Kavramsal metafor kuramı ve belagat: karşılaştırmalı bir inceleme

Bu çalışmada, Lakoff ve Johnson’ın 1980 yılında yayımlanan Metaphors We Live by adlı eseriyle ilk kez literatürde ifadesini bulan Kavramsal Metafor Kuramı’nın kaynak alan, hedef alan, metaforik dilsel ifade, haritalama, yapısal metafor, ontolojik metafor, yönelim metaforları, motivasyon, bedensel gerçekçilik, algıya dayalı yapısal benzerlik, deneyimde korelasyon, ana sahne gibi temel kavramları açıklanmakta, belagat geleneğinde metaforun mukabili olan istiare hakkında söylenenlerle çağdaş metafor kuramının ilkeleri mukayese edilmektedir. Ahmed Hamdi Şirvanî (Orak 2013), Ahmed Cevdet Paşa (1323), Recaizade Mahmud Ekrem (1299), Tahir Olgun (1936), Walter Andrews (1976), Yekta Saraç (2015) kaleme aldıkları belagat kitaplarında ve Doğan Aksan (1978) anlambilimle ilgili kitabında metaforu a) dille ilgili bir mesele olduğu, b) retorik bir araç olduğu, c) benzerliğe dayandığı konusunda genel bir uzlaşı hâlindedirler. Halbuki Kavramsal Metafor Kuramı’na göre metafor; a) düşünceyle ilgili bir meseledir, b) bilişsel bir süreçtir ve c) benzerlik dışında başka motivasyonlara sahip olabilir şeklinde açıklanmaktadır. Makalede bu üç konu belagat kitapları ve Kavramsal Metafor Kuramı literatürü açısından karşılaştırmalı olarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Kavramsal Metafor Kuramı, metafor, istiare, belagat, dil-düşünce ilişkisi

Conceptual metaphor theory and rhetoric: A comparative study

In this study, Conceptual Metaphor Theory, which was first expressed in the literature by Lakoff and Johnson in 1980 with their book Metaphors We Live by. In the book the concepts like source, target, metaphorical linguistic expression, mapping, structural metaphor, ontological metaphor, orientation metaphors, motivation, embodied realism, perceived structural similarity, correlation in experience and primary scene are explained, and the principles of contemporary metaphor theory are compared with what is said about metaphor that corresponds to “istiare” in rhetoric tradition. Ahmed Hamdi Şirvanî (Orak 2013), Ahmed Cevdet Pasha (1323), Recaizade Mahmud Ekrem (1299), Tahir Olgun (1936), Walter Andrews (1976), Yekta Saraç (2015) and Doğan Aksan (1978) define metaphor as a) a matter of language, b) it is a rhetorical tool, c) it is based on similarity. However, according to Conceptual Metaphor Theory, metaphor; a) is a matter of thought, b) is a cognitive process, and c) may have other motivations other than similarity. In this article, these three subjects are examined comparatively in terms of classical rhetoric books and Conceptual Metaphor Theory literature.

Keywords:

Conceptual metaphor theory, metaphor, figure, rhetoric, language-thought,

PDF

___

Ahmed Cevdet Paşa (1323), Belagat-ı Osmaniyye, İstanbul: Şirket-i Mürettibiyye Maatbaası. Akarsu, B. (1998), Wilhelm Von Humboldt’da Dil-Kültür Bağlantısı, İstanbul: İnkılap Kitabevi. Aksan, D. (1978), Anlambilimi ve Türk Anlambilimi, Ankara: Erol Ofset Matbaacılık. Akşehirli, S. (2005), “Çağdaş Metafor Teorisi”, http://www.ege- edebiyat.org/modules. php?name=Downloads&d_op=getit&lid=111. 10.02.2019. Andrews W. G. (1976), An Introduction to Ottoman Poetry, Minneapolis: Bibliotheca Islamica. Deutscher, G. (2013), Dilin Aynasında, Çev: Cemal Yardımcı, İstanbul: Metis Yayınları. Grady, J. E. (1999), "A Typology of Motivation for Conceptual Metaphor: Correlation vs. Resemblance", Metaphor in Cognitive Linguistics içinde, eds. Raymond Gibbs & Gerard Steen, ss. 79-100, Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company Heidegger, M. (1993), Basic Writings, ed. David Farrell Krell, New York: HarperCollins Publishers. Kövecses, Z. (2010), Metaphor - A Practical Introduction, New York: Oxford University Press. Lakoff, G. (1990), Women, Fire, and Dangerous Things: What Categories Reveal about the Mind, Chicago and London: University of Chicago Press. Lakoff, G. (1993), "Contemporary Theory of Metaphor", Metaphor and Thought içinde, ed. Andrew Ortony, ss. 202-252, Cambridge: Cambridge University Press. Lakoff, G. & Johnson, M. (1980), Metaphors We Live by, Chicago: Chicago University Press. Lakoff, G. & Johnson, M. (1999), Philosophy in the Flesh: The Embodied Mind and Its Challenge to Western Thought, New York: Basic Books. Orak Yılmaz, K. (2013), Belâgat Geleneğimiz ve Belâgat-i Lisân-ı Osmânî, İstanbul: Kitabevi. Olgun, T. (1936), Edebiyat Lügati, İstanbul: Âsâr-ı İlmiye Kütüphanesi Neşriyatı. Recaizade Mahmud Ekrem (1299), Talim-i Edebiyyat, İstanbul: Mihran Matbaası. Pinker, S. (2007), The Language Instinct, New York: HarperCollins Publishers. Saraç, M. A. Y. (2015), Klâsik Edebiyat Bilgisi: Belâgat, İstanbul: Gökkubbe Yayınları. Turner, M. (2000), Death is the Mother of Beauty: Mind, Metaphor, Criticism, Christchurch: Cybereditions. Whorf, B. L. (1956), Language, Thought and Reality, ed. John B. Carroll, Cambridge and Massachusetts: The MIT Press. Wittgenstein, L. (2002), Tractatus Logico-Philosophicus, trans. D. F. Pears & B. F. McGuinness, London and New York: Routledge.