Rusların Erken Dönemde Sibirya ve Çin’e Nüfuz Etme Tarihleri: Portekizli Korsan F.M. Pinto’nun XVI. Yüzyılda Ruslarla Karşılaşması Hakkında Verdiği Bilgiler
Bu makalede Portekizli Korsan F. M. Pinto'nun Çin'deki Ruslar hakkında kalem aldığı notların tarihi etütleri ele alınmaktadır. Portekizli mezkûr korsan hakkında araştırma yapanlardan birisi olan V. N. Skalon, onun notlarını “herkesçe bilinen, fakat bütünüyle gün yüzüne çıkarılmamış” diye tanımlıyordu. Makalede, F. M. Pinto'nun yaşadığı maceralar sırasında karşılaştığı Ruslar hakkında verdiği bilgileri içeren "seyahat" bölümlerinin çevirileri yapılmıştır. Ayrıca E. V. Bretşneyder, G. E. Grum-Grjimaylo, D. A. Klements, F. Ya. Kon, İ. İ. Serebrennikov, V. N. Skalon, Ş. B. Çimitdorjiev gibi tarihçilerin konuyla ilgili farklı bakış açıları karşılaştırılarak kaşifler tarafından yapılan büyük Sibirya keşfinin arifesinde Rus elçilerin, tüccarların veya mahkumların nasıl ve ne şekilde Çin’de bulundukları açıklanmıştır. Sonuç olarak yazarın bakış açısına göre, Ruslarla karşılaşma olasılığını uygun şekilde açıklayan bir rivayet öne sürülmektedir. Bu görüş göçmen gazeteci İ. İ. Serebrennikov tarafından dile getirilmişti. Lakin daha sonraları V. V. Şebenkov eserlerinde bunu tahrif etti. F. M. Pinto tarafından ifade edilen Rusların Tatar feodal beyinin maiyetinde Çin'e geldiği sözü akademik çevrelerde hâlihazırda bir buçuk asırdır tartışmalara neden olmaktadır. Hakikaten de, sınırları uzak Batı'da olan ve dahası henüz Ural Dağları’nı geçmemiş bir devletin esrarengiz Gök İmparatorluğu’na [Çin’e] bir keşif gezisi düzenlemesini tasavvur etmek oldukça zor. Makale, mezkûr Rusların kökeninin ne olduğu ve bu karşılaşmanın Çin'in veya diğer rivayetlere göre Sibirya'nın (Tuva) neresinde gerçekleşmiş olabileceği hakkındaki soruları ele almaktadır. Araştırmacı, bu hikâyenin bir yaşlı deniz kurdunun uydurması veya “seyahat” metninin korsanın ölümünden sonra Cizvitler tarafından düzenlenmiş olduğu şeklindeki bir yaklaşımla kaynağın gerçekliğini tümden reddetmenin doğru olmadığına dikkat çekiyor.
Anahtar Kelimeler:
Rusya-Çin ilişkileri, seyahat tarihi, korsanlar, F.M. Pinto, Sibirya, Rusya Tarihi, Çin Tarihi
From the history of the early penetration of Russian people into Siberia and China: evidence of the Portuguese pirate F.M. Pinto about a meeting with Russians in the 16th century.
The article studies the history of the study of the message of the Portuguese pirate F.M. Pinto about Russians in China. “Well-known, but not completely unraveled” - this was how the message of the Portuguese was described by one of his first researchers, V. N. Skalon. The article provides translations of fragments of "Peregrinação" containing information about the Russians who met the pirate during his adventures. Different points of view of historians are compared (E.V. Bretschneider, G.E. Grum-Grshimailo, D.A. Klements, F. Ya. Kon, I.I.Serebrennikov, V.N. Skalon, Sh. B. Chimitdorzhiev ), explaining the possibility of how Russian ambassadors, merchants, or prisoners could have ended up in China on the eve of the great exploration of Siberia by explorers. In conclusion, a version is proposed that, according to the author, adequately explains the possibility of a meeting. This opinion was expressed by the emigrant publicist I. I. Serebrennikov, but was subsequently distorted in the works of V. V. Schebenkov. The mention made by F.M. Pinto that the Russian people arrived in China in the retinue of the Tatar feudal lord has been causing controversy in academic circles for a century and a half. Indeed, it is difficult to imagine that a state whose borders were far in the West and have not yet crossed the Ural Range, sends an expedition to the mysterious Celestial Empire. The question of the origin of the aforementioned Russian people and the place where this meeting could have taken place in China or, according to other versions, in Siberia (Tuva) is investigated in the paper. The researcher draws attention to the fact that it is not correct to completely refuse this source of truth, supposedly this story is an invention of the old pirate or Jesuits edited the text of the “Peregrinação” after his death.
Keywords:
History of Russia, History of China, Russian-Chinese relations, Travel history, Pirates, F.M. Pinto, Siberia,
___
- Масса, И. «Покорение Сибири.» Сибирь в известиях западноевропейских путешественников и писателей XIII–XVII вв. 1941. 256–268.
- «Отписки тобольских воевод царю Михаилу Федоровичу о путях сообщения из Мангазеи на Русь.» Русская историческая библиотека, издаваемая Археографической комиссией, т. II. 1875, 1049–1095.
- Пинто, Ф. М. Странствия. М.: Художественная литература, 1972.
- Алексеев, М. П. Сибирь в известиях западноевропейских путешественников и писателей XIII–XVII вв. Иркутск: Ирк. обл. изд-во, 1941.
- Андреев, М. «Из истории сношений России с Китаем (XVII–XX вв.).» Северная Азия, 5/6 (1925): 53–84.
- А[рхимандрит] П[алладий] «Китайские вести из Рима (отрывок из письма к редактору).» Духовная беседа 18/27 (1863): 367–370.
- Балмасов, С. С. Белоэмигранты на военной службе в Китае. М.: Центрполиграф, 2007.
- Банников, А. Г. Первые русские путешествия в Монголию и Северный Китай. М.: Гос. изд-во геогр. лит., 1949.
- Бретшнейдер, Э. В. «О путях по Монголии.» Записки Императорского Русского географического общества по общей географии 22/1 (1892): 1–34.
- Бронников В. Л. «Русская гвардия китайских императоров», ‘Хэй да ши люэ’: источник по истории монголов XIII в. М.: Наука–Восточная литература, 2016. 187–211
- Васильевский, Р. С. и Д. Я. Резун. Воспитание историей. Новосибирск: Кн. изд-во, 1987.
- Вершинский, А. Н. «Стража императора Китая.» Техника - молодежи 4 (1994): 38–42.
- Вершинский, А. Н. «Лейб-гвардия Поднебесной.» Алфавит 4 (2000): 17–18.
- Грум-Гржимайло, Г. Е. Западная Монголия и Урянхайский край. Т. III, вып. II. Л.: 1930.
- Гумилев, Л. Н. Поиски вымышленного царства. М.: Наука, 1970.
- Дацышен, В. Г. История русско-китайских отношений (1618–1917 гг.). Благовещенск: Изд-во БГПУ, 2004.
- Деопик, Д. В., Свет, Я. М. «Предисловие.» Странствия (1972): 6–29.
- Карамзин, Н. М. История государства Российского. т. IX. СПб.: 1821.
- Клеменц, Д. А. «Население.» Сибирь, её современное состояние и её нужды (1908): 37–78.
- Кон, Ф. Я. «Усинский край.» Записки Красноярского подотдела Восточно-Сибирского Отдела Императорского Русского географического общества. Записки по географии, т. II, вып. I (1914), 1–111.
- Кюльб, Ф.-Г. Жизнеописания древних, средневековых и нового времени путешественников, посещавших Россию, или говоривших о ней и других соседственных с нею странах. М.: Имп. О-во истории и древностей рос. при Моск. ун-те, 1865.
- Кюнер, Н. В. «Исторический очерк сношений между Россией и Китаем до второй половины XIX в.» Новейшая история стран Дальнего Востока, ч. II, вып. III (1910), 1-63.
- Марков, С. Н. Вечные следы: книга о землепроходцах и мореходах. М.: Современник, 1982.
- Марков, С. Н. Земной круг: книга о землепроходцах и мореходах. М.: Мол. гвардия, 1971.
- Можейко, И. В. Пираты, корсары, рейдеры: Очерки истории пиратства в Индийском океане и Южных морях (XV–XX века). СПб.: Ассоциация «ВИСТОН» ТОО «Санта», 1994.
- Моллеров, Н. М. «О спорных суждениях и ошибочных положениях Феликса Кона при освещении российско-тувинских отношений.» История науки и техники, 9 (2015): 47–52.
- Паркер, Э. Г. Китай, его история, политика и торговля с древнейших времен и до наших дней. СПб.: Тип. Тренке и Фюсно, 1903.
- «Пинто». Энциклопедический словарь, т. XXIII а. СПб.: АО «Ф. А. Брокгауз — И. А. Ефрон», 1898, 628.
- Покровский Ф. И. Путешествие в Монголию и Китай сибирского казака Ивана Петлина в 1618 году (мнимое путешествие атаманов Ивана Петрова и Бурнаша Ялычева в 1567 г.). Известия отделения русского языка и словесности Академии наук, т. 18, кн. 4 (1913), 257–263.
- Серебренников И. И. «Русские в гвардии китайских императоров». Новая Заря. Сан-Франциско: 6 августа 1938, 4.
- Серебренников И. И. «Русские в Китае в XIII–XVI столетиях» К истории Азии. 1941. 251–255.
- Серебренников И. И. «Русские в Маньчжурии в Средние века». Заря. Харбин: 19 октября 1944. 2.
- Скалон, В. Н. Русские землепроходцы — исследователи Сибири XVII века. М.: 1951.
- Трусевич Х. Посольские и торговые сношения России с Китаем (до XIX века). М.: тип. Т. Малинского, 1882.
- Чимитдоржиев, Ш. Б. Взаимоотношения Монголии и России в XVII–XVIII вв. М.: Наука, 1978.
- Чимитдоржиев, Ш. Б. Россия и Монголия. М.: Наука, 1987.
- Щебеньков, В. Г. История многовековой дружбы советского и китайского народов. Владивосток: 1958.
- Щебеньков, В. Г. Русско-китайские отношения в XVII в. М.: Изд-во АН СССР, 1960.
- Вaddeley, J. Russia, Mongolia, China. Vol. I. London: Macmillan and Co., 1919.
- Bretschneider, E. Mediaeval researches from Eastern Asiatic Sources. Fragments towards the knowledge of the geography and history of Central and Western Asia from the 13th to the 17th centery. Vol. II. London: 1888.
- Jayne, K. G. Vasco da Gama and his successors 1469–1580. London: Methuen & Co., 1910.
- Wheeler, S. «Mendez Pinto». The Geographical Journal, 1/2 (1893): 139-146.
- Wirth, A. Geschichte Asiensund Osteuropa. Halle: Gebauer-Schwetschke Druckerei, 1905.
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2019
- Yayıncı: Tekin Aycan TAŞCI
Sayıdaki Diğer Makaleler
Rus Diplomatik Belgelerine Göre Birinci Dünya Savaşı'nda Romanya'nın Tarafsızlığı Meselesi
XIX. Yüzyılda Doğu Asya’da Rus-Japon İmparatorluklarının Güç Mücadelesi: 1905 Rus-Japon Savaşı
Merve Suna ÖZEL ÖZCAN, Ravshan GOZİEV
Türkistan’da Rus Kolonizasyonunun İdari Sahaya Yansıması: Volost Yöneticiliği
Kafkasya’ya Dair Bir Yayın: Kafkasya Birlik Mecmuası (1970-1972)