İzmir Agios Ioannis Teologos Kilisesi Çeşmesi

Bu makalenin araştırma konusunu, İzmir’in Konak ilçesine bağlı İkiçeşmelik mahallesinde bulunan İzmir Agios Ioannis Teologos Kilisesi’nin çeşmesi oluşturmaktadır. İzmir’in kozmopolit kent yapısının mimariye yansımasının en özgün örneklerinden olan Agios Ioannis Teologos Kilisesi, İzmirli Rum Ortodokos cemaati tarafından 1804 yılında inşa ettirilmiş. Yapı, günümüze büyük ölçüde tahrip olmuş vaziyette ulaşmıştır. Agios Ioannis Teologos Kilisesi’nin müştemilat kısmıyla organik bütünlük içerisinde olan çeşmesi, plasterlerle sınırlandırılmış sivri kemerli bir niş içerisindedir. Çeşme, mermer malzemeli ayna taşındaki; Batılılaşma Dönemi süsleme unsurlarından (Barok, Rokoko, Ampir, Neoklasik ve Oryantalizm), natürmorttan, kent tasvirinden, bitkisel süslemelerden ve objeden oluşan zengin süsleme repertuarıyla önem arz eden bir örnektir. Çeşmede yer alan süsleme unsurları da yapı gibi zamanla tahrip olmuştur. Konuya ilişkin yapılan arazi çalışması sırasında, çeşmenin stampajı alınmış, ofis çalışmaları sırasında ise fotoğraflar yardımıyla çeşmenin süslemelerine ait çizimler yapılmıştır. Bu bağlamda, ilgili çeşmenin mimari özellikleri ve süsleme unsurları incelenerek, Osmanlı mimarisindeki ve özellikle de yakın çevrede yer alan diğer çeşme örnekleri arasındaki yeri ve benzerlikleri saptanacaktır.

Anahtar Kelimeler:

İzmir, Agios Ioannis Teologos Kilisesi, çeşme, mimari, süsleme.

İzmir Agios Ioannis Teologos Church Fountain

The research subject of this article is the fountain of İzmir Agios Ioannis Teologos Church, which is located in İkiçeşmelik, (one of the most important districts reflecting the cosmopolitan nature of İzmir) and the neighborhood of Konak district. Agios Ioannis Teologos Church, one of the most original examples of the reflection of İzmir’s cosmopolitan city structure on architecture, was built in 1804 by the Greek Orthodox community of İzmir. The area where the church was built is important as it is a place of pilgrimage for the Greek Orthodox community. The building has reached today in a largely destroyed condition. Only a part of its courtyard and its entrance gate, outbuildings and the fountain, which is our subject study remains today. The church continued to function as İsmet Paşa Primary School over time. The fountain of the Agios Ioannis Teologos Church, which is in organic unity with the outbuilding, is in a pointed arched niche bordered by plasters. The fountain is an important example with its rich ornamentation repertoire consisting of Westernization Period ornamental elements (Baroque, Rococo, Empirical, Neoclassical and Orientalism), urban depiction, plant ornaments and objects. The ornamental elements in the fountain have also been destroyed over time, like the building. During the field work on the subject, stampage of the fountain was stolen, and during the Office work, drawings of the decorations of the fountain were made with the help of photographs. In this context, the architectural features and decorative elements of the relevant fountain will be examined, and its place and similarities in Ottoman architecture and especially among other fountain examples in the immediate vicinity will be determined. The most distinctive feature of the Fountain of Agios Ioannis Teologos Church, which is the subject of this article, is the use of decorations from the period called the ‘Westernization Period’, which starts between 1718 and 1730 and continues until the twentieth century. In this period, when the Ottoman art remained under the influence of the West, along with many fields such as military, political and economic ones. While artistic interaction manifests itself in the field of decoration rather than architecture, ornamental motifs of Neoclassical, Empiric and Orientalist styles, especially Baroque and Rococo of Europe, were carried to the decorations of the building. In these decorations, different motifs reflecting Western influences, wavy lines with ‘C’ and ‘S’ folds suitable for Baroque and Rococo decorations, acanthus leaves, flower compositions overflowing from the vase and fruit plates were the favorite motifs of the period. It is possible to say that the most striking decoration of the Fountain of Agios Ioannis Teologos Church is its architectural depiction. A typical Anatolian city is depicted with two storey Turkish houses in the center of the panel at the top and cypress trees appearing between these houses. Such descriptions were admired in a short time, especially in this period when the Ottoman Empire opened up to the West, and examples were given in many cities of Anatolia. The similar examples in near district have also been shown.

Keywords:

İzmir, Agios Ioannis Teologos Church, fountain, architecture, ornament,

PDF

___

Acar, T. (2013). “Kemeraltı Çarşısı’ndaki Duvar Çeşmelerinin Bezeme Öğeleri Açısından İrdelenmesi”, Edebiyat Fakültesi Dergisi, XXX-1, 1-18.
Akar, A. (1969). “Tezyini Sanatlarımızda Vazo Motifleri”, Vakıflar Dergisi,8, Ankara, 267-272.
Arel, A. (1970). Onsekizinci Yüzyıl İstanbul Mimarisinde Batılılaşma Süreci, İstanbul: İTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
Arel, A. (2002). Bir Şehr-i Ruşenabad, Kar-ı Anka Bir Bender Tanzimat Öncesi İzmir Sanatında Yeni Yönelimler, İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kitaplığı.
Barışta, Ö. (1989). İstanbul Çeşmeleri Bereketzade Çeşmesi, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
Barışta, Ö. (1991). İstanbul Çeşmeleri Beyoğlu Cihetindeki Meyva Tabağı Motifleriyle Bezenmiş Tek Cepheli Anıt Çeşmeler, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
Baydar, A.-Eser, Ü. (2020). Hasretin Otuz Yılı: Olga Vatidou’nun İzmir Ziyareti, İstanbul: Libra Kitap ve Yayıncılık.
Baykara, T. (1974), İzmir Şehri ve Tarihi, Ege Üniversitesi Matbaası: İzmir.
Çağlıtütüncigil E., (2015), “Urla (İzmir) Merkezdeki Cami Hazirelerinde Yer Alan Cami ve Manzara Tasvirli Mezar Taşları”, TÜBA-KED, 11, Ankara, 91-103.
Çağlıtütüncigil E., (2020), “Geç Dönem Osmanlı Mezar Taşı Üretim Sürecine Bir Örnek: Kokluca (İzmir) Mezarlığı”, TÜBA-KED, 22, Ankara, 111-129.
Daiber, V.- Kuyulu Ersoy, İ. (2007). “Osmanlılar: Altı Asırlık Bir Hanedan”, Akdeniz’de İslam Sanatını Keşfedin, İstanbul: Ege Yayınları, 227-244.
Daş, E. (1996).“Çeşme Mezarlığı’ndaki Mimari Tasvirli Mezar Taşları”, Sanat Tarihi Dergisi, VIII, İzmir, 21-31.
Daşçı, S. (2022). İzmir’de Oryantalist Ressamlar, İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Ahmet Piriştina Kent Kitaplığı.
Eser, Ü. (2020). “’Of The Relics that We Estimated to Have No Worth’ (BizceHiçbir Kıymeti Olmadığı Anlaşılan Eşyanın): Disputes over a Church Property in the Early Republican Period, 1922-1945”, DİYÂR: Zeitschrift für Osmanistik, Türkei- und Nahostforschung/ Journal of Ottoman, Turkish and Middle Eastern Studies, 268-288.
Frangakis-Syrett, E. (2008), “Ticaret ve Deniz Yollarının Kavşağı Smyrna: Bir Liman Şehrinin Doğuşu”, İzmir 1830-1930 Unutulmuş Bir Kent mi?, der. M.-C. Smyrnelis, (Çev. I. Ergüden), İzmir: İletişim Yayınları.
Geyik, G. (2007). İzmir Su Yapıları (Çeşme, Sebil, Şadırvan),Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
Goffman, D. (2003). Doğu ile Batı Arasında Osmanlı Kenti Halep, İzmir ve İstanbul, (S. Yalçın, Çev), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Gültekin, R. E. (2013). İzmir Kemeraltı Bölgesi’ndeki Osmanlı Dönemi Çeşmeleri, İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
Kahyaoğlu, M.-Torre, P. (2007). “Osmanlı Topraklarında Batı Etkisi”, Akdeniz’de İslam Sanatını Keşfedin, İstanbul: Ege Yayınları, 253-258.
Kuyulu, İ. (2002). “İzmir’de Osmanlı Dönemi Yapıları”, XIII. Türk Tarih Kongresi Kongreye Sunulan Bildiriler, III, 1-26.
Neumann, C., Tamdoğan, I. (2008), “Bilinmeyen Bir Cemaatin Portresi: Müslümanlar, Fikret Yılmaz’la Söyleşi”, İzmir 1830-1930 Unutulmuş Bir Kent mi?, der. Marie-Carmen Smyrnelis, I. Ergüden (Çev.), 61-72, İzmir: İletişim Yayınları.
Ödekan, A. (1992). “Kent İçi Çeşme Tasarımında Tipolojik Çözümleme”, Semi Eyice’ye Armağan, İstanbul Yazıları, İstanbul, 281-290.
Özkan Tekneci, Z. (2020). “Kent Tasvirli Mermer Bir Panonun İzinde”, Yekta Demiralp Anısına Sanat Tarihi Yazıları, İstanbul: Ege Yayınları.
Taşkıran, H. K. (2008). Kemeraltı’nın İzmir’i Tarih Kültür ve Gezi Rehberi, İzmir: Tepekule Yayınları.
Tekeli, İ. (1992), “Ege Bölgesinin Yerleşim Sisteminin 19.Yüzyıldaki Dönüşümü”, Üç İzmir, Yapı Kredi Yayınları: İstanbul.
Tunçel, G. (1989), Batı Anadolu Bölgesinde Cami Tasvirli Mezartaşları, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Uçar, H. (2012). Spilden Manisa’ya Ab-ı Hayat Manisa Çeşmeleri, Manisa: Manisa Belediyesi Kültür Yayını.
Uçar, H. (2020). “İzmir Kokluca Köyü’nde Üç Osmanlı Çeşmesi”, History Studies, 12/1, 331-360.
Uysal, A. O. (1988). “Bolvadin’de Bir Lale Devri Eseri: Ağılönü Çeşmesi”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, XXXII (I-II), 33-55.
Yavuzyılmaz, A. (2013). “Gebze Çeşmeleri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6/25, 577- 593.