Yazın çevirisi incelemelerinde yorumlayıcı çeviri kuramı

XX. yüzyılda başlayan çeviri alanındaki araştırmalar, yerini giderek çevirinin bilimselleşme yolunda kat ettiği çalışmalara bırakmıştır. Bu çalışmaların başında belirli bir alana kazandırılan çevirilerin, çeviribilimin gücünün ve bağımsızlığının temeli olan çeviri kuramları çerçevesinde incelenmeleri gelmektedir. Daha çok XXI. yüzyılda karşılaşılan bu tür incelemelerin odağını yazılı çeviriler oluşturmaktadır. Bu çeviri incelemelerine en iyi örnekler sunabilecek alan, yazın çevirisidir. Farklı dil kullanımlarına sahip türler içeren yazın çevirisi alanı, uluslararası ve yazınlararası bir görev üstlenmektedir. Bu yüzden, bu alanda yapılacak çeviriler diğer çeviri alanları kadar önemli olmakla birlikte, bir ülke yazınının çeviri yoluyla hem gelişmesinde hem de yayılmasında önemli bir rol oynamaktadır. Böylece çeviri kuramları çerçevesinde yazın alanında yapılan çevirileri incelemek, bu alanda çalışmalar yapan araştırmacılara ve yetişen çevirmen adaylarına ışık tutacağı gibi, yazarların eserlerinin doğru çeviri süreçlerinden geçerek hedef dilde kontrollü bir şekilde yer almasını sağlayacaktır. Burada, çeviri çalışmalarında kuramların önemi ortaya çıkmaktadır. Bu kuramlardan biri de Yorumlayıcı Çeviri Kuramı’dır. Yazın çevirisi incelemelerinde arka planda kaldığı düşünülen ve merkezine çevirmenin kararlarını alan bu kuramın çeviri sürecini ele alışı dikkat çekmektedir. Çeviri sürecini, çeviride eşdeğerlik ve uygunluk ilkesiyle birlikte anlam, anlama, sözcüklerden sıyırma ve yeniden ifade etme aşamalarına dayandırır. Çalışmamızda, Yorumlayıcı Çeviri Kuramı’nın çeviri sürecini oluşturan bu aşamaları, Fransızcadan Türkçeye birden fazla çevrilmiş roman, tiyatro, öykü ve şiir gibi farklı dil özelliklerine sahip yazın türlerinden karşılaştırmalı örneklerle çevirmenlerin kararları incelenecektir. Bu incelemeyle, Yorumlayıcı Çeviri Kuramı’nın çeviri süreçlerini uygulamalı ve karşılaştırmalı göstermek, yazın çevirisi sürecindeki çevirmen kararlarına dikkat çekmek ve kuramsal çeviri incelemeleri alanına katkı sağlamak amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Çeviri incelemesi, yazın çevirisi, yorumlayıcı çeviri kuramı, çeviribilim, yazın çevirmeni

The interpretive theory of translation in analysis of literary translation

Researches in the field of translation, which began in the 20th century, have gradually replaced the studies on the path to scientificization of translation. At the beginning of these studies, the analysis of the translations in a specific area, especially within the framework of translation theories which are the basis of the power and independence of translation studies are the leading. In XXI. century, the focus of such studies is written translations, that can provide best examples of translation analysis. The field of literary translation, which includes genres with different language uses, is taking an international and interliterary role. Therefore, although the translations in this field are as important as other translation fields, they play an important role in the development and dissemination of a country literary through translation. Thus, in the frame of translation theories, analyzing the translations in the literary field will shed light on the researchers and the translator candidates who are working in this field, and will ensure that the literary works of authors pass through the correct translation processes in a controlled manner in the target language. Here, the importance of theories in translation studies emerges. One of these theories is the Interpretive Theory of Translation. This theory, being a secondary importance in the analysis of literary translation and putting the decisions of translator at the center of translation operation, is marked of its approaches to translation processes. It bases the translation process on the stages of meaning, comprehension, deverbalization and re-expression along with the principle of equivalence and correspondence in translation. In this study, the stages of the Interpretive Theory of Translation will be analyzed with the translations from French to Turkish of literary genres such as novels, theater, stories and poems. With this analyze, it is aimed to show the translation processes of the Interpretive Theory of Translation with practical and comparative examples, to draw attention to the translator decisions in the translation process and to contribute to the field of theoretical translation studies.

Keywords:

Translation analysis, literary translation, the interpretive theory of translation, translation studies, literary translator,

PDF

___

Aksoy, N. B. (2002). Geçmişten günümüze yazın çevirisi. Ankara: İmge. Albir, A. H. (2005). La théorie interprétative de la traduction-sa place en traductologie. F. Israël & M. Lederer (Ed.), La théorie interprétative de la traduction I - genèse et développement içinde (s.163-193). Paris: Lettres modernes minard. Alkan, E. (1994). Gérar de Nerval: yaşamı-sanatı-yapıtları. İstanbul: İnkılap. Alkan, E. (2005). Şiir sanatı. İstanbul: İnkılap. Delisle, J. (1980). L’Analyse du discours comme métohde de traduction. Ottowa: Éditions de l’Université d’Ottowa. Delisle, J. (2005). Le sens à travers l’histoire de la traduction de l’Antiquité à la fin du XIXe siècle. F. Israël & M. Lederer (Ed.), La théorie interprétative de la traduction II – convergences, mise en perspective içinde (s.211-228). Paris: Lettres modernes minard. Ionesco, E. (1965). Kel şarkıcı (Ü.Tamer-G. Erkal, Çev.). İstanbul: De. Ionesco, E. (1966). Notes et contre-notes. Paris: Gallimard. Ionesco, E. (1991). Théâtre complet. Paris: Gallimard. Ionesco, E. (1997). Toplu oyunları 2: kel şarkıcı, ders (H. Anamur, Çev.). İstanbul: Mitos Boyut. Laplace, C. (2005). La genèse de la théorie Interprétative de la traduction. F. Israël & M. Lederer (Ed.), La théorie interprétative de la traduction I-genèse et développement içinde (s.21-66). Paris: Lettres modernes minard. Lederer, M. (1994). La traduction aujourd’hui. Paris: Hachette-Livre. Lederer, M. (2005). Défense et illustration de la théorie interprétative de la traduction.. F. Israël & M. Lederer (Ed.), La théorie interprétative de la traduction I-genèse et développement içinde (s.92-139). Paris: Lettres modernes minard. Maupassant, G. D. (1903). Claire de lune. Paris: Librarie Paul Ollendorf. Maupassant, G. D. (1943). Ay ışığı (S. Sevin, Çev.). Ankara: Himi. Maupassant, G. D. (2008). Ay Işığı (T. Yücel, Çev.). İstanbul: Can. Maupassant, G. D. (2018). Ay Işığı (H. Portakal, Çev.). İzmir: Cem. Nerval, G. D. (1964). Les cydalises (H.K. Öztaş, Çev.). H. Kaya Öztaş (Ed.), İki dilde bir güldeste içinde (s.54-55). Ordu: Us. Nerval, G. D. (1976). İlk sevgililer (S. Eyüboğlu-O. V. Kanık, Çev.). Magdi Rufer Eyüboğlu (Ed.), Sabahattin Eyüboğlu şiir çevirileri içinde (s.23). İstanbul: Cem. Nerval, G. D. (1994). Nerde sevdiğimiz kızlar (E. Alkan, Çev.). Erdoğan Alkan (Ed.), Gérard de Nerval: yaşamı-sanatı-yapıtları içinde (s.188). İstanbul: Broy. Pavis, P. (1999). Sahneleme-Kültürler kavşağında tiyatro (S. Kamber, Çev.). Ankara: Dost. Salomon, P. (1978). Littérature française. Paris: Bordas. Saraç, T. (2003). Fransızca-Türkçe sözlük. İstanbul: Adam. Türk Dil Kurumu (2019). Güncel Türkçe sözlük. http://sozluk.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir. Vural, H. (2002). Öykü dili. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C:2002/II, 607, s.225-228. Yücel, T. (1978). Çeviride anlatı dili. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C: XXXVIII, 322, s.76-79. Zola, E. (1969). Hayvanlaşan İnsan (H. Varoğlu, Çev.). İstanbul: Remzi. Zola, E. (1997). La bête humaine. Paris: Fasquelle. Zola, E. (2018). Hayvanlaşan İnsan (A. Özgüner, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür. Zola, E. (2018). Hayvanlaşan İnsan (İ. C. Erseven, Çev.). Ankara: İmge.