Sarayda Olmak Esaret mi, Saadet mi? Gecenin Yalnızlığı Adlı Romanda Abdülkadir Merâgi’nin Yönetenlerle İlişkileri ve Müzik Çalışmaları
Selma Fındıklı tarafından kaleme
alınan Gecenin Yalnızlığında adlı
romanda ünlü Türk musiki nazariyatçısı, bestekâr ve icracı Kemâleddin
Abdülkadir b. Gaybî el-Merâgi’nin hayatı anlatılır. Roman, Sahand
Dağının Ötesi, Yaz 1373/Meraga; Gönüller Bülbülü, Kış 1375 / Tebriz; Elf Leyle vü Leyle, Sonyaz 1386 / Bağdat;
Efrasyab Ülkesi, İlkyaz 1397/Semerkand; Gecenin
Yalnızlığında, İlkyaz/1435 Herat başlıklı bölümlerden oluşur. Abdülkadir MeragiMerâgi,
Meraga’da kendi halhâlinde yaşarken
Tebriz’deki Celayirli sarayına davet edilir. Bu davet onu: “Ne buyrulursa onu
çalmak, ne arzu edilirse onu söylemek zorundayım bundan sonra” düşüncesine sevk
eder. Sarayda sürekli endişelidir. Sultan Üveys ve oğlu Şehzade Hüseyin’le
beraberdir ama: “Gök kubbede parıldayan yıldız gibi genç yaşta herkesi kıskandıracak
saygınlığa erişmiş olsam da ayaklarım buyrukla yön buluyor. Kula kulluk değil
de nedir bu?” diye kendi kendini sorgular. Bir yandan da müzik çalışmalarına
devam eder. Şehzade Hüseyin sultan olduktan sonra dönemin büyük musiki bilgini
Rıdvanşah ile nevbet-i mürettep besteleme hususunda önemli bir bahse girer.
Sarayda üst düzey insanlara musahip olmasına, etrafınca sevilmesi ve
sayılmasına, yöneticilerin meclislerinde fikir söyleyebilmesine rağmen MeragiMerâgi
genelde mutlu olamaz. Sarayda bir eli yağda bir eli balda olduğu düşünülen
sanatkârların aslında öyle olmadığını gösteren bir örnek olması bakımından da Gecenin
Yalnızlığında Türk roman tarihi açısından önemlidir. Bundan dolayıun için
bu yazıdaçalışmamızda
bu Gecenin Yalnızlığında romanı
bağlamında, hayatının büyük kısmı saraylarda-savaşlarda geçen Abdülkadir MeragiMerâgi’nin
yaşananlar karşısındaki psikolojik durumu, yönetenler (sultanlar) hakkındaki
düşünceleri, çektiği sıkıntılar ve müzik çalışmalarını nasıl yaptığı
incelenmiştir.
Living in a Palace Slavery or Happiness? The Novel Named Gecenin Yalnızlığında Abdülkadir Merâgi’s Relationship with The Government Relations and Musical Work
Famous Turkish musical composer
performer Kemâleddin Abdülkadir b. Gaybî el-Merâgs life is told in the novel
named ‘Gecenin Yalnızlığında’ written
by Selma Fındıklı. Novel; ‘Sahand Dağının Ötesi, Yaz 1373 / Meraga; Gönüller
Bülbülü, Kış 1375 / Tebriz; Elf Leyle vü Leyle, Sonyaz 1386 / Bağdat; Efrasyab
Ülkesi, İlkyaz 1397 / Semerkand; Gecenin
Yalnızlığında, İlkyaz / 1435 Herat’ as titles of the chapters. MeragiMerâgi
is invited to Tabriz, Celayirli palace. This invitation makes him think that ‘I
have to play and sing whatever is demanded from now on’. There are some
concerns that arise in his mind when Sultan Üveys and his son Şehzade Hüseyin
come together. He questions himself ‘Even though I have reached the potential
to make everyone jealous in a young age like a sparkling star in the open sky,
I can find my path with orders ‘If this isn’t being a servant (kul) to another
servant then what is it?’. Sultan Hüseyin along with the great known musician
Rıdvanşah narrates on a composition named ‘nevbet-i mürettep’. Meragi does not
feel happy although he is surrounded by high-ranking people who love, respect and give him the privilege to express his opinions in the
councils of the rulers. In this respect, Gecenin Yalnızlığı
is an important work for Turkish novel as it reflects the realities of artists
who seem to enjoying the glamarous life in
palace. False representations of the artists will be even more obvious
in the current study. This study aims to analyze Abdülkadir Meragi’s actions
and reactions in the face of wars at that time and difficulties he experienced.
Moreover, the process of creation of his work in the midst of these turmoils
will be one of the focuses this study.
___
- Akengin, Ç.(2014). Sanat ideoloji politika ililişkileri. Ulakbilge, 2, (4), s. 140-350.
Çağan, K.(2004, Haziran, Temmuz, Ağustos). Sanat ve edebiyatın toplumsal perspektifi-siyasal ilişkilerine dair genel bir çözümleme. Hece dergisi, (90/91/92), s.73-83.
Çavuşoğlu, M.(1986, Temmuz, Ağustos, Eylül). Kaside. Türk Dili Türk Şiiri Özel Sayısı II Divan Şiiri, (415-416-417), s.21-22.
Çolak, S., Hilooğlu, C.(2010, Bahar). Osmanlı iktidar anlayışı çerçevesinde şiir. Bilig, (53), s. 89-102
Fındıklı, S.(2002). Gecenin yalnızlığında, İstanbul: Remzi.
İnalcık, H.(2013). Şair ve patron patrimonyal devlet ve sanat üzerinde sosyolojik bir inceleme. İstanbul: Doğubatı.
Kolukırık, K.(2012). Abdülkâdir Merâgî ve Şurhü’l Edvar’ı. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
Özcan, N.(1998). Abdülkadir-i Merâgi. İslam Ansiklopedisi, 1, s.242-244. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
Sağlık, Ş. (2004, Haziran, Temmuz, Ağustos). Edebiyatta bağlanma sorunu. Hece dergisi, (90/91/92), s.7-24.
Sazyek, H. (2004, 1). Romanda temel anlatım yöntemleri. Folklor-Edebiyat, s.103-118.
Uslu, R.(2017), Ünlü müzisyen Abdülkadir Meragi hakkında yeni bulgular. Erişim tarihi: 12.12.2017. http://dergipark.gov.tr/download/article-file/115282.
