Metinsel edimler doğrultusunda Türkçe bilimsel metinlerde kullanılan olumsuz tümcelerin görünümü

Son yıllarda dilbilimde olumsuzluk konusu üzerine pek çok çalışma yapılmıştır. Bugüne kadar yapılan olumsuzluk çalışmalarında, olumsuzluğun daha çok sözdizimsel ve anlamsal boyutu üzerine yoğunlaşılmıştır. Metinsel düzlemde işaretlenen olumsuzluğa ise yeterince değinilmemiştir. Bu çalışmanın amacı, dilbilim alanında Türkçe yazılmış bilimsel metinlerde kullanılan olumsuzluğun metinsel edimlere göre dağılımlarını incelemektir. Çalışmada, doküman inceleme yöntemi kullanılmıştır. Çalışmanın veri tabanı, dilbilim alanında Türk yazarlar tarafından yazılmış Türkçe bilimsel metinlerden oluşmaktadır. Çalışmada incelenen örneklem, 1998-2006 yıllarında yayımlanan Dilbilim Araştırmaları ve Dilbilim Kurultay Bildirileri’nden rastlantısal örnekleme yöntemiyle 20 bilimsel metin seçilmiştir. İncelemede sayısal değerler iki aşamalı bir sayım yapılarak saptanmıştır. Sayımın birinci aşamasında dilbilim alanında Türkçe yazılmış bilimsel metinlerdeki toplam sözce sayısı (2845) saptanmıştır. Bunun ardından ikinci olarak dilbilim alanında Türkçe yazılmış bilimsel metinlerde yer almakta olan olumsuz sözcelerin (210) sayısı saptanmıştır. Saptanan olumsuz sözceler Swales (1990)’in metinsel edim modeline göre düzenlenmiştir. Türkçe bilimsel metinlerde kullanılan olumsuz tümcelerin, en sık kullanıldığı metinsel edimler sırasıyla; Konu ile İlgili Genellemeler (80), Çıkarım ve Varsayım (52), Araştırma Eksikliği Belirtme (22), Beklenmeyen Sonuç (22), Alan Yazın Değerlendirmesi (14), Sorun Belirtme (9), Açıklama (4), Öneri (2), Sınırlılıklar (2), Yöntem (2), Veri Toplama İşlemleri (1)’dir. Çalışmada bilimsel metinlerde kullanılan olumsuz tümcelerin, çalışmanın inandırıcılığını, güvenirliğini, yeterliliğini gibi durumları etkilediği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Türkçe bilimsel metinler, metinsel edimler, olumsuz tümceler

The appearance of negative sentences used in Turkish scientific texts in line with textual acts

In recent years, many studies have been examined on the issue of negation in linguistics. In the negation studies carried out to date, the syntax and semantic dimension of negation is mostly focused on. The negation marked in the textual context has not been sufficiently addressed. The purpose of this study is to examine the distribution of negation used in scientific texts in Turkish in the field of linguistics according to textual acts. In the study, document review method was used. The database of the study consists of Turkish scientific texts written by Turkish authors in linguistics. The sample analyzed in the study, 20 scientific texts were chosen from the linguistic researches and linguistic congress papers published in 1998-2006 by random sampling method. In the review, the numerical values were determined by performing a two-step count. In the first stage, the total number of words (2845) in the scientific texts written in Turkish was determined. Secondly, the number of negative sentences (210), which are included in the scientific texts written in Turkish in the field of linguistics, was determined. The negative sentences detected were arranged according to the text performance model of Swales (1990). The textual acts in which negative sentences used in Turkish scientific texts are most frequently used are; Generalizations on the Subject (80), Inference and Assumption (52), Research Lack Indication (22), Unexpected Result (22), Literature Review (14), Problem Indication (9), Description (4), Suggestion (2) , Limitations (2), Method (2), Data Collection (1). It was concluded that the negative sentences used in scientific texts affect the study credibility, reliability and adequacy etc.

Keywords:

Turkish scientific texts, textual acts, negative sentences,

PDF

___

Bosanquet, B., (1888). Logic, Vol. 1, Oxford: Clarendon.
Cheshire, J. (1998). English negation from an interactional perspective in the sociolinguistics reader. Multilingualism and Variation, 127-44.
Çalışır, S. (2007). Türkçede bilimsel metinlerde olumsuzluk. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Anadolu Üniversitesi.
Givon, T. (1978). Negation in language: pragmatics, function, ontology. Syntax and Semantics 9, 69-112.
Givon,T. (1984). Syntax: a functional typological introduction. Amsterdam: Benjamins.
Givon, T. (1990). Syntax: a functional typological introduction. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamin, Vol. II.
Hidalgo, Downing L. (2000a). Negation in discourse: a text world approach to Joseph Heller’s catch-22, Language and Literature 9, 3, 215-39.
Horn, Laurence R. (1985). Metalinguistic negation and pragmatic ambiguity. Language 61, 121-174.
Huber, E. ve Uzun, L. (1999). Bilimsel çalışma kılavuzu. Essen Üniversitesi Yayınları.
Hwang, S. J. J. (1992). Language in context. Hwang, Shin Ja J. ve Merrifield, W. (Eds.), The functions of negation in narration. Dallas: The Summer Institute of Linguistics and The University of Texas at Arlington.
Jackendoff, R. (1971). On some questionable arguments about quantifiers and negation. Language 47, 284-297.
Jordan, M. P. (1998). The power of negation in English: text, context and relevance. Journal of Pragmatics 29, 1, 705-52.
Kraak, A. (1966). Negatieve zinnen. Hilversum: De Haan.
Klima, E. S. (1964). Negation in English. The Structures of Language, 246-323.
Labov, W. (1972a). The transformation of experience in narrative syntax. Philedelphia: University of Pennysylvania State.
Lasnik, H. (1969). Analysis of negation in English. Yayınlanmamış doktora tezi. Harvard Üniversitesi.
Leech, G. (1983). The principles of pragmatics. London: Longman.
McGloin, N. H. (1986). Negation in Japanese. Boreal Schotarly Publishers and Distributors Ltd.
Onizan, N. (2005). Functions of negation in Arabic literary discourse. Yayınlanmamış doktora tezi. Kansas Üniversitesi.
Pagano, A. S. (1994). Negatives in written text. Advances in written text analysis, 250-65.
Partee, B. H. (1970). Negation, conjuction and quantifiers: syntax vs. semantics. Foundations of Language 6, 153-165.
Payne, J. (1985). Negation. Language typology and syntactic description. Cambridge: Cambridge University Pres.
Ruhi, Ş. (2002). Türkçede bilgi yapısı ve bilimsel metinler. L. Uzun ve E. Huber (Ed.), Türkçe psikoloji makalelerinde tartışma yapısı. Essen: Die Blaue Eule.
Swales, J. M. (1990). Genre analysis English in academic and research settings. Cambridge: Cambridge University Press.
Şimşek, H. (2009). Eğitim tarihi araştırmalarında yöntem sorunu. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 42(1), 33-51.
Taglicht, J. (1984). Message and emphasis: on focus and scope in English. London: Longman.
Tottie, G. (1991). Negation in English speech and writing: a study in variation. San Diego, CA: Academic.
Traugott, E. (1989). On the rise of epistemic meanings in English: an example of subjectivization in semantic change. Language 65, 31-55.
Uzun, L. (2001). Bilimsel metne özgü önbiçimlenişler ve bilimsel metin yazma edimi. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi 12, 197-204.
Wason, P. C. (1965). The context of plausible denial. Journal of Verbal Learning and Verbal Behaviour 4, 7-11.
Werth, P. (1999). Text worlds: representing contextual space in discourse. London: Longman.
Widdowson, H. G. (1979). Explorations in applied linguistics. Oxford: Oxford University Press.
Zeyrek, D. (2002). Türkçede bilgi yapısı ve bilimsel metinler. L. Uzun ve E. Huber (Ed.), Psikoloji makalelerinde üstsöylem belirleyicileri. Essen: Die Blaue Eule.