2015

Türkçenin yabancı/ikinci dil olarak öğretiminde devrik cümle yapısı

Türkçede devrik cümle yapısı tartışmalı konulardan biridir. Devrik cümle yapısını eleştiren, bunun bir dil kusuru olduğunu ve kullanılmaması gerektiğini düşünenler olduğu gibi; bu cümle yapısının edebî ve günlük ihtiyaçlardan doğduğunu, dile esneklik ile ahenk kazandırdığını düşünüp kullanmanın bir sakıncası olmadığını savunanlar da bulunmaktadır. Dil eğitiminde bu tartışmaları bir kenara bırakarak öncelikle kurallı cümle yapısını öğretmek, özellikle edebî eserlerde ve günlük hayatta kullanılan devrik cümleler hakkında bilgi vermek gereklidir. Ana dili öğretiminde olduğu gibi Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde de devrik cümleyi öğrencilere tanıtma ve bu yapının kullanım özelliklerini açıklamanın uygun olacağı düşünülmektedir. Çünkü Türkçeyi yabancı dil/ikinci olarak öğrenen öğrenciler günlük hayatta ve ders kitaplarında devrik cümle yapılarıyla karşılaşmakta; devrik cümlenin ne olduğu hakkında bilgi sahibi olmadıkları ve devrik yapıların Türkçede kullanılabileceği konusunda derslerde bir anlatımla karşılaşmadıkları için bu tür cümleleri anlamada zorluk yaşamaktadırlar. Yabancılar için hazırlanan Türkçe öğretim setlerinde devrik cümle yapısı kullanılmakta ancak konuyu açıklayan ayrı bir bölüm bulunmamaktadır. Bu nedenle çalışmada, belirtilen eksiklik doğrultusunda daha çok edebî metinlerde ya da günlük diyaloglarda karşımıza çıkan devrik cümle konusunun yabancılara Türkçe öğretiminde C1 seviyesindeki öğrenicilere öğretim materyalleri aracılığıyla anlatılması gerektiği düşünülmektedir. Çalışmada, bu amaçla hazırlanan okuma, dinleme ve yazma becerilerine uygun materyal örneklerine yer verilmekte; bu materyaller aracılığıyla konunun nasıl öğretilmesi gerektiği ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Devrik cümle, yabancı dil olarak Türkçe öğretimi, materyal

Inverted sentence in teaching Turkish as a foreign/second language

Inverted sentence structure in Turkish is one of the controversial issues. There are those who criticize the inverted sentence structure and think that it is a language defect and should not be used; There are also those who think that this sentence structure arises from literary and daily needs, and that it adds flexibility and harmony to the language and argues that there is no harm in using it. In language education, leaving these discussions aside, it is necessary to teach the regular sentence structure first, and to give information about inverted sentences used in literary works and in daily life. It is thought that it would be appropriate to introduce the inverted sentence to the students and to explain the usage characteristics of this structure in teaching Turkish as a foreign language, as in mother tongue teaching. Because students learning Turkish encounter inverted sentence structures in their textbooks and daily life; they have difficulty in understanding such sentences because they do not have any information about what an inverted sentence is and they do not encounter an explanation in the lessons that inverted structures can be used in Turkish. Inverted sentence structure is used in Turkish teaching sets prepared for foreigners, but there is no separate section explaining the subject. For this reason, in the study, it is thought that the subject of inverted sentence, which is more common in literary texts or daily dialogues, should be explained to C1 level learners through relevant texts in teaching Turkish to foreigners. In the study, examples of materials suitable for reading, listening and writing skills prepared for this purpose are included, and how the subject should be taught through these materials is discussed.

PDF

___

Ali, S. (2016). İçimizdeki Şeytan. İstanbul: YKY.
Altan, A. (2006). Türkçede sözcük diziminin önemi. Ulusal Dilbilim Kurultayı Bildirileri içinde. 12 Mayıs 2006. Maltepe Üniversitesi, ss.51-61.
Altan, A. (2012). Türkçeyi yabancı dil olarak kullananların sözcük dizimi özellikleri. 26. Ulusal Dilbilim Kurultayı Bildirileri içinde. 24-26 Mayıs 2012. Süleyman Demirel Üniversitesi, ss. 175-183.
Banguoğlu, T. (1998). Türkçenin grameri. Ankara: TDK Yay.
Bilgegil, M., K. (1982). Türkçe dil bilgisi. İstanbul: Dergâh Yay.
Bölükbaş Kaya, F. (2021). Soru ve cevaplarla Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi el kitabı. E. Boylu (Ed.) Yabancılara Türkçe Dil Bilgisi Öğretimi içinde (ss. 21-25). Ankara: Pegem Akademi
Celce-Murcia, M. ve Larsen-Freeman, D. (1999). The grammar book: An ESL/EFL teachers’ course. Second edition. Boston: Heinle & Heinle
Council of Europe, (2020). Common european framework of reference for languages: learning, teaching, assessment companion volume. Council of Europe Publishing.
Çalışkan, N. (2020). Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi el kitabı. H. Karatay (Ed.) Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretiminde Dilbilgisi Öğretimi içinde (ss. 177-220). Ankara: Pegem Akademi.
Ediskun, H. (1960). Devrik cümle üzerinde bir araştırma. Türk Dili, 100, ss.193-197.
Ellis, R. (2002). Practice or Consciousness-raising? By jack C. Richards, Willy A. Renandya. Methodology in language teaching: an antology of current practice içinde.
Ergin, M. (1980). Türk dil bilgisi. İstanbul: Boğaziçi Yay.
Ergin, M. (1993). Edebiyat ve eğitim fakültelerinin Türk dili ve edebiyatı bölümleri için Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Yay.
Erguvanlı, E. (1984). The function of word order in Turkish grammar. California: University of California Press.
Fontaine, L. (2003). A systemic functional introduction. Cambridge: Cambridge University Press.
Hatiboğlu, V. (1982). Türkçenin sözdizimi. Ankara: Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Basımevi.
Karaağaç, G. (2013). Türkçenin Dil bilgisi. Ankara: Akçağ Yay.
Karahan, L. (1998). Türkçede sözdizimi. Ankara: Akçağ Yay.
Karahan, L. (2004). Türkçede sözdizimi. Ankara: Akçağ Yay.
Ketrez, F. N. (2012). A student grammar of Turkish. Cambridge: Cambridge. University Press, 2012
Larsen-Freeman, D. (2003). Teaching language: From grammer to grammaring. Kanada: Heinle & Heinle.
Luraghi, S. ve Parodi, C. (2008). Key terms in syntax and syntactic theory. New York: Continuum International Publishing Group.
Slobin, D. (1982). Universal and particular in the acqusition of language. Gletiman.