XX. yüzyılın sonu XXI. yüzyılın başlarındaki etnik çatışmalar, Rusya'nın Güney Kafkasya'daki dış politikasının öğrenilmesi sorununun güncelliğini bir daha doğrulamaktadır. Azerbaycan'ın ve bir bütün olarak Güney Kafkasya'nın jeopolitik ve jeostratejik önemi, her zaman bilimsel araştırmacıların odak noktası olmuştur. Makale, modern Azerbaycanlı araştırmacıların bir dizi çalışmalarındaki tarih yazımının analizine dayanmaktadır. Bu çalışmalar, Azerbaycan'ın XVIII. yüzyılın sonu ve XIX. yüzyılın başlarında Rusya'nın Güney Kafkasya'da gerçekleştirdiği sömürge politikasındaki özel önemini ortaya koymaktadır. Rusya'nın kapsamlı/geniş yönlü planlarında önemli bir faktör olarak Azerbaycan'ın jeostratejik durumuna odaklanan yazarlar, Rusya'nın bir bütün olarak Güney Kafkasya'ya, özellikle Azerbaycan'a ilişkin politikasında kendi çıkarlarının öncelikli olmasına dikkat çekmektedirler. 

Inter-ethnic conflicts in the late 20th and early 21st centuries confirm the urgency of studying Russia’s foreign policy in the South Caucasus. The geopolitical and geostrategic importance of Azerbaijan and the South Caucasus as a whole has always been in the focus of scientific researchers. The article tries to historiographic analyses of a number of works of modern Azerbaijani researchers. This, in turn, reveals the special importance of Azerbaijan in Russia’s colonial policy in the South Caucasus in the late 18th and early 19th centuries. Focusing on the geostrategic situation of Azerbaijan as an important factor in Russia’s large-scale plans, the authors draw attention to the main dominance of Russia’s interests in the South Caucasus as a whole, especially in Azerbaijan. The article pays due attention to the identification by Azerbaijani historians of the priority role of Azerbaijan in the Russian-Ottoman confrontation in the Caucasus. At the same time, the disclosure of Azerbaijan’s place in Russian-Iranian and Russian-Turkish relations allows us to trace the hegemonic policy of tsarism in the South Caucasus. The continuity of the tsarism’s policy shown in the works reflects not only the duality of Russia’s policy, but also its striving for sole dominance in the South Caucasus, including Azerbaijan. A review of the sources of Russia’s foreign policy in the South Caucasus helps to identify and study the historical roots of a number of geopolitical processes taking place in the region in modern times. The profound approach and the principle of objectivism in the coverage of the subject under study in these works show that the methodological foundations of the “stagnation” period have been reconsidered, and that a new stage in the science of history has begun after the collapse of the USSR. The study of the factors that determined the special importance of Azerbaijan in the expansionist South Caucasian policy of Russia in this period is reasonably and objectively considered.