Türkçedeki —mAdAn zarf-fiil ekinin Almancadaki eşdeğerlilikleri üzerine

Yabancı dil olarak Almancanın öğretiminde, Türkçedeki fiilimsi yapıların anlaşılması ve bunların Almancaya aktarılması, Almanca öğrenenler için anlaşılması zor olan temel konulardan biri olmuştur. Bu zorluk esas itibariyle Türkçedeki fiilimsi yapıların yeterince anlaşılamaması ve bunların Almancadaki eşdeğerliliklerinin belirlenememesi nedeniyle ortaya çıkmaktadır. Bu konunun anlaşılmasında güçlükler ortaya koyan diğer bir husus ise, Türkçede ve Almancada birleşik cümle yapılarının bağlanma şekillerinden ve bu yapıların farklılıklar arz etmesinden kaynaklanmaktadır. Zira birleşik cümle yapıları Türkçede genel itibariyle bağlayıcı (Junktor) olarak adlandırılan fiilimsi ekleriyle, Almancada ise bağlaç (Konjunktion) ile bağlanmaktadır. Diğer önemli bir farklılık ise, her iki dilde de birleşik cümle yapılarında, temel cümlenin bir öğesi olarak görev yapan yan cümlenin, Türkçede çekimsiz fiilli (infinit), Almancada ise çekimli fiilli (finit) olmasıdır. Bu iki dilin birleşik cümle yapılarındaki zikredilen bu farklılıklarına rağmen, benzerliklerin farklılıklardan daha çok olduğunu söyleyebiliriz. Türkçedeki fiilimsi yapıların anlaşılıp çözümlenebilmesi, bunların Almancadaki eşdeğerliliğinin daha kolay algılanabilmesini ve aktarılabilmesini kolaylaştıracaktır. Bu çalışma ile Türkçede tartışma konusu olan, üzerinde farklı görüşlerin ve tanımlamaların yapıldığı –mAdAn zarf-fiil ekinin açık (explizit) ve örtük (implizit) anlamları ve görevleri araştırılmış, bunların Almancada hangi eşdeğerlilikleri ile karşılık bulduğu ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu çalışmada ayrıca –mAdAn zarf-fiil ekinin yapı olarak Almancada nasıl anlaşılması ve çözümlenmesi gerektiği üzerinde durulmuş farklılıklar, benzerlikler ve zaman bağıntıları karşılaştırmalı bir şekilde verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

zarf-fiil, yan cümle, bağlayıcı ve bağlaç, eşdeğerlilik

The equivalence of the Türkish –mAdAn gerund in German

Understanding the verbal structures in Turkish and transferring these into German has been one of the main issues that were difficult to understand for German learners in teaching German as a foreign language. This challenge is mainly due to an inadequate understanding of verbal structures in Turkish and the students’ inability to determine their equivalence in German. Another problem faced in understanding this subject arises due to different connection ways of combined sentences in German and Turkish, and therefore the structures differ between these two languages. The combined sentence structures are generally linked in Turkish with verbal attachments called junction (Junktor) and in German with a conjunctive (Conjunktion). Another critical difference is that in the combined sentence structures in both languages, subordinate sentences are infinite in Turkish while finite in German. Despite these differences in the combined sentence structures, we can say that the similarities are more common than the differences. Understanding and analysing the verbal structures in Turkish will make it easier to detect and transfer their equivalence in German. This study aims to reveal the explicit (explizite) and implicit (implicitly) meanings and tasks of the gerund (-mAdan in Turkish), which are the subject of discussion in Turkish and on which there are different views and definitions. The study aims to determine which equivalents they correspond to in German. In this study, the differences, similarities and time-related differences that have been emphasized on how -mAdAn gerund should be understood and resolved in German as a structure are given comparatively.

Keywords:

gerund, subordinate sentence, junction and conjunctive, equivalence,

PDF

___

Aksan, D. (1998). Her Yönüyle Dil. TDK Yayınları, Ankara.
Banguoğlu, T. (2011). Türkçenin Grameri. TDK Yayınları, Ankara.
Bayraktar N. (2004). Türkçede Fiilimsiler. TDK Yayınları, Ankara.
Bilgegil, K. (2009). Türkçe Dilbilgisi (3. Baskı). Salkımsöğüt Yayınları, Erzurum.
Bozkurt, F. (2010). Türkiye Türkçesi. Kapı Yayınları, İstanbul.
Demir, T. (2006). Türkçe Dilbilgisi (2. Baskı). Kurmay Yayınevi, Ankara.
Deny, J. (1921). Türk Dil Bilgisi - Osmanlı Türkçesi (Çev. Ali Ulvi Elöve). Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
Duden. (1998). Schülerduden Grammatik. Dudenverlag, Mannheim.
Duden, Band 4 (1998). Die Grammatik. Herausgegeben von der Dudenredaktion, Mannheim.
Eker, S. (2011). Çağdaş Türk Dili. Grafiker Yayınları, Ankara.
Ergin, M. (1995). Üniversiteler İçin Türk Dili. Bayrak Yayınevi, İstanbul.
Ersen-Rasch, M. I. (2012). Türkische Grammatik. Harrassowitz Verlag, Wiesbaden.
Gabain, A. (1998). Eski Türkçenin Grameri (Çev. Mehmet Akalın). TDK Yayınları, Ankara.
Gencan, T. N. (1978). Dilbilgisi. Kanaat Yayınları, İstanbul.
Göğüş, B. (1968). Türkçede Cümlemsilerin Kuruluşu ve Temel Cümleciğe Bağlanma Şekilleri. TDAY-Belleten, 16(), 89–142.
Gülsevin, G. (1997). Eski Anadolu Türkçesinde Ekler. TDK Yayınları, Ankara.
Gülsevin, G. (2000). Türkiye Türkçesinde Birleşik Zarf-Fiiller. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (5), 122–143.
Helbig G. & Buscha, J. (2000). Übungsgrammatik Deutsch. Langenscheidt, Berlin.
Helbig, G. & Buscha, J. (2005). Deutsche Grammatik. Langenscheidt, Berlin.
Johanson, L. (1996). Kopierte Satzjunktoren im Türkischen. Sprachtypol. Univ. Forsch. (STUF), 49 (1), 39-49.
Jude, W. K. (1957). Deutsche Grammatik. Georg Westermann Verlag, Braunschweig.
Karahan, L. (1992). Görülen Geçmiş Zaman Eki –dı/di’nin Tarz ve Bağlama Fonksiyonuna Dair, Prof. Dr. Muharrem Ergin’e Armağan, Türk Kültürü Araştırmaları Dergisi, 28 (2), 335–341.
Koç, N. (1998). Yeni Dilbilgisi. İnkılap Kitabevi, İstanbul.
Korkmaz, Z. (1966). Türkiye Türkçesindeki -madan/-meden<-mađın <-medin Zarf-Fiil (Gerundium) Ekinin Yapısı Üzerine. Türkoloji Dergisi, 2 (1), 259–269.
Korkmaz, Z. (2017). Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi. TDK Yayınları, Ankara.
Moser-Weithmann, B. (2001). Türkische Grammatik. Helmut Buske Verlag, Hamburg.
Özçelik, S. ve Erten, M. (2005). Türkiye Türkçesi Dilbilgisi. [yayl.y.], Diyarbakır.
Rolffs, S. (1997). Zum Vergleich syntaktischer Strukturen im Deutschen und im Türkischen mittels der Dependenz-Verb-Grammatik. Peter Lang GmbH, Frankfurt.
Sarı, M. (2014). Nebensätze im Deutschen und ihre Äquivalente im Türkischen. Amazon Distribution GmbH, Leipzig.
Savaşçı, Ö. (1998). Zusammengesetzte Sätze des Türkischen unter Besonderer Berücksichtigung Ihrer Wiedergabe im Deutschen. Huber Utz Verlag Wissenschaft, München.
Tuna, O. N. (1986). Türk Dilbilgisi Fonetik ve Morfoloji Ders Notları, Sakarya.
Yılmaz, E. (2010). Türkiye Türkçesi Üzerine Araştırmalar. Pagem Akademi Yayınları, Ankara.
Yüce, N. (1999). Gerundien im Türkischen: Eine morphologische und syntaktische Untersuchung, Simurg Yayınlar, İstanbul.
Zielinski, W. D. (1981). ABC der deutschen Nebensätze. Max Huber Verlag, München.