Andrey BOGOMOLOV

2217

Kutsal Sinod’un “Özel Maddi Kaynakları”: Duma Monarşisi Dönemi Rusya’sında Devlet ve Ortodoks Kilise İlişkileri Meselesine Dair

Bu makale 1906-1917 yılları arası dönemde devlet ile Ortodoks Kilisesi’nin mali ilişkileri hakkındadır. Yazar, konu kapsamında Kutsal Sinod’un “özel maddi kaynakları, onun mali hesap verme düzeninin belirlenmesi ve Devlet Müfettişliği (Sayıştay)’nin revizyon yetkisinin tüm kurumların maliyesini kapsaması gibi meseleleri incelemektedir. Makalede ayrıca Kutsal Sinod’un gelir-giderler kayıtlarının Devlet Duma’sında incelenmesini ve Sinod’da mali teftiş reformunu zorlaştıran unsurlar ele alınmaktadır.  Çalışmanın temel araştırma konusu ise devlet ile kilise ilişkilerinde Sinod’un “özel maddi kaynakları” (bütçe dışı) meselesinin kapsamlı analizi oluşturmaktadır. İncelenen dönemde Ortodoks parish (coğrafî bölünmeler - paroisse) reformu, Piskoposlar Konsülü’nün hazırlığı ve genel olarak yasama konularında devlet ve kiliseyi birbirinden ayırma çalışmaları başarısız olmuşsa da devlet-kilise ayrımı, kilise maliyesinde büyük ölçüde gerçekleştirilebilmiştir. Diğer taraftan Sinod’un “özel maddi kaynaklarının” Devlet Müfettişliği revizyonuna tabi tutulması meselesi yüzünden ortaya çıkan anlaşmazlığın nesnel sebepleri vardı. Sinod bütçesindeki münferit kalemler hakkında kararların alınabilmesi için bunların finansal kaynakları hakkında Duma vekillerinin daha çok bilgiye ihtiyacı vardı. Bununla birlikte Alt Meclis (Duma) yetkilerini kısıtlamaya yönelik her türlü girişime karşı tahammülsüzdü. Diğer taraftan Bakanlar Kurulu, Devlet Müfettişliği, Devlet Duma’sı gibi devlet kurumları Sinod’a her şeyden önce bakanlık (devlet kurumu) olarak bakmaktaydı. Bu sebeple devlet memurları Kilise’nin dindar toplumdan gelen parasal yardımlar gibi (bütçe dışı) maddi kaynakları kendi rahatları için anladıkları şekilde “özel maddi kaynaklar” adı altında sınıflandırmayı uygun görmüşlerdi. Bu durum, XX. yüzyılın başına kadar diğer bürokratik formaliteler gibi rahatsızlık uyandırmamıştı. Öyle ki bahsi geçen “özel maddi kaynaklar” Devlet Müfettişliği revizyonuna tabi tutulmamıştı. (Sinod’un sunduğu) Ayrıntılı mali hesaplar Duma vekilleri nezdinde tüm soruları cevaplar nitelikteydi. Buna bağlı olarak söz konusu “özel maddi kaynakların” bütçeden artan paralardan oluşan kısmı Devlet Müfettişliği’nin revizyonuna tabi kılınmakta, Ortodoks dindar toplumdan gelen parasal yardımlar ise sadece Sinod’un kontrolüne bırakılmaktaydı. Makale, Duma Monarşisi Dönemi Rusya’da Ortodoks Kilise’nin mali durumu ve devlet bütçesinden harcamalar üzerindeki kontrolün özellikleri hakkında önemli bilgiler vermektedir.
Anahtar Kelimeler:

Duma monarşisi, Ortodoks Kilisesi, Devlet Duma’sı, Devlet Müfettişliği, P.A. Haritonov

“Special resources” of the Holy Synod: on the question of relations between the state and the Orthodox Church in Russia during the Duma monarchy

This paper deals with the financial relations of the state and the Orthodox Church in 1906–1917. The author examines such aspects as the features of the so-called “special resources” and their differentiation, putting things in order in the financial statements of the Spiritual Department, extending the audit of the State Audit Office to all departmental finances. It also pays attention to factors that complicated the consideration of the list of revenues and expenses of the Holy Synod in the State Duma, as well as contributed to the reform of the synodal control. The main contribution of the research composed in a comprehensive analysis of the problem of “special resources” of the Synod in the context of state-church relations. If it was not possible to separate the church from the state in the period under review either for legislation in general, or in reform of the Orthodox parish, or in the conduct of the Episcopal Council, then in the field of church finance this was largely realized. On the one hand, the conflict arose on the subject of subordination of the synodal “special resources” to the audit of the State Audit Office and had objective reasons. A brief reference about them could not suit the State Duma, and deputies did not have sufficient information to make decisions on the budget. In addition, the lower house painfully perceived any limitations of its competence. On the other hand, state institutions (Council of Ministers, State Audit Office, State Duma, etc.) considered the Synod, first of all, from the standpoint of its departmental status. Therefore, it is no coincidence that the ecclesiastical means proper for formal convenience and understanding of secular officials were included in the category of “special resources”. Until the beginning of the 20th century, this did not matter, as did a number of other bureaucratic formalities, since the audit of the State Audit Office did not extend to these resources. Providing more detailed reporting removed most of the questions of lawmakers. Therefore, if “special resources”, which had a budgetary origin, were turned into treasury income and were subject to revisions of the State Audit Office, then church funds were subject to revision only of the Audit Office under the Synod. The paper gives valuable information about the financial situation of the Orthodox Church, as well as about the features of control over the spending of state resources in Russia during the Duma monarchy.
Keywords:

Duma monarchy, Orthodox Church, State Duma, State Audit Office, P. A. Kharitonov,

PDF

___

  • Российский государственный исторический архив, ф. 796, оп. 198, II отд., I стол, д. 784.
  • Российский государственный исторический архив, ф. 801, оп. 1, д. 12.
  • Российский государственный исторический архив, ф. 801, оп. 1, д. 16.
  • Российский государственный исторический архив, ф. 1278, оп. 6, д. 1583.
  • Российский государственный исторический архив, ф. 1278, оп. 7, д. 1748.
  • Государственная дума. Третий созыв. Стеногр. отчеты, сессия 1, ч. I. СПб: Гос. тип., 1908.
  • Государственная дума. Третий созыв. Стеногр. отчеты, сессия 1, ч. II. СПб: Гос. тип., 1908.
  • Государственная дума. Третий созыв. Стеногр. отчеты, сессия 2, ч. III. СПб: Гос. тип., 1909.
  • Киреев, А. А. Дневник. 1905–1910. Москва: РОССПЭН, 2010.
  • Объяснительная записка к смете доходов и расходов ведомства Святейшего Синода на 1917 год. Пг.: Син. тип., 1916.
  • Особые журналы Совета министров Российской империи, 1909–1917 гг. 1909 год. М.: РОССПЭН, 2005.
  • Особые журналы Совета министров Российской империи, 1909–1917 гг. 1913 год. М.: РОССПЭН, 2005.
  • “Определение Святейшего Синода”. Церковные ведомости, 1 (1908): 3–4.
  • Полное собрание законов Российской империи, собр. 2, т. 37, ч. 1, 1862 г. СПб.: Тип. II Отд. Собств. е. и. в. Канц., 1865.
  • Полное собрание законов Российской империи, собр. 3, т. 26, ч. 1, 1906 г. СПб.: Гос. тип., 1909.
  • Полное собрание законов Российской империи, собр. 3, т. 30, 1910 г. СПб.: Гос. тип., 1913.
  • Свод законов Российской Империи, кн. 1, т. I–III. СПб.: Рус. кн. т-во “Деятель”, 1912.
  • Собрание мнений и отзывов Филарета, митрополита Московского и Коломенского, по учебным и церковно-государственным вопросам, т. 5, ч. 1 (1887): 231–238.
  • “Высочайше утвержденный и одобренный Государственным советом и Государственной думой закон”. Церковные ведомости, 12 (1910).
  • Алексеева, С. И. Святейший Cинод в системе высших и центральных государственных учреждений пореформенной России 1856–1904 гг. СПб.: Наука, 2006.
  • Богомолов, А. Б. “Государственная дума и порядок направления законопроектов по Ведомству православного исповедания в 1913–1914 гг.” Международная конференция “Таврические чтения 2016”, ч. 1 (2017): 215–220.
  • Богомолов, А. Б. “Государственно-церковные отношения в России в период Думской монархии: правовой цугцванг”. Turkish Journal of Russian Studies, 1 (2019): 45–65.
  • Верховской, П. В. О необходимости изменить русские основные законы в пользу законодательной независимости православной русской церкви. [Берлин, 1913].
  • Государственный контроль. 1811–1911. СПб.: Лики России, 1911.
  • “Летопись церковной и общественной жизни в России”. Церковный вестник, 13 (1908): 407.
  • “Обсуждение сметы Св. Синода в Гос. Думе”. Колокол, 932 (1909): 1.
  • “Обсуждение сметы Св. Синода в Гос. Думе. Речь епископа Евлогия”. Колокол, 932 (1909): 1.
  • Прибавления к Церковным ведомостям, 17, ч. 1 (1909): 775–776.
  • “Речь обер-прокурора Св. Синода”. Колокол, 932 (1909): 2.
  • “Речь обер-прокурора” Колокол, 1179 (1910): 2.
  • Рожков, В. С. Церковные вопросы в Государственной думе. М.: Изд-во Крутицкого подворья, 2004.
  • Рябова, М. А. Контроль и ревизия. Ульяновск: УлГТУ, 2011.
  • Управленческая элита Российской империи (1802-1917). СПб.: Лики России, 2008.
  • “Финансовая смета Святейшего Синода на 1914 год”. Прибавления к Церковным ведомостям, 38 (1913): 1734–1735.
  • Фирсов, С. Л. Церковь в империи. Очерки по церковной истории эпохи императора Николая II. СПб.: Сатис, 2007.
  • Флоринский, М. Ф. “ К истории Государственного контроля России в начале ХХ века”. Сборник статей “Политическая история России первой четверти ХХ века” (2006): 11–20.
Rusya Araştırmaları Dergisi-Cover
  • Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
  • Başlangıç: 2019
  • Yayıncı: Tekin Aycan TAŞCI
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Kafkasya’ya Dair Bir Yayın: Kafkasya Birlik Mecmuası (1970-1972)

Eray DEMİRLİ

Kutsal Sinod’un “Özel Maddi Kaynakları”: Duma Monarşisi Dönemi Rusya’sında Devlet ve Ortodoks Kilise İlişkileri Meselesine Dair

Andrey BOGOMOLOV

XIX. Yüzyılda Doğu Asya’da Rus-Japon İmparatorluklarının Güç Mücadelesi: 1905 Rus-Japon Savaşı

Merve Suna ÖZEL ÖZCAN, Ravshan GOZİEV

Türkistan’da Rus Kolonizasyonunun İdari Sahaya Yansıması: Volost Yöneticiliği

Hatice KARIMOV

Rus Diplomatik Belgelerine Göre Birinci Dünya Savaşı'nda Romanya'nın Tarafsızlığı Meselesi

Eray BAYRAMOL

Rusların Erken Dönemde Sibirya ve Çin’e Nüfuz Etme Tarihleri: Portekizli Korsan F.M. Pinto’nun XVI. Yüzyılda Ruslarla Karşılaşması Hakkında Verdiği Bilgiler

Vitaly BRONNİKOV