, New York l999.
Konuk, Avni, Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi, Haz: Mustafa Tahralı-Selçuk Eraydın, MÜİF. Vakfı Yayınları, 3. Baskı, I-IV, İstanbul, 1999.
Muhibbî, Muhammed Emîn, Hulâsatü’l-Eser fi A’yâni’l-Karni’l- Hâdî ’Aşar, el- Matba'atü’l-Vehbiyye, Mısır 1284/1868.
Münâvî, Abdurraûf, el-Kevâkibu’d-Dürriyye fi Terâcimi’s-Sâdeti’s-Sûfiyye (et- Tabakâtü’l-Kübrâ), Dâru Sâder, Beyrut 1999,
Müstakimzâde, Sa'düddîn Süleyman, Mecelletü’n-Nisâb fi’n-Niseb ve’l-Künâ ve’l- Elkâb, Süleymaniye Ktp./ Halet Efendi Bölümü, no: 628.
Nâblûsî, Abdulgânî Ísmail, el-Hakîka ve’l-Mecâz fî’r-Rihle ilâ Bilâdi’ş-Şâm ve Mısr ve’l- Hicâz, Mısır 1986.
Sayyâdî, Ebû’l-Hüdâ Muhammed, Kılâdetü’l-Cevâhir, Dâru’l- Kütübi’l-'İlmiyye, Beyrut 1420/1999.
Fethî, Ebû Ali Hasen, Tabakâtü’ş-Şâzeliyyeti’l-Kübra, Mektebetü Dâri’l-Beyrutî, Dımaşk, 1421/2000.
Serhendî, Ahmed Farûkî, Mektubat-ı Rabbanî, çev.: Abdülkadir Akçiçek, Cümle Yayınları, İstanbul 1985
Serkîs, Yusuf, Mu'cemu’l-Matbû'âti’l-'Arabiyye ve’l-Mu'arrabe, Matba'atu Serkîs, Mısır 1346/1928.
Suyûtî, Celâleddin, Tenbîhu’l-Gabî fî Tahtıeti İbnü’l-Arabî, haz: Abdurrahman Hasan Mahmud, Kahire 1990.
Şa’rânî, Abdülvahhâb, el-Envâr el-Kudsiyye fî Beyâni Ma’rifeti Kavâidi's-Sûfiyye, tahk. Muhammed İdrîs eş-Şâfıî-Abdülbâkî Sürür, Kahire 1962.
----------el-Yevakît ve’l-Cevahirfî Beyâni ’Akâidi’l-Ekâbir, Dâru’l-İhyâi’t-Türâsi’l- Arabiyye, Beyrut, trs.
----------et-Tabakâtü’l-Kübra (Levâkıhu’l-Envâr fî Tabakâti’l-Ahyâr), Dâru’l-Fikri’l- 'Arabî, Kahire ts.
----------ez-Zeyl ale’t-Tabakat, Tübingen Üniversitesi Ktp., no: 1995.
----------Letâifu’l-Minen ve’l-Ahlâk (el-Minenu’l-Kübrâ), el-Matba'atu’l-'Âmire, Mısır 1311/1894.
----------el-Mîzânu’l-Kührâ, el-Matba'atü’l-Meymeniyye, Mısır 1306/1889,
Şevkânî, Muhammed, el-Bedru’t-Tâli', Dâru’l-Kütübi’l-'İlmiyye, Beyrut 1418/1998.
Şeyh Mekkî Efendi, Ebû’l-Feth Muhammed b. Muzafferuddîn, İbnü’l-Arabî Müdâfaası, mütercim: Ahmed Neylî Efendi, haz.: Halil Baltacı, (Gelenek Yay.), İstanbul 2004.
Şeyhî Mehmed Efendi, Vakâyi'u’l-Fudalâ, Çağrı Yay., İstanbul 1989.
Tatçı, Mustafa, "Ledünnî Şiirde Şatah Problemine Dair Notlar", Türk Kültürü, Temmuz 1985, yıl: XXIV, sayı: 267.
------------“Tasavvuf Edebiyatında Şathiyyâtı Sûfiyâne Geleneği", Türk Kültürü, Temmuz 1985, yıl: XXIV, sayı: 267.
Uluç, Tahir “Abdülvahhâb Eş-Şa’rânî (Ö. 973/1567) Ve el-Yavdkît Ve’l-Cevâhir Fi Beyâni Akâidi’l-Ekâbir Adlı Eseri”, Tasavvuf: İlmi Akademik ve Araştırma Dergisi, Yıl:7 (2006), Sayı: 17.