Batı Resminde “Doğu” İmgesinin Oluşmasına Aracılık Eden Kadın Temsilleri

Oryantalist resim repertuarı içinde Batılılar için büyülü bir gizemi olan harem yaşantısı önemli bir yer tutmaktadır.Bu resimlerde doğulu bir dekor içinde ve doğulu kostümler giymiş olan egzotik güzellerin biçimsel kökenleriise Batılı resim geleneğindeki Venüs temsillerine dayanmaktadır. Ingres, Delacroix ve Gerome gibi Oryantalistsanatçıların harem sahnelerinde betimledikleri “tutsak” kadınlar, Doğu’yu vahşi, ilkel ve şehvet düşkünü olarakgöstermek için oldukça uygundur. Böylece bilinçaltında “kurtarıcı” olarak kendini konumlandıran Batılı erkeközne, hem eylemini meşrulaştıracak hem de iktidarını imleyecektir. 19. yüzyılın sonlarına doğru kendi medeniyetinisorgulamaya başlayan Batı’da Doğu’ya olan oryantalist ilgi azalmış ve harem sahneleri popülerliğini yitirmiştir.Bu süreçlerde farklı ifade arayışlarına giren Avrupalı sanatçılar, daha önce ilkel ve vahşi olarak tanımladıklarıDoğulu toplumların kültür ve sanat formlarını kullanarak modern sanata yön vermişlerdir. Modern sanatın önemliisimlerinden Henry Matisse ise “Odalık” serisinde İslam sanatındaki bezeme mantığını kullanarak kurguladığıresim mekânında bu Doğulu “tutsak” kadını, merkezi bir motife dönüştürmek suretiyle yalnızca biçimsel bir ögekonumuna indirgemiştir. Böylece Oryantalist söylem içerisinde “Doğu” imgesinin kurulmasına ve yaygınlaşmasınaaracılık eden kadın figürünün ifade ettiği anlamın içi boşaltılmıştır. Bu çalışmada oryantalizmin tanımı yapılacak;tarihsel süreçte Doğu-Batı ilişkisinin kültür ürünlerindeki yansımalarına değinilecek; öteki üzerinden kendinitanımlama biçimi olarak oryantalist resimlerdeki ideolojik bağlam üzerinde durulacak ve oryantalist resimgeleneği içinde kadın temsilleri aracılığı ile Doğu imgesinin nasıl şekillendiği incelenecektir.

Anahtar Kelimeler:

Oryantalizm, Doğu İmgesi, Harem, Odalık

PDF

___

Altıntaş, Osman, “Matisse’in Eserlerinde Oryantalizm”, İdil Dergisi 3.11.2014
Azman, Ayşe, “Oryantalistlerin İstanbul’undan Bienalin İstanbul’una”, Sosyoloji Dergisi, 3. Dizi, 24. Sayı, 2012/1
Çırakman, Aslı, “Oryantalizmin Doğusu ve Oryantalist Bilgi”, Toplumsal Tarih Dergisi, İstanbul 2003
Denny, Walter B. (1983), “Orientalism In European Art*”. The Muslim World, 73: 262– 277. doi:10.1111/j.1478-1913.1983.tb03268.x
Germaner, Semra; İnankur, Zeynep, Oryantalizm ve Türkiye, Türk Kültürüne Hizmet Vakfı Yayınları, İstanbul, 1989
Güçsav, Gonca, Odalık, Görünmeyeni Sergilemek, (çev. Evren Yılmaz), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2012
Keyman, Fuat; Mutman, Mahmut; Yeğenoğlu, Meyda, Oryantalizm, Hegemonya ve Kültürel Fark içinde Oryantalizmin Gölgesi Altında: Batı’ya Karşı İslam, İletişim Yayınları, İstanbul, 1999
Lemaire, Gerard-Georges, The Orient in Western Art, Könemann, Köln, 2001
Leppert, Richard, Sanatta Anlamın Görüntüsü , Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 2002
Needham, Gerald, “Orientalism in France”, Sanat Dergisi, Sayı 42, Bölüm 4, 1982
Said, Edward. “Oryantalizm (Doğubilim) Sömürgeciliğin Keşif Kolu”, (çev. Nezih Uzel), İrfan Yayıncılık, İstanbul, 1998
Shiner, Larry, Sanatın İcadı Bir Kültür Tarihi, (çev. İsmail Türkmen), Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 2004
Uluç, Güliz; Soydan, Murat, “Said, Oryantalizm, Resim ve Sinemanın Kesişme Noktasında Harem Suare” Bilig, Yaz, s:42: 35-53, 2007
Resim 1: Jean Dominique Ingres, Büyük Odalık, 1814, tüyb. 162x91 cm. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Jean_Auguste_Dominique_Ingres,_La_ Grande_Odalisque,_1814.jpg
Resim 2: Jean Auguste Dominique Ingres, Köle ve Odalık, 1842, tüyb, 76x105cm. https://www.tarihnotlari.com/wp-content/uploads/2013/04/odalisque-withfemale- slave-1842-by-jean-auguste-dominique-ingres.jpg
Resim 3: Jean Auguste Dominique Ingres, Türk Hamamı, 1862, tüyb, çap:108cm. https://www.thinglink.com/scene/726503934453088257
Resim 4: Eugene Delacroix, Cezayirli Kadınlar, 1834, tüyb. 180x229cm. http://mironovacolor.org/articles/style_evolution/romantism.html
Resim 5: Jean Leon Gerome, Köle Pazarı, 1867, tüyb. 63.5 x 84.8 cm. http://allart.biz/up/photos/album/G/Jean_Leon_Gerome/jean_leon_gerome_64_ slave_market.jpg
Resim 6: Henry Matisse, Yeşil Şalvarlı Mavi Kuşaklı Uzanan Odalık,1927, tüyb, 98x130cm. https://www.baskiloji.com/kanvas-tablo/68806/a-nude-lying-on-her-back-1927#
Resim 7: Henry Matisse, Arkadan Görünen Uzanan Odalık, 1927, tüyb, 66x92cm. https://www.baskiloji.com/kanvas-tablo/69131/reclining-nude-back-1927#
Resim 8: Henry Matisse, Uzanan Odalık, 1926, tüyb, 38.4x54.9cm. http://www.artribune.com/wp-content/uploads/2017/04/Henri-Matisse- Reclining-Odalisque-1926.jpg
Resim 9: Henry Matisse, Yeşil Kuşaklı Odalık, 1926-27, tüyb, 50.8x64.8cm. https://www.baskiloji.com/kanvas-tablo/68812/odalisque-with-green-scarf#
Resim 10: Henry Matisse, Kırmızı Armonili Uzanan Odalık, 1927, tüyb, 38.4x55cm. https://www.metmuseum.org/toah/works-of-art/1999.363.44