Maneviden Maddiye Rusya’nın İki Kutuplu Hristiyanlık Anlayışı

Rus devletinin dinamikleri açısından Ortodoksluk, otokrasi ve milliyetçilik kavramları, halkı bir arada tutan üç önemli sacayağı olarak kabul edilir. Çalışmamız kapsamında bu unsurlardan biri olan Hristiyanlığın Rusya tarihindeki yeri ele alınmıştır. Makale, din kavramına Rus yönetimlerinin ve halkının daima aynı şekilde yaklaşmadığı varsayımına dayanmaktadır. Araştırmanın amacı, X. yüzyıldan XXI. yüzyıla kadar geçen sürede, Rusya coğrafyasında uygulanan din politikalarını, onların nedenlerini ve sonuçlarını ortaya çıkarmaktır. Zaman aralığının geniş tutulması, gelişmelerin detaylarına inilmesi noktasında sınırlılık yaratsa da bütüncül bakış ve neden-sonuç bağlantısı temelinde olayların aydınlatılmasına katkı sağlamıştır. Araştırma gerçekleştirilirken bütüncül yaklaşımın, tarihsel, betimleyici ve karşılaştırmalı yöntemin ilkelerinden yararlanılmıştır. Yapılan inceleme sonucunda, Hristiyanlığın bölünme, parçalanma (raskol) süreci ile sorgulanmaya başladığı, bu tarihten itibaren siyasi ve sosyolojik tartışmaların ana malzemesi hâline geldiği, kilisenin kurumsal kimliğinin kasten zayıflatıldığı, siyasi iradenin din olgusunu bir yönetim aracı gibi gördüğü tespit edilmiştir. Bu verilerin ışığında XVII. yüzyılın ortalarına kadar Rusya’da yöneticilerin ve halkın din anlayışının birbirine yakın olduğu ancak raskol sürecinden sonra tarihsel ve geleneksel temelleri bulunan, Rus halkının tabi olduğu ‘manevi Ortodoksluk’ ile çarlık, imparatorluk ya da komünist rejim yöneticileri tarafından yönlendirilen ‘maddi Ortodoksluk’ olmak üzere iki farklı Hristiyanlık anlayışının Rus inanç sistemine yerleştiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Tarih, Rusya, Din, Hristiyanlık, Ortodoksluk, Kilise.

From Spiritual to Material Russia's Bipolar Conception of Christianity

In recent days, it has been observed that the number of discussions on the phenomenon of nationalism and religion has increased all over the world, both in the national and international arena. This situation arises from the urge to reactivate the consciousness of being a nation in the memories of societies. The same is true for the Russian Federation. Looking at their historical traditions, autocracy, nationalism and Orthodoxy in the Russian land are inseparable parts of a whole. Christianity, which is one of the most prominent components of the Russian land, constitutes the subject of our research. Our study is based on the assumption that Russian governments and people do not always approach the concept of religion in the same way. In order to clarify this situation, the religious policies and their reflections on the society in the Russian lands were examined from the acceptance of Orthodoxy until the XXIst century. The wide time span created limitations in detailing the developments. On the other hand, it contributed to illuminating the events on the basis of a holistic view and cause-effect connection. While conducting the research, the principles of the holistic approach, historical, descriptive and comparative methods were used.

Keywords:

History, Russia, Religion, Christianity, Orthodoxy, Church.,

PDF

___

Arapov, Dmitriy Yu. - Lauşkin, Aleksey V. İstoriya religiy v Rossii: Metodiçeskiye ukazaniya i materialı k kursu. Moskova: İstoriçeskiy fakultet MGU, 2006.
Arzy, Shahar vd., “Vahiyler Niçin Hep Dağlarda Geldi? Mistik Tecrübelerin Bilişsel Nörobilim ile İlişkisi”. çev. Ali Kuşat vd. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 30/1 (Ocak 2012), 89-99.
Aydın, Onur. Lev Gumilyov’un Passionarlık Kuramı ve Rus Edebiyatında Bir Uygulama Örneği: I. Petro. Ankara: İksad Yayınevi, 2022.
Bezrukova, Valentina S. Osnovı duhovnoy kulturı (Entsiklopediçeskiy slovar pedagoga). Yekaterinburg: Delovaya kniga, 2000.
Bgajnokov, Barasbi H. vd. Osnovı religioznıy kultur i svetskoy etiki. Kniga dlya studentov 4-5 klassı. ed. V. A. Tişkov - T. D. Şapoşnikova. Moskova: Prosveşçeniye, 2010.
Bonç-Bruyeviç, Vladimir D. Dokumentı o yunoşeskih godah V. İ. Ulyanova. Moskova: Molodaya Gvardiya, 1924.
Çehov, Anton P. Üç Kızkardeş. çev. Hasan Ali Ediz. İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları, 2000.
Danilevskii, Nikolai Ia. Rossiya i Yevropa. New York: Johnsons Reprint Corp., 1996.
Dixon, Simon. “The Orthodox Church and the Workers of St Petersburg 1880-1914”. European Religion in the Age of Great Cities. ed. H. McLeod. 117-139. London: Routledge, 2005.
Dostoyevskiy, Fyodor M. Polnoye sobraniye soçineniy v 30 tomah. Tom 25. Dnevnik pisatelya za 1877 god. Yanvar-avgust. Otv. ed. V. G. Bazanov. Leningrad: Nauka, Leningradskoye otdeleniye, 1983.
Dualı, Şir Muhammed. “Paganizmden Hıristiyanlığa Rusların Din Değiştirme Nedenleri”. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (2013), 59-74.
Dualı, Şir Muhammed. “Rus Ortodoks Kilisesi’nin Siyasi Tarihi”. Milel ve Nihal 10/2 (2013), 63-94.
Ellis, Jane. “New Soviet Thinking on Religion”. Religion in Communist Lands 17/2 (1989), 100-111.
Figes, Orlando. Nataşa’nın Dansı: Rusya’nın Kültürel Tarihi. çev. Figen Dereli. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 2009.
Figes, Orlando. Karanlıkta Fısıldaşanlar: Stalin Rusya’sında Özel Yaşam. çev. Nurettin elHüseyni. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2011.
Gumilyov, Lev N. Muhayyel Hükümdarlığın İzinde. çev. D. Ahsen Batur. İstanbul: Selenge Yayınları, 2. Basım, 2003.
Gumilyov, Lev N. Ot Rusi do Rossii: Oçerki etniçeskoy istorii. Moskova: Ayris-press, 2008.
Gumilyov, Lev N. Etnogenez i biosfera Zemli. Moskova: Ayris-press, 2017.
Günay, Nejla. “Sosyalizmin Rusya Ermenileri Arasında Yayılması ve Bunun Rusya’da Meşrutiyet İlan Edilmesine Etkisi”. 100. Yılında Sovyet İhtilali, Gelişimi ve Bölgesel Etkileri Uluslararası Sempozyumu (Kars, 25-27 Ekim 2017). 653-682. Ankara: Diyanet Vakfı Matbaası, 2019.
Haskins, Ekaterina V. “Russia’s Postcommunist Past: The Cathedral of Christ the Savior and the Reimagining of National Identity”. History & Memory 21/1 (2009), 25-62.
Hosking, Geoffrey. Rusya ve Ruslar - Erken Dönemden 21. Yüzyıla. çev. Kezban Acar. İstanbul: İletişim Yayınları, 2011.
İnanır, Emine. Rus Edebiyatı İncelemeleri: Kiev Rusyası'ndan XVII. Yüzyıla. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 2003.
İnanır, Emine. XVIII. Yüzyıl Rus Edebiyatı: I. Petro ve II. Katerina’nın Kanatları Altında. İstanbul: İskenderiye Yayınları, 2008.
Kharkhordin, Oleg. The Collective and the Individual in Russia: A Study of Practices. Berkeley: University of California Press, 1999.
Koçak, Fatma - Özkan, Murat. “Bizans’tan Ruslara Miras: Hıristiyanlık”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 8/37 (2015), 376-383.
Kuliyev, Farman M. “Religioznıy faktor v politike Rossiyskoy imperii v pervoy polovine XIX veka”. 1-16. Erişim 10 Ekim 2022. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2723194.
Kurat, Akdes Nimet. Rusya Tarihi: Başlangıçtan 1917’ye Kadar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 6. Basım, 2014.
Kuznetsov, Sergey A. Bolşoy tolkovıy slovar russkogo yazıka. Sankt-Peterburg: Norint, 2. Basım, 2000.
Malinov, Aleksey V. “Ponyatiye ‘narodnost’ v istoriosofskoy kontseptsii S. S. Uvarova”. Russia in the Global World 8/31 (2016), 519-526.
Lenin, Vladimir İ. Sosyalizm ve Din. çev. Ömer Ünalan. Ankara: Bilim ve Sosyalizm Yayınları, 1994.
Lenin, Vladimir İ. Din ve Devrim. çev. Ferit B. Aydar. İstanbul: Agora Kitaplığı, 2016.
Nazarov, Andrey A. “Religioznaya politika Yekaterinı II kak faktor formirovaniya pervogo v yevrope tolerantnogo mnogokonfessionalnogo obşçestvo”. Vestnik RMAT 3 (2020), 13-19.
Nietzsche, Friedrich W. Şen Bilim. çev. Levent Özşar. Bursa: Asa Kitabevi, 2003.
Ojegov, Sergey İ. - Şvedova, Nataliya Yu. Tolkovıy slovar russkogo yazıka. Moskova: OOO ‘A TEMP’, 4. Basım, 2006.
Öksüz, Gamze. “Sovyetlerin ‘Durgun’ Lideri: Leonid İlyiç Brejnev”. Liderlerin Sovyeti: Devrimden Perestroykaya. ed. Ayla Kaşoğlu. 209-235. Ankara: Çeviribilim Yayınları, 2017.
Plotkin, Vitaliy A. “Religioznaya politika gosudarstvennoy vlastı v rossiysskoy imperii v 60-e – naçale 80-h gg. XIX v.”. İzvestiya vısşih uçebnıh zavedeniy. Povoljskiy region. Gumanitarnıye nauki. İstoriya 2/18 (2011), 35-43.
Polyakov, Yuriy A. (ed.). Vsesoyuznaya perepis naseleniya 1937 goda. Kratkiye itogi. Moskova: İnstitut istorii SSSR AN SSSR, 1991.
Riasanovsky, Nicholas V. Nicholas I and Official Nationality in Russia. Berkeley: University of California Press, 1959.
Sadıgov, Ramin. Kanlı Dört Yıl-Rus İç Savaşı Tarihi (1917-1920). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2020.
Saraç, Hanife. “Kutsalı Topyekûn Dönüştürme Çabası Lenin ve Stalin Döneminde Sovyetler Birliği’nin Din Politikası”. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 23 (2019), 73-96.
Sarıahmetoğlu, Nesrin vd. Rusya Tarihi. ed. Nadir Devlet - Nesrin Sarıahmetoğlu. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2015.
Stalin, İosif V. Soçineniya v 13 tomah. T. 6. 1924. Moskova: OGİZ. Gosudarstvennoye izdatelstvo politiçeskoy literaturı, 1947.
Şleman, Aleksandr P. İstoriçeskiy put pravoslaviya. New York: İzdatelstvo imeni Çehova, 1954.
Tan Metreş, Eda Havva. “Stalin: Devrim Üniversitesinden Sovyet Olimpos’una”. Liderlerin Sovyeti: Devrimden Perestroykaya. ed. Ayla Kaşoğlu. 41-78. Ankara: Çeviribilim Yayınları, 2017.
Taştan, Abdulvahap. “Azerbaycan’da Sosyo-Kültürel Değişme, Din ve Dinsel Canlanma”. Bilig 25 (2003), 1-39.
Tecer, Ömer Çağrı. Sovyet Ateizmi ve Orta Asya’daki Etkileri (1917-1939). Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
Tsekhanskaia, Kira V. “Russia: Trends in Orthodox Religiosity in the Twentieth Century”. Anthropology & Archeology of Eurasia 40/3 (2001), 10-30.
Volkov, Solomon M. Büyülü Koro-Lev Tolstoy’dan Aleksandr Soljenitsin’e XX. Yüzyıl Rus Kültür Tarihi. çev. Sabri Gürses. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2010.
Yaman, Ali. “Sovyet Siyasi Tarihinde İslam ve Ateizm Mücadelesi: Sovyet Dönemi Kazak, Özbek ve Kırgız Ateizm Literatürünün Analizi”. Bilgi Bellek 4/8 (2007), 77-96.
Yapıcı, Fatih. “Sovyet Dönemi Dil Politikaları”. ed. Ayla Kaşoğlu. Liderlerin Sovyeti: Devrimden Perestroykaya. 291-313. Ankara: Çeviribilim Yayınları, 2017.
Yetkin, Gülhanım Bihter. Sovyet Edebiyatına II. Dünya Savaşının Yansımaları. Ankara: Paradigma Akademi, 2022.
Zenkovskiy, Sergey A. Russkoye staroobryadçestvo: Duhovnoye dvijeniye XVII veka. Moskova: Tserkov, 1995.