Bilinmeyen Bir Hattat: İzmitli Ali Vasfi Efendi’nin Hayatı, Hat Alanındaki Levha Çalışmaları ve Kocaeli’ndeki Eserleri

Bu makalenin konusunu İzmitli Ali Vasfi Efendi’nin hayatı ve hat alanındaki çalışmaları oluşturmaktadır. Ali Vasfi Efendi’nin 19.yy.’da yaşamış bir hat sanatkârı olduğu tarafımızca tespit edilmiştir. Söz konusu hattatın, verilen eserler doğrultusunda babasının Seyyid Hafız Ahmed Efendi olduğu bilinmektedir. Çalışmalarında, isminin sonuna “İzmidî” mahlasını kullanması, sözü edilen kişinin İzmitli olduğunu göstermektedir. Günümüzde hattata ait levha çalışmaları kapsamında sülüs-nesih hatlı kıt’a ve celi ta’lik hatlı levhaları tespit edilmiştir. Kocaeli’nin merkez ilçe, Kandıra ve Gölcük ilçelerindeki mimari eserler ve mezar taşları üzerinde ise Ali Vasfi Efendi’ye ait imzalı kitâbelere ulaşılmıştır. Sözü edilen mimari eserlerden çeşme ve cami yapılarının ön yüzeylerinde yatay dikdörtgen pano içinde yazılar taşa hakkedilmiştir. İki adet mezar taşı kitâbesinde ise dikdörtgen prizmal biçimli gövde bölümünün ön yüzeyinde kitâbe metni bulunmaktadır. Hattat, mimari eserlerde daha çok celi sülüs hatlı yazıyı tercih etmiştir. Bunun haricinde hattat, çalışmalarında celi ta’lik, nesih gibi yazıları da kullanmıştır. Taş kitâbelerdeki yazı, zeminden oyularak kabartılmış şekilde işlenmiştir. Levha çalışmalarında ise aharlanmış (kağıdın cilalanması) kağıda siyah mürekkeple yazı yazılarak rokoko üsluplu hat eserler oluşturulmuştur. Ali Vasfi Efendi’nin yazı karakterinde eski yazı geleneğini devam ettirdiğini ancak oluşan zaman içinde kendi tarzını da geliştirdiğini söylemek mümkündür. Söz konusu kişinin, İzmit Bağçeşme Namazgâh Şehitliği’nde medfun olduğu bilinmektedir. Hattata ait ulaşabildiğimiz eserlerinde kitâbe ve levha metinleri yerinde görülmüş, fotoğrafları çekilmiş, ölçüleri alınmış ve yazı analizleri yapılmıştır. Mahallî ölçekte çeşitli eserler vermiş olan İzmitli hattat Ali Vasfi Efendi’nin bilinmeyen eserlerini inceleyip Türk Sanat Tarihi alanına kazandırmak ve bu alandaki önemli bir eksikliği gidermek çalışmamızın temel amacını teşkil etmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Ali Vasfi Efendi, Türk hat sanatı, Kocaeli, levha, taş eserler

An Unknown Calligraphist: Izmitli Ali Vasfi Efendi’s Life, Calligraphy Plates, and Works in Kocaeli

The subject of this article is Ali Vasfi Efendi’s life and his calligraphy works. Ali Vasfi Efendi was a calligrapher who lived in the 19th century. Considering his works, the father of the mentioned calligrapher was Seyyid Hafız Ahmed Efendi. Ali Vasfi Efendi used the pseudonym “İzmidî” after his name in his works, which suggests that he was from Izmit. According to a sample plate with thuluth-Naskh writings, Ali Vasfi Efendi gave ijazah to his student Seyyid Mustafa Nuri Efendi, who imitated his teacher. Today, within the scope of the studies on Ali Vasfi Efendi’s plates and works, we identified thuluth-Naskh writing and a celi ta’lik plate in the form of a kıt’a (stanza). The fluency and consistency of the letters are important in the Basmele-i sharif in the form of a stanza. In his work, he created calligraphy in the rococo style. We found architectural works and tombstones on which the inscriptions were signed by Ali Vasfi Efendi in Kocaeli central district, Kandıra, and Gölcük districts. Among the mentioned architectural works, the inscriptions in a horizontal rectangular panel on the front side of the fountains and mosques were engraved on the stone. An inscription was on the front side of the rectangular prism-shaped part of two tombstones. Apart from celi ta’lik and nesih styles, our calligrapher preferred mostly celî thuluth style in his works. The stone inscriptions were carved from the ground and embossed. The calligrapher Ali Vasfi Efendi had his own style characterized by a closer stack of letters on the marble inscriptions than on the cartridges. He also created calligraphic plates using dark black ink on the hardened paper (glossy paper). Ali Vasfi Efendi put his signature by writing his name in a line after all his calligraphy works. His signature on the tombstone in the Hüseyin Pasha Mosque graveyard was written in mâil style. However, he only used his name “Ali Vasfi” in his signature on the tombstones instead of his pseudonym “İzmidî.” Ali Vasfi Efendi wrote “Gafera’llâhu lehumâ “ (May Allah forgive them) statement in “ İzmidî-Gufira lehû “ and celî ta’lik styles after his name on the fountain in Örcün village. The date inscriptions in the İzmit Kandıra Sultan Orhan Mosque were written in abjad numerals. Although some license plates with his signature were not included in the literature, suggesting his local fame, it can be argued that he was a respected and popular calligrapher in the region. It is possible to say that Ali Vasfi Efendi initially followed the traditional writing style, but he developed his style over time. In this study, we examined the surviving inscriptions and plates on-site and took photographs and measurements. The tomb of the calligrapher Ali Vasfi Efendi is in the Namazgah Martyrdom in Bağçeşme, located in the central district of Izmit. The primary purpose of our study is to examine the unknown works of the calligrapher Ali Vasfi Efendi, who created several works on a local level, and to contribute to the literature on Turkish Art History.

Keywords:

Ali Vasfi Efendi, Turkish calligraphy, Kocaeli, plate, stone works,

PDF

___

Açıkgözoğlu, A.S. (2009). Eyüp Sultan’da Ketebeli Mezar Taşları. Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla I. Eyüpsultan Sempozyumu Tebliğler ((9-11 Mayıs 1997), 202-205, İstanbul: Eyüp Belediyesi.
Adsan, H. & Bilen, Y. (2021). Hattat Yahya Hilmi Efendi ve Eserleri, Sanat Dergisi, (38), 96-123.
Aksoy, T. (2011). Kocaeli Kültür Envanteri. Kocaeli: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
Alparslan, A. (1992). Ünlü Türk Hattatları. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Alparslan, A. (2002). Türk Dünyasında Hat Sanatı. Türkler Ansiklopedisi, (C.12, 420-432), Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Alparslan, A. (2007). Osmanlı Hat Sanatı Tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Ayverdi, E. H. (1966). İstanbul Mi’mârî Çağının Menşe’i Osmanlı Mimarisinin İlk Devri. İstanbul: Baha Matbaası.
Bursalı Mehmed Tahir Efendi (1972-1975). Osmanlı Müellifleri. (A. Fikri Yavuz, İsmail Özen Haz.) C. 1-3. İstanbul: Meral Yayınevi.
Çetin, N. M. (1992). İslâm Hat San’atının Doğuşu ve Gelişmesi. İslâm Kültür Mirâsında Hat San’atı, 14-30, İstanbul: IRCICA.
Derman, U. (1970). Türk Yazı Sanatında İcâzetnameler ve Taklid Yazılar. VII. Türk Tarih Kongresi Bildirileri II, 716-728, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Derman, U. (1975). Mezar Kitâbelerinde Yazı Sanatımız, TÜRKİYE TURİNG ve OTOMOBİL KURUMU Belleteni, 49 (328), 36-47.
Derman, U. (1997). Hat. TDV İslam Ansiklopedisi, (C. 16, 427-437), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Derman, U. (2017). Türk Hat San’atından Seçmeler. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
Devellioğlu, F. (2004). Hatt. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, (341), Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
Dikici, R. (2015). Osmanlı Dönemi Kocaelili (İzmitli) Alim ve Edipler. H. Selvi, M. B. Çelik (Ed.). Uluslararası Gazi Akça Koca ve Kocaeli Tarihi Sempozyum Bildirileri-III, 1441-1457, Kocaeli: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
Dikici, R. (2016). Karamürsel Nâibi Abdullah Şevket ve Osmanlı Dönemindeki Diğer Kocaelili (İzmitli) Alimler. H. Selvi, M. B. Çelik ve A. Yeşildal (Ed.), Uluslararası Karamürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu Bildiriler Kitabı-III, 1941-1961, Kocaeli: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
Galitekin, A. N. (2005). Gölcük Tarihçe ve Kültür Mirası Eserler. Kocaeli: Gölcük Belediyesi Kültür Yayınları.
Galitekin, A.N. (2015). Kocaeli Su Medeniyeti Tarihinden Sayfalar. 2. Baskı. Kocaeli: İSU Genel Müdürlüğü Kültür Yayınları.
İbnülemin Mahmud Kemal İnal. (1970). Son Hattatlar. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
İpek, N. (2004). Armaş Ermenileri. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
Memiş, M. (2020). Hattat Hâfız Sâim Özel’in Hayatı, Mesleği ve Eserleri, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 22 (42), 402-432.
Özkurt, K. & Tüfekçioğlu A. (2009). Türk İslam Sanatında Kitâbeler, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, (7/4), 275-295.
Rado, Ş. (1984). Türk Hattatları- XV. Yüzyıldan Günümüze Kadar Gelmiş Ünlü Hattatların Hayatları ve Yazılarından Örnekler. İstanbul.
Serin, M. (1982). Hat San’atımız- Tarihçesi-Malzeme ve Âletler- Meşkler. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.
Soyuer, Z. A. (2019). Hat Sanatında İcazetname ve Ketebe Geleneği. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
Subaşı, H. (2009). Hat Sanatı ve Tarih Açısından Eyüp Mezartaşı Kitâbeleri. Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla 9-11 Mayıs 1997 I. Eyüpsultan Sempozyumu Tebliğler, (4.baskı), 181-197, İstanbul: Eyüp Belediyesi.
Tanık, S. (2021). Kocaeli İli Cami Mimarisi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
Tüfekçioğlu, A. (2001). Erken Dönem Osmanlı Mimarîsinde Yazı. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
Tüfekçioğlu, A. (2017). Bitlis Etnoğrafya Müzesi’ndeki Hat Eserleri. S. Memiş (Ed.), Osmanlı’dan Günümüze Kur’an ve Hüsn-i Hat Sempozyum Bildiri Metinleri, 717-733, Ankara: Dib Yayınları.