Under the Volcano eserinin Türkçe çevirilerine bilişsel biçembilim ışığında bir bakış

Bu çalışmanın amacı, Malcolm Lowry’nin Under the Volcano adlı romanına damga vuran ve Konsolos olarak anılan başkarakterin zihinsel biçeminin 1974 ve 1989 yıllarında yapılan iki Türçe çeviriye nasıl aktarıldığını incelemektir. Bu nedenle, çalışmada, yazın metinlerindeki dil kullanımlarını bilişsel süreçlerin ışığında ele alan bilişsel biçembilim temel alınarak, zihinsel biçem kavramının çeviribilim için önemi vurgulanmaktadır. Bu bağlamda, başkarakterin zihinsel biçemini öne çıkaran diyaloglar ve serbest dolaylı anlatımların roman ve çevirilerde incelenmesi ile birlikte, çevirilerde yapılan biçemsel tercihlere ışık tutulmaktadır. Çalışmada, ayrıca, incelenen eserin modernist roman özelliklerini taşıması nedeniyle, çevirilerin yapıldığı yıllarda Türk yazın dizgesinde modernist roman türünün durumu mercek altına alınmaktadır. Sonuç olarak, iki çeviride de -birbirinden farklı düzeylerde de olsa- kaynak metnin biçemsel özelliklerinin gözetildiği, ancak başkahramanın zihinsel biçeminden kaynaklanan anlatım bozukluklarının ve anlam bütünlüğünü bozan ifadelerin erek metnin okunabilirliğini tümüyle olumsuz etkilediği durumlarda düzeltildiği gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Bilişsel biçembilim, zihinsel biçem, modernist roman, Türk yazın dizgesi

A cognitive stylistic analysis of the Turkish translations of Under the Volcano

This study seeks to analyze the mind style of the protagonist Consul in the two Turkish translations of Malcolm Lowry’s Under the Volcano, carried out in 1974 and 1989, respectively. Emphasizing the importance of cognitive stylistics for translation studies, the study scrutinizes the free indirech speech and dialogues that mirror the protagonist’s mind style in the Turkish translations. Given that Under the Volcano is a modernist novel, the study also sheds light on the position of the modernist novel in the Turkish literary sytem, considering the period in which the two translations were released. Ultimately, the study highlights that the two translations attempt to reproduce the protagonist’s mind style through differing lexical and syntactic strategies. The study also finds that the translations, albeit to varying degrees, tend to smooth out the stylistic features that totaly disrupt the reading process and deviate from the Turkish grammatical structure.

Keywords:

Cognitive stylistics, mind style, modernist novel, Turkish literary system,

PDF

___

Adamson, S. (1998). Literary language. S. Romaine (Ed.), The Cambridge History of the English Language (589–692). Cambridge: Cambridge University Press.
Berman, A. (1990). La retraduction comme espace de traduction. Palimpsestes, 13, 1-7.
Boase-Beier, J. (2003). Mind Style Translated. Style, 37(3), 253-265.
Boase-Beier, J. (2014). Stylistic Approaches to Translation. Manchester: St. Jerome.
Bradbury M. (1973). Possibilities: Essays on the State of the Novel. London: Oxford University Press.
Bockting, I. (1994). Mind-style as an Interdisciplinary approach to characterisation. Language and Literature, 3(3), 157–174.
Chatman, S. (1978). Story and Discourse: Narrative Structure in Fiction and Film. Ithaca, NY: Cornell University Press
Daniel, J. S. (1997). William Faulkner: The Making of a Modernist. Chapel Hill: U. of North Carolina Press.
Deane-Cox, S. (2014). Retranslation: Translation, literature and reinterpretation. London: Bloomsbury.
De Quincey, T. (1993). İngiliz Posta Arabası (M. H. Doğan, Çev.). İstanbul: YKY.
Dobrow, G. W. (2001). Figures of Play: Greek drama and metafictional poetics. Oxford: Oxford University Press.
Ecevit, Y. (2001). Türk Romanında Postmodern Açılımlar. İstanbul: İletişim.
Erkazancı Durmuş, H. (2019). William Faulkner’ın The Sound and The Fury Eserinde Düşünce Biçeminin Türkçeye Aktarılması. Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, (25), 51-70.
Faulkner, W. (1987). The Sound and the Fury. New York: Vintage.
Faulkner, W. (1965). Ses ve Öfke (R. Güran, Çev.). İstanbul: Remzi.
Fowler, R. (1977). Linguistics and the Novel. Bungay: Methuen and Co.
Fowler, R. (1996). Linguistic Criticism. Oxford: Oxford University Press.
Gümüş, S. (2015). Modernizm ve Postmodernizm: Edebiyatın Dünü ve Yarını. İstanbul: Can.
İnceoglu, S. (2012). Varlığın Karşı Konulamaz Kayboluşu: Yanardağın Altında(Ki) Ölüm. Litera, 23 (2), 11-22.
Joyce, J. (1992). Ulysses. London: Penguin Books. ...................
Joyce, J. (1996). Ulysses (N. Erkmen, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi.
Joyce, J. (2011). The Portrait of The Artist As A Young Man. New Jersey: Dover Publications.
Joyce, J. (2016) Sanatçının Bir Genç Adam Olarak Portresi (M. Belge, Çev.). İstanbul: İletişim.
Langacker, R. (1987). Foundations of Cognitive Grammar: Volume I Theoretical Prerequisites. Stanford, CA: Stanford University Press
Leech, G & Short, M. (1981). Style in Fiction. Harlow: Pearson Education
Mcintyre, D. (2006). Point of View in Plays. Amsterdam/Philadelphia, PA: John Benjamins.
Lowry, M. (1974). Yanardağ (A. Üstel, Çev.). İstanbul: Hürriyet.
Lowry, M. (1989). Yanardağın Altında (S. Fişek, Çev.). İstanbul: Can.
Lowry, M. (2012). Under the Volcano. New York: Harper Perennial Modern Classics.
Margolin, U. (2003). Cognitive Science, the Thinking Mind, and Literary Narrative. D. Herman (Yay. Haz.), Narrative Theory and the Cognitive Sciences içinde, (271-294). Stanford: Stanford University Centre.
Nuttall, L. (2018). Mind Style and Cognitive Grammar. London: Bloomsbury
Riquelme, J. (1983). Teller and Tale in Joyce’s Fiction: Oscillating Perspectives. Baltimore, MD: Johns Hopkins University Press.
Robinson, K. (2018). Not altogether darkness: Drunkenness in Lowry’s Under the Volcano. The Explicator. https://doi.org/10.1080/00144940.2018.1453773 (accessed 12 November 2018)
Rundquist, E. (2014). How is Mrs Ramsay thinking? The semantic effects of consciousness presentation categories within the free indirect style. Language and Literature, 23(2), 159–173.
Rundquist, E. (2020). The Cognitive Grammar of drunkenness: Consciousness representation in Under the Volcano. Language and Literature, 29(1), 39–56.
Semino, E. (2002). A cognitive stylistic approach to mind style in narrative fiction. E. Semino & J. Culpeper (Yay. Haz.), Cognitive Stylistics: Language and Cognition in Text Analysis içinde, (95-122). Amsterdam: John Benjamins.
Semino, E. (2007). Mind style 25 years on. Style, 41(2), 153–203
Semino, E. & Culpeper, J. (2002). Cognitive Stylistics: Language and Cognition in Text Analysis. Amsterdam: John. Benjamins.
Semino, E. & Swindlehurst, K. (1996). Metaphor and mind style in Ken Kesey’s One Flew over the Cuckoo’s Nest. Style, 30(1), 143–166.
Shakespeare, W. (1981). Macbeth (S. Eyüboğlu). İstanbul: Remzi.
Shakespeare, W. (1994). Hamlet. London: Penguin....................
Shakespeare, W. (1999). Hamlet (B. Bozkurt, Çev.). İstanbul: Remzi.
Shakespeare, W. (2015). Macbeth. London: Arden....................
Stockwell, P. (2002). Cognitive Poetics: An Introduction. London: Routledge
Vandamme, C. (2016). Lowry and Jakobson: Spatial Pyrotechnics and Poetic Writing. Richard J. lane & M. Mota (Yay. Haz.), Under the Volcano Malcolm Lowry’s Poetics of Space içinde, (45-60).
van Peer, W. (1993). Typographic Foregrounding. Language and Literature, 2(1), 49-61.