Askeri Silah ve Kıyafet Tasvirlerindeki Pseudo-Kufîlerin Değerlendirilmesi

Çalışmanın konusunu askeri silahlarla kıyafet tasvirlerindeki pseudo-kûfiler oluşturmaktadır. 9. yy.’la birlikte Bizans sanatı ve Batı sanatında görülen, 10. yy.’dan itibaren Hıristiyanlara ait dini yapılarda uygulanan pseudo-kûfiler, bilim insanları tarafından okunamayan, yabancı bir dilden ödünç alınmış anlamsal ve görsel anlatımın salt simgesel biçimi olarak değerlendirilmiştir. Özel anlamları ve okunabilirlikleri çoğunlukla göz önünde bulundurulmamış, salt süsleme ya da dekoratif uygulamalar olarak ele alınmıştır. Arapça isim, ayet, iyi niyet ve dileklerin aktarıldığı pseudo-kûfilerin çifte doğası, uygulamaların çok geniş yelpazede yayılmasını ve çeşitli alanların kavşağında geçiş süslemesi olarak değerlendirilmesini sağlamıştır. Ticaret, fetih, işgal, esirler ve etkileşim gibi çeşitli ifadelerle açıklanan uygulamaların özde apotropaik anlama sahip olduğu, okunabilenlerin dışındakilerin ise dekoratif tasarımlara sahip süslemeler olduğu belirtilmiştir. Askeri silahlar ve kıyafet tasvirlerindeki pseudo-kûfilerin özel anlama sahip olduğu, bundan dolayı da Bizans resim sanatı, resimli el yazmaları ve küçük el sanatlarında sıkça uygulandığı tespit edilmiştir. Askeri kıyafetlerle silah tasvirlerindeki Arapça bağımsız harfler, El-Mülk ya da El-Mülk Lillâh ayetinin kısaltması şeklindeki metinler U form ya da mirror formludur. Uygulamalardaki El-Mülk ya da El-Mülk Lillâh ayetinin askeri silahlar ve kıyafet tasvirlerinde uygulanması, yapılarla diğer eserlerde görülen mülk anlamından çok güç ibaresinin ön planda olduğunu gösterir. İncelemelerimiz neticesinde pseudo-kûfilerin çok geniş alanda uygulamalara sahip olduğu görülmüştür. Almanya, İngiltere, İspanya, İtalya, Türkiye ve Yunanistan gibi ülkelerde görülen zengin uygulamalar ve bu ülkelerin dışında Rusya gibi çok geniş coğrafyalarda da pseudo-kûfilerin uygulandığı belirlenmiştir. Dini yapılardaki duvar resimleri, mozaikler, mimari plastik eserler, çeşitli malzemelerden yapılmış liturjik eşyalar başta olmak üzere gündelik yaşamda kullanılan birçok eşya üzerinde de benzer uygulamaları görmek mümkündür. İslam sanatının zengin kompozisyon anlayışında kendine yer edinen pseudo-kûfilerin Hıristiyanlar’a ait dini yapılar ve sosyal yapıların çeşitli alanlarında da uygulanması dikkatlerden kaçmamıştır. Pseudo-kûfilerin Hıristiyanlar’a ait dini yapılarda liturjik tasvirlerin dışında askeri kıyafet ve eşyaların üzerinde de özgün bir kullanıma sahip olduğu belirlenmiştir. Bu durum askeri alanlardaki pseudo-kûfilerin süslemeden çok sembolik anlama sahip olduğunu, uygulandıkların eserlerin bulunduğu yer aldığı bölgelerin Araplardan geri alınması gibi çok özel ve koruyucu anlamları sembolize etmektedir. Pseudo-kûfilerin estetik ve sembolik özellikleri dışında teorik soru ve sorunlar değerlendirilmiş, Hıristiyan-İslam arasındaki etkileşimin askeri tasvirlerdeki uygulama amacının belirlenmesi hedeflenmiştir. 9. yy. ile erken uygulamaları görülen pseudo-kûfilerden incelemenin konusunu oluşturan uygulamalar çoğunlukla 10-11. yy.’lara tarihlendirilmektedir. Dini yapıların duvarları ve cephelerinin dışında dini mimari plastik eserlerde pseudo-kûfilerin görülmesi, İkonoklazm Dönemi’nden (726-843) sonra sanatta yaşanan hızlı değişim ve etkileşimi hatırlatmaktadır. Kilise resim programları, resimli el yazmaları ve fildişi levhalardaki pseudo-kûfilerin dönemin saray atölyelerinde üretilen veya manastırların kütüphanelerinde yazılan kataloglara atıfta bulunduğu bilinmektedir. Bu tür pratikler düşünüldüğünde, İslami etkileşimin sanatsal varlığı, bilinmeyenin çekici yönü ve tanımlanamayanın yanı sıra apotropik uygulamaların sanatsal açıdan önemli olduğunu göstermektedir. Tüm bu veriler ışığında özetlemek gerekirse, fildişi üzerindeki askeri kıyafetler ve silahlarda, resimli el yazmalarında, duvar resimlerinde ve mozaik tasvirlerde görülen uygulamalar, siyasi ve dini etkileşimin sanatsal etkisini göstermekte, dini açıdan bilinen-bilinmeyen tasarımların tesadüfi olmadığını gözler önüne sürmektedir. 11-12. yy.’larda yaygınlaşan uygulamaların 15. yy.’a kadar ise çeşitli alanlarda bilinçli ve dekoratif tasarımlar doğrultusunda zenginleşerek çeşitlilik göstermesi, pseudo-kûfilerin sevilen tasarımlar olduğunu açıklamaktadır. İncelemenin konusu dışında çok geniş coğrafyada ve çeşitli eserlerde görülen pseudo-kûfiler, Avrupa resim sanatında da önemli bir yer edinmiştir. Avrupa resim sanatında kutsal figürler dışında birçok tekstil ürününde görülen pseudo-kûfilerin daha çok İsa, Meryem ve kutsal kişilerin giysi ve halelerinde uygulanması, çalışma kapsamındaki dini tasvirlerle askeri askeri silah ve kıyafetlerin özel bir güce sahip olduğunu düşündürmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Askeri Kıyafet, Bizans, Duvar Resmi, Fildişi, Kûfi, Pseudo-Kufi

The Evaluation of Pseudo-Kufic in Military Weapons and Clothing Depictions

The subject of the study was the military weapons in the depictions and the pseudo-kufic in clothes. The pseudo-kufic, which were seen in Byzantine and Western art in the 9th century, and which were applied in Christian religious structures as of the 10th century, were evaluated by scientists as a purely symbolic form of semantic and visual expression that was borrowed from a foreign language that could not be read. The dual nature of pseudo-kufic, in which Arabic names, verses, good intentions, and wishes were conveyed, allowed them to spread in a wide range and be evaluated as a transitional decoration at the crossroads of various fields. It was reported previously that the practices explained with various expressions such as trade, conquest, occupation, captives, and interaction had an essentially apotropaic meaning, and those that could not be read were ornaments that had decorative designs. It was determined that pseudo-kufic in depictions of military weapons and clothing had a special meaning, and therefore, they were frequently applied in Byzantine painting, illustrated manuscripts, and small handicrafts. The Arabic independent letters in the depictions of military clothes and weapons, the texts in the form of the abbreviation of the verse Al-Mulk or Al-Mulk Lillah had a U-form or mirror form structure. The application of the verse Al-Mulk or Al-Mulk Lillah on military weapons and clothes depictions in practice shows that the expression of power was at the forefront rather than the meaning of property in buildings and other works.

Keywords:

Byzantine, Wall Painting, Kufic, Pseudo-Kufic, Military Clothes Bizans, Duvar Resmi, Fildişi, Kûfi, Pseudo-Kufi, Askeri Kıyafet.,

PDF

___

Aanavi, D. (1968). Devotional Writing: Pseudoinscriptions in Islamic Art. The Metropolitan Museum of Art Bulletin, Vol.: 26, No.: 9, 353-358.
Auld, S. (1986). Kuficising Inscriptions in the Work of Gentile da Fabriano. Oriental Art, Vol.: 32: 246-265.
Barasch, M. (1989). Some Oriental Pseudo-Inscriptions in Renaissance Art. Visible Language, Vol.: 23. 171-187.
Bütünay, A. (2016). Kapadokya Kaya Kiliselerindeki İslami Yazı Karakterlerinin Bizans Sanatına Yansımaları. T.C. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü (Yayınlanmamış Lisans Tezi). İzmir.
Centonze, S. (2018). Le iscrizioni pseudo-cufiche nelle chiese lucano-pugliesi. La cristianizzazione del linguaggio decorativo İslamico. MATHERA, Anno II, N. 3, Antros, 33-39.
Christie, A. H. (1922). The Development of Ornament from Arabic Script-II. The Burlington Magazine for Connoisseurs, Vol. 41, No. 232, 34+37-38+41.
Cook, W. W. S. (1924). The Stucco Altar-Frontals of Catalonia. New Jersey: Princeton University Press.
Coşkuner, B. (2009). 11. Yüzyılda Kapadokya Bölgesinde İsa›nın Doğumu ve İsa’nın Çarmıha Gerilmesi Sahneleri. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara.
Courajod, L. (1876). Notes sur des inscriptions arabes ou pseudo-arabes. Bulletin de la Societé nationale des antiquaries de France, XXXVII, 127-129.
De Longpérier, A. (1845). De l’emploi des caractères Arabes dans l’ornementation chez les peuples chrétiens de l’occident. Revue Archéologique, 2e Année, No.: 2, 696-707.
De Vasselot, J. J. M. (1941). Les crosses limousines du XIIIe siècle. Paris: Firmin-Didot et Cie.
Dimand, M. S. (1927). Egypto-Arabic Textiles Recent Accessions. The Metropolitan Museum of Art Bulletin, Vol.: 22, No.: 11, 275-279.
Doğer, L. (1999a). İslam Sanatı Etkili Kufi Yazı Taklidi Motifllerle Bezeli Bizans Seramikleri. Antika & Dekorasyon ve Sanat Dergisi, Vol.: 51, İstanbul, 90-93.
Doğer, L. (1999b). Kufi Yazı Taklidi Motifllerle Bezeli Sgraffito, Kazıma-Sgraffito Teknikli Bizans Seramikleri. Antika & Dekorasyon ve Sanat Dergisi, Vol.: 55, 148-151.
Doğer, L. (2002). Bizans Eserlerinde Bezeme Öğesi Olarak Kufi Yazı Taklidi Eserler. Uluslararası Sanat Tarihi Sempozyumu, Prof. Dr. Gönül Öney’e Armağan (10-13 Ekim 2001), Izmir: Ege Üniversitesi, 247-260.
Dolezalek, I. (2017). Arabic Script on Christian Kings Textile Inscriptions on Royal Garments from Norman Sicily. Berlin: Walter de Gruyter GmbH.
Ecker, H. (2004). Caliphs and Kings: The Art and Influence of Islamic Spain. New York: Selections from the Hispanic Society of America.
Ekhtiar, M. D. (2018). How to Read Islamic Calligraphy. New York: The Metropolitan Museum of Art.
Erdmann, K. (1954). Arabische Schriftzeichen als Ornamente in der abendländischen Kunst des Mittelalters. Mainz. Akademie der Wissenschaften und der Literatur in Mainz.
Ettinghausen, R. (1939). Arabic Inscriptions on Medieval Textiles from the Near East in the Dumbarton Oaks Collection. Washington, DC.
Ettinghausen, R. (1976). Kufesque in Byzantine Greece, the Latin West and the Muslim World. A Colloquium in Memory of George Carpenter Miles (1904-1975), New York: American Numismatic Society, 28-47.
Fontana, M. V. (1992). L’arte neo-islamica in Campania. Presenza Araba e Islamica in Campania. Atti del Convegno (Edit.: A. Cilardo) (Napoli-Caserta, 1989), Naples, 285-295.
Fontana, M. V. (1995). The Influence of Islamic art in Italy”, Annali dell’Università degli studi di Napoli “L’Orientale”. Rivista del Dipartimento di Studi Asiatici e del Dipartimento di Studi e Ricerche su Africa e Paesi Arabi, Vol.: 55/3, 296-319.
Fontana, M. V. (2016). Kufic Ornamental Motifs in the Wall Paintings of Six Churches in Southern Italy. IOSR Journal of Humanities and Social Science (IOSR-JHSS), Volume: 21, Issue: 12, 56-73.
Fontana, M. V. (2020). Islam and the West Arabic Inscriptions and Pseudo Inscriptions. Italy: Universitas Studiorum.
Frantz, A. (1971). The Church of the Holy Apostles, Vol.: 20. New Jersey: The American School of Classical Studies at Athens.
Grassi, V. and Napolitano, E. G. (2016). Nondum matuta est, nolo acerbam sumere. Per una critica del concetto di pseudo-iscrizione araba. Bullettino Storico Pistoiese, Anno: 118, 3-22.
Gül, M. (2004). Islam Sanatının İlk Şaheseri Kubbetü’s-Sahra: Tarihi Arka Planı, Tasviri, Restorasyonları ve Kitabeleri. Erdem Atatürk Kültür Merkezi Dergisi, Cilt: 14, Sayı: 41, 79-97.
Haldon, J. (2010). The Palgrave Atlas of Byzantine History. London: Palgrave Macmillan.
Houston, S. (2018). Writing that Isn’t Pseudo-Scripts in Comparative View. L’Homme, No.: 227-228, 21-48.
Ingrand-Varenne, E. (2020). Beyond Graphical Boundaries: Arabic Writing and Poem to the Virgin Mary inscribed in the Tympanum of Saint-Pierre-le-Puellier of Bourges. Über Grenzen hinweg - Inschriften als Zeugnisse kulturellen Austauschs. Beiträge zur 14. Internationalen Fachtagung für mittelalterliche und frühneuzeitliche Epigraphik, Düsseldorf 2016 (Edit.: Helga Giersiepen and Andrea Stieldorf),Harstellung: Brill Deutschland GmbH, 137-158.
Johns, J. (2006). The Arabic inscriptions of the Norman kings of Sicily: a reinterpretation. The Royal Workshops in Palermo during the Reigns of the Norman and Hohenstaufen Kings of Sicily in the 12th and 13th Century (Edit.: Maria Andaloro), Catania: Giuseppe Maimone, 324-337.
Johns, J. (2015). Arabic Inscriptions in the Cappella Palatina: Performativity, Audience, Legibility and Illegibility. Viewing inscriptions in the Late Antique and Medieval Mediterranean (Edit.: Antony Eastmond), Cambridge University Press, 124–147.
Johns, J. (2018). The quadrilingual epitaph of Anna, mother of Grisandus, a priest in the Cappella Palatina, Palermo. Visual Arts, Material Culture and Literature in Later Byzantium (1081-ca.1330), Texts on Byzantine Art and Aesthetics (Edit.: Foteini Spingou), Vol.: 3, Cambridge University Press, 2-9.
Kanellopoulos, C. and Tohme, L. (2008). A True Kufic Inscription on the Kapnikarea Church in Athens?. Al-Masaq: Islam and the Medieval Mediterranean, Vol.: 20, No.: 2, 133-139.
Kaya, E. (2017). Pseudo-Kûfic Ornament in Byzantine Art. Recent Developments in Arts (Edit.: Zbigniew Bialas, Hasan Aslan, Mehmet Ali Icbay, Hasan Arslan), International Association of Social ScienceResearch (IASSR) Press, 74-181.
Lavoix, H. (1878). De l’Ornementation Arabe dans les oeuvres des maîtres Italiens. Gazette des Beaux-Arts, 16/19, 2e période, Paris, 15-29.
Mack, R. E. and Zakariya, M. (2009). The Pseudo-Arabic on Andrea del Verrocchio’s David. Artibus et Historiae, 30/60, 157-172.
Mammaev, M. M. (2021). New Stone Reliefs-Architectural Details of the 14th-18th Centuries from Kubachi With Ornament and Arabic Inscriptions. History, Archaeology and Ethnography of the Caucasus. V., 17/2, 304-329.
Megaw, A. H. S. (1931-1932). The Chronology of Some Middle-Byzantine Churches. The Annual of the British School at Athens, Vol.: 32, 90-130.
Megaw, A. H. S. and Hawkins, E. J. W. (1962). The Church of the Holy Apostles at Perachorio, Cyprus, and Its Frescoes. Dumbarton Oaks Papers, Vol.: 16, 279-348, Figures 1-56.
Melvani, N. (2018). Apotropeia and Ornament: Late Byzantine Sculpture and the Migration of Pseudo-Arabic Writing. ACCADEMIA ROVERETANA DEGLI AGIATI, Ser.: IX, Vol.: VIII, 159-193.
Miles, G. C. (1964). Byzantium and the Arabs: Relations in Crete and the Aegean Area. Dumbarton Oaks Papers, Vol.: 18, 1-32.
Napolitano, E. G. (2016). The Transfer of Arabic Inscriptions in Italian Gothic and Renaissance Painting. A New Approach. The Words Al-Mulk, Baraka and Al-Yumn in the 14th and 15th Centuries Italian Paintings. Re-defining a Space of Encounter. Islam and Mediterranean: Identity, Alterity and Interactions. Proceedings of the 28th Congress of the Union Européenne des Arabisants et Islamisants, (Edit.: A. Pellitteri, N. Elsakaan, M. G. Sciortino and D. Sicari), Palermo, 337-356.
Napolitano, E. G. (2018). Arabic Inscriptions and Pseudo Inscriptions in Italian Art. Germany: Otto-Friedrich-Universität Bamberg.
Ötüken, Y. (1987). Göreme. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Papadopoulos, A. (2017). Signatures of Byzantine Painters in Macedonia: Deciphering the Astrapades Code. Entre la letra y el pincel. El artista medieval (Edit.: Manuel Antonio Castiñeiras González), Spania, 105-120.
Pedone, S and Cantone, V. (2013). The Pseudo-Kufic Ornament and the Problem of Cross-Cultural Relationships Between Byzantium and Islam. Opuscula Historiae Artium, Vol.: 62, 120-136.
Pehlivan, G. (2014). Tanrı’nın Kanatları, Bizans Kapadokyasında Hıristiyan İkonografisi. Ankara: İmge Kitabevi.
Restle, M. (1967). Byzantine Wall Painting in Asia Minor, Vol.: I-III. New York: Irish University Press.
Safarian, Z. and Mohammadzadeh, M. (2019). Pseudo Kufi Reflection of the İslamic Art in the Byzantine Art. Scientific Journal The History of Islamic Culture and Civilization, Vol.: 10, No.: 36, 75-86.
Spittle, S. D. T. (1954). Cufic Lettering in Christian Art. The Archaeological Journal, Vol.: 111, No.: 1, 138-152.
Streahle, K. E. G. (2017). “TABI MUROLLI MUIDEM REP”. Pseudo-Kūfic, Retrograde Latin, and the Crusades Remembered on the Palazzo Chiaromonte-Steri Ceiling. De Gruyter, JTMS, 4 (1-2), 217-268.
Tichy, V. G. und Staley, L. A. (2005). Kufische und Pseudokufische Inschriften in Salzburg und im Europäischen Kontext-Herkunft und Bedeutung. Mittheilungen der Gesellschaft für Salzburger Landeskunde, Band: 145, 339-362.
Tranchina, A. (2018). Revealing the Emir’s God. The Arabic Inscription of the Dome of La Martorana (Palermo). Convivium, Vol.: 5/1, 50-65.
Vernon, C. (2018). “Pseudo-Arabic and the Material Culture of the First Crusade in Norman Italy: The Sanctuary Mosaic at San Nicola in Bari”, Open Library of Humanities, 4(1). 36.1-43.
Walker, A. (2015). Pseudo-Arabic ‘Inscriptions’ and the Pilgrim’s Path at Hosios Loukas. Viewing Inscriptions in the Late Antique and Medieval World (Edit.: Antony Eastmond), London: Cambridge University Press, 99-123.
Weisgerber, A. (1940). Studien zu Nikolaus von Verdun und der Rheinischen Goldschmiedekunst des 12. Jahrhunderts. German: Bonn, L. Röhrscheid.
Zennûn, Y. ve Serin, M. (2002). Kûfî. TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 26, 342-345). Ankara.