Misis Havraniye Kervansarayı Kazısı Çini Buluntuları

2015 yılında Adana Arkeoloji Müzesi tarafından, Misis Havraniye Kervansarayının restorasyonuna ve çevre düzenlemesine yönelik başlatılan çalışmalar sonucunda bölgede kurtarma kazısı yapılmıştır. Müze tarafından gerçekleştirilen kazılar neticesinde mimari kalıntılar ile seramik, cam, metal, sikke gibi buluntular ele geçirilmiştir. Çalışmalarda Roma, Erken İslam (Abbasi), Bizans, Haçlı-Ermeni Prensliği, Memlûk ve Osmanlı dönemine ait buluntulara ulaşılmıştır. Adana’nın Yüreğir ilçesinde yer alan Misis Havariye Kervansarayı kurtarma kazıları sırasında ele geçirilen çini parçaları çalışmamızda incelenecektir. Bölgede çok sayıda yarı mamul ve mamul seramik buluntuları yanı sıra az sayıda çini parçasının bulunması ise oldukça önemlidir. Çünkü bu çalışmada ele alacağımız 8 çini parçasından 4 tanesi Türk çini sanatında rastlamadığımız kazıma tekniğinde bezemelere sahiptir. Bu çinileri tanıtırken, kökenleri üzerinde tartışılacaktır. Ortaçağ’da özellikle Akdeniz çevresinde önemli ticaret merkezlerinden biri konumunda bulunan Misis’te yoğun bir seramik üretiminin yapıldığı görülmektedir. Bölge Kilikya sınırları içerisinde bulunmakla birlikte ticaret merkezi konumundadır. Muhtemelen 13.yüzyıl ile 14.yüzyıl başı arasında kalan döneme tarihlenen bu çinilerin yakın bölgelere ticaretinin yapılmış olabileceği de düşünülmektedir. Ele geçirilen çini buluntularında görülen motif ve kompozisyonların üslup ve dönemsel özellikleri de konumuz açısından dikkat edilmesi gereken bir noktadır. Kilikya bölgesinin bağlı bulunduğu Bizans ve Anadolu’ya önemli ölçüde hakim olan Anadolu Selçuklu çini sanatının dönemsel özellikleri, bu hakim kültürlerin bölge üretimine etkisi ve Misis çinilerinin farklı yönleri çalışmamızda ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Misis, Kilikya, Çini, Kazıma, Kervansaray

Tile Finds from the Excavation of Misis Havraniye Caravanserai

Misis is located in the Yakapınar town of Yüregir district of Adana. Rescue excavation of this ancient city of Misis is one of the substantial trade route in the Roman and Byzantine periods. The city firstly captured by Umayyad in the seventh century, and then it was conducted by Anatolian Seljuks, Crusaders, Cilicia Principality, Mamluk Sultanate, Ramadan Emirate, Dulkadir Emirate and Ottoman State. Excavation of Misis Havraniye Caravanserai was started in 2015 by Adana Archeology Museum. There is a stone bridge in the north of the caravanserai, where the excavations were carried out and an inn from the Ottoman period in the south-west. There are also the remains of Lokman Hekim Mosque in the West of this region. When we examine the caravanserai in terms of its plan, facade, material, techniques, and decoration, it is dated to the end of the 14th century and the beginning of the 15th century. In consequence of the rescue excavations of Misis Havraniye Caravanserai carried out by the museum, Finds such as architectural remains, ceramics, glasses, metals and coins, which belong to Roman, Early Islamic (Abbasid), Byzantine, Crusader-Armenian Principality, Mamluk and Ottoman periods were found. Tiles are frequently used in architectural structures for decoration. It shows diversity in terms of decoration and composition, especially in the Middle Ages. The similarities and varieties of tiles of Anatolia Seljuks, Byzantine and Cilicia are so significant to understand the sense of fashion in the Medieval period. As a result of the excavations, it was understood that Misis was one of the most outstanding tile and ceramic production centers of the Cilicia region. Many semi-finished and finished ceramics were found in the region, furthermore unfinished tile pieces was obtained. In the Middle Ages, it is seen that an intense ceramic production was made in Misis, which was one of the important trade centers around the Mediterranean. The obtained tile pieces during the rescue excavations of Misis Havaniye Caravanserai, located in Yüregir district of Adana, will be examined in our study. In addition to ceramics, the region is a production and trade center within the borders of Cilicia in terms of tiles. It is thought that these tiles, which are probably dated to the period between the 13th century and the beginning of the 14th century, may have been traded in the nearby regions. Antioch, Akko, Beirut, Kinet, Al-mina tiles are similar to Misis samples, so these similarities show that we need to search this region’s tiles’ properties. The stylistic and periodical features of the motifs and compositions seen in the ceramic finds are also a part that should be considered in terms of our topic. Periodic features of Anatolian Seljuks tile art, which dominates the Byzantine and Anatolia to which the Cilician region is connected, the effect of these dominant cultures on the production of the region and the different aspects of Misis tiles will be discussed in our study.

Keywords:

Misis, Cilicia, Tile, Sgraffitto, Caravanserai,

PDF

___

Akdağ, M. (2010). Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Arık, R. (2000). Kubad Abad. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Avissar, M. and Stern, E. J. (2005). Pottery of theCrusader, Ayyubid, and Mamluk Periods in Israel. Jarusalem: Israel Antiquities Authority.
Ayduslu, N. (2013). Bir Selçuklu Çini Tekniği; Sır Kazıma. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, (30), 9-18.
Bakırer, Ö. (1980). The Medieval Pottery and Baked Clay Object. Korucutepe 3 (189-249), Amsterdam: North-Holland Publishing Company.
Bercero, J. and Alaix, N. (2010). “El Comerç De Ceràmıca A Barcelona Als Segles XVI-XVII: Itàlia, França, Portugal, Els Tallers Del Rin I Xina”, QUARHIS, 22, 14-91.
Blackman, M. J. and Redford, S. (2005). Neutron Activition Analysis od Medieval Ceramics from Kinet, Turkey, especially Port Saint Symeon Ware. Ancient Near Eastern Studies (XLII), 83-186.
Bocharov, S., Maslovski, A. and Ludin, N. (2016). Changes in Ornamentation on Glazed Vessels As A Trend in Style. In&Around Ceramiche e comunità Secondo convegno tematico dell’AIECM3, Faenza, Museo Internazionale delle Ceramiche (17-19 aprile 2015) (233-236), Italy: All’Insegna del Giglio
Buyruk H. (2011). Sis’ i (Kozan) Akdeniz’den Kapadokya’ya Bağlayan Kervanyolu Kaleleri. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
Buyruk, H. (2016). Tarihi Kervan Yolları Kavşağında Bir Kent; Misis. OÜSOBİAD, 236-244.
Çeken, M. (2007). Selçuklu ve Beylikler Devri Çinilerinde Malzeme, Teknik ve Fırınlara Dair Bazı Tesbitler. Anadolu Toprağının Hazinesi Çini Selçuklu ve Beylikler Çağı Çinileri (13-23). İstanbul: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
Çetin, Ö. H., Özkul Fındık, N. ve Görür, M. (2021). Misis Havraniye Hanı. Turkish Studies, (16/7), 85-112.
Demirkent, I. (2004). Haçlı Seferleri, İstanbul: Dünya Yayınevi.
Demirkent, I. (2005). Misis. Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 30, 178-181), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Ersan, M. (1995). Türkiye Selçukluları Zamanında Anadolu’da Ermeniler, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ege Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü İzmir.
Ersan, M. (2001). Ermenilerin Çukurova’ya Yerleşmesi. Ermeni Meselesi Üzerine Araştırmalar (E. Afyoncu, Yay. Haz.) (1-8), İstanbul: Tarih ve Tabiat Vakfı.
Evliya Çelebi. (1985). Evliya Çelebi Seyahatnamesi. (M. Çevik, Çev.), C. 9-10, İstanbul: Üçdal Neşriyat.
Fabbrı, B., Gualtieri, S., Mingazzini, C., Spadea, P., Casadio, P., Costantini, R., and Malisani, G. (2000). Archaeometric Invastigations of Sgraffito Ceramic Tiles (Fifteenth-Sixteenth Centuries) Recovered from Excavations in Udine (North-East Italy). Archaeometry, (42/2), 317-324.
Freely, J. (2008). Türkiye Uygarlıklar Rehberi 4 Akdeniz Kıyıları. (T. Birkan, G. Koca, A. Biçen, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Haldon, J. (2007). Bizans Tarih Atlası (A. Özdamar, Çev.), İstanbul: Kitap Yayınevi.
Honigmann, E. (1993). Misis. İslam Ansiklopedisi: İslam Alemi Tarih, Coğrafya, Etnografya ve Biyografya Lugatı (C.8, 364-373), Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
Karasu, Y. E. (2020). Osmanlı Dönemi Çinilerinde Mozaik ve Kakma Teknikleri Üzerine Tespitler. Sobider (VII/47), 413-443.
Karasu, Y. E. ve Özkul Fındık, N. (2019). Figured Ceramics Found at Komana (Tokat) Excavations. Komana Small Finds (D. B. Erciyas, M. Acara Eser, Ed.) (103-130), İstanbul: Ege Yayınları.
Kırpık, G. (2012). Haçlılar ve İpek Yolu. Bilig (61), 173-200.
Lane, A. (1938). Medieval Finds at Al Mina in North Syria. Archaeologia (87), 19-78.
Lemmen, H. (2013). 5000 Years of Tiles. United States of America: British Museum Press.
Liefkes, R. (2009). Victoria ve Albert Müzesi’nden Dünya Seramiğinin Başyapıtları, İstanbul: Pera Müzesi Yayınları.
Öney, G. (2004). Büyük Selçuklu Seramik Sanatında Resim Programı ve Gelişen Figür Üslûbu. Sanat Tarihi Dergisi (XIII/1), 61-82.
Özaydın, A. (2005). Aynicâlût Savaşı. Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (C. 4, 275-276), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Özkul Fındık, N. (2021). Human Figures on Ceramics from Misis in Medieval Anatolia. Glazed Wares: as Cultural Agents in the Byzantine, Seljuk, and Ottoman Lands (215-233), Istanbul: Koç University.
Redford, S., Ikram S., Parr, E. M. and Beach, T. (2001). Excavations at Medieval Kinet, Turkey:A Preliminary Report. Ancient Near Eastern Studies (38), 58-138.
Sanders, G. D. R., (2015). William of Moerbeke’s Church at Merbaka: The Use of Ancient Spolia to Make Personal and Political Statements. Hesperia: The Journal of the American School of Classical Studies at Athens (84/3), 583-626.
Sauvaget, J. (1940). Caravanserails Syriens de Moyen-Âge, II. Caravanserails Mamelouks. Ars Islamica (VII), 1-19.
Sezgin, N. ve Çelik, Ö. (2013). İssos (Epiphaneia-Oiniandos) Kazısı. 22. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu (14-17 Kasım 2013) (243-256), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
Silva, R. (2018). “Late 16th Century Glazed Ceramics From Coimbra (Portugal)”, XIth Congress AIECM3 on Medieval and Modern Period Mediterranean Ceramics Proceedings (19- 24 October 2015), (2), 407-411.
Stern, E. J. (2012). Akko-I: The 1991-1998 Excavations. The Crusader-Period Pottery. Jerusalem: Israel Antiquities Authority.
Sümer, F. (1963). Çukur-ova Tarihine Dair Araştırmalar (Fethinden XVI. Yüzyılın İkinci Yarısına Kadar). Tarih Araştırmaları Dergisi, (1/1), 1-98.
Ünal, A. ve Girginer, S. (2007). Kilikya-Çukurova, İlk Çağlardan Osmanlılar Dönemi’ne Kadar Kilikya’da Tarihi Coğrafya, Tarih ve Arkeoloji, İstanbul: Homer Kitabevi.
Vorderstrasse, T. (2005). Al-Mina: A Port of Antioch from Late Antiquity to the end of the Ottomans, Leiden: Nederlands Instituut voor het Nabije Oosten.
Wartburg, M. L. (2003). Cypriot Contacts with East and West as Reflected in Medieval Glazed Pottery From The Paphos Region. VIIe Congrès International sur la Céramique Médiévale en Méditerranée, Thessaloniki, (11-16 Octobre 1999) (VI, 153-166), Athenes: Edition de la Caisse des Recettes Archeologiques.
Бочаров, С. Г. (2017). Поселение Посидима в Юго-Восточном Крыму и его керамический комплекс (рубеж XIII—XIV вв.). Поливная Керамика Средиземноморья И Причерноморья X—Xvııı вв. TOM 2, 409-445.
Тесленко, I. Б. (2018). виробництво полив’яного посуду в криму за часів улуг улусу. археологія і давня історія України (4 /29), 7-83.