Âşûrâ Vak‘ası ve Hz. Hüseyin'in (as) kıyamının Fars şiirine etkisi: Safevî’den günümüze

Safevîlerin güç kazanmasıyla birlikte (1501-1736), Fars şiirinde Muharrem ve Âşûrâ’nın etkisi yoğun bir şekilde hissedilmeye başlamış ve Âşûrâ şiirinde bir dönüşümün meydana gelmiştir ki, bu dönüşümün etkisi halan İran şiirinde gözlemlenmektedir. Hz Hüseyin Kıyamı ve Âşûrâ vakıasının Farsça şiirler üzerindeki etkisi, hiçbir şekilde göz ardı edilemeyecek bir düzeyde olmuştur. Âşûrâ vakıası ve İmam Hüseyin'in (as) Safevî’den günümüze kadar kaleme alınan Farsça şiirlere etkisinin araştırıldığı bu makalede elde edilen bulgulara göre: 1- Saray ve çevresine ait olarak görülen Şiir ve edebiyat halk arasına yayılmıştır; 2. Kerbelâ vakası, Fars şairlerin dilini etkilemiş ve ortaya koydukları eserlerin zenginleşmesini sağlamışır; 3. Farsça şiirler ile Âşûrâ kıyamı arasında karşılıklı bir ilişki vardır; ikisi de bir diğerinin güncelliğinin korunasında rol oynamıştır. Bu çalışmanın sonuçlarına göre, bu olayın daha fazla tanınması ve bu olgunun daha da aydınlatılması araştırmanın asıl amacıdır. Genel olarak, bu araştırmanın amaçları şu şekilde özetlenebilir: 1. Âşûrâ'nın Fars şairlerin şiirlerine yansıyışını Safevî döneminden günümüze kadar incelenmesi; 2. Âşûrâ'nin çeşitli yönlerinin Safevi dönemi şiirinde tema, hayal gücü vs. bakımından incelenmesi; 3. Bu tarihi ve dini olayda şairlerin bakış açısının farklı yönlerden incelenmesi. Bu nedenle, çalışmada tarihsel analitik yöntemi kullanılmış ve bu araştırmanın gerçekleştirilmesinde birincil kaynaklar kullanılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Âşûrâ, Kerbelâ destanı, İmam Hüseyin, Safevi, Fars şiiri ve edebiyatı

Reflection of the event of Ashura and the uprising of Imam Hossein (AS) in Persian poems from the power of Safavid until contemporary periods

The power of the Safavid in 907 AH was the beginning of a new transformation in Ashura's poem and the extensive reflection of Muharram and Ashura in Persian poems, as the effects of these developments have so far lasted in Iran. The position of the uprising of Seyyed Al-Shohada and the effect of the Ashura's epic on Persian poem is such that it cannot be ignored in any way. According to the present research that investigates the reflection of the epic of Ashura and the uprising of Imam Hossein (AS) in poems from the Safavid power to the contemporary periods, the most important results of this research are: 1- Exit of poem and literature from being private at the court of the Sultans and spreading it among the general public. 2. Karbala's epic influences poetry language of poets and its literature has been influenced. 3. There is a reciprocal relationship between Persian poem and Ashura, and both have contributed to the survival of each other. According to the results of this study, the more recognition of this event and its approach to its light truth is expected and the main goal of the research. In general, the goals of this research can be summarized as follows: 1. To provide a competent and profound study about the reflection of Ashura in the poems of Persian poets from the Safavid period to contemporary; 2. Study of the various aspects of Ashura in poem of the Safavid age such as: theme, imagination and ... 3. Investigating the different aspects of the kind of poets view at this historical and religious event. Therefore, it is attempted to use the historical analytical method and refer to the first sources of the research to be written this research.

Keywords:

Ashura, Karbala epic, mam Hossein (AS), Safavid, Persian poem and literature,

PDF

___

Ahli Şirazi, Muhammed (1344). Kulliyat-ı eşar. Haz. Hami-i Rabbani. Tahran. Ali-Davudi, Seyydi Ali (1357). Mecmua-i Asar-ı Yaghma-ye Jandaqi. Tahran: İntişarat-ı Tus. Aşık-ı İsfahani (1346). Divan. Haz: Hüseyin Mekki. Tahran: İntişarat-ı Kutub-i İran. Bîdil-i Dehlevî, Mîrzâ Abdülkādir (1376). Kulliyat-ı Bîdil-i Dehlevî. Haz. Hüseyin Ahi. Tahran: İlham. Elahi Ghomshei, Mehdi (1379). Nâme-i Hüseynî. Tahran: İntişarat-i Rowzaneh. Fedai-i Mazenderani (1377). Divan. Haz. Feridun Ekber Shel Darrehi, Tahran Feyyaz Lahici (1373). Divan. Haz: Celil Asker Nejad, Tahran: İntişarat-ı Danişgah-i Allameh Tabatabai. Forsat-i Shirazi (t.y.). Divan. Haz. Ali Zerrin Kalem. Tahran: İntişar-ı Sirus. Homaei, Jalaluddin (1364). Divan-ı Sena. Haz: Mahduht Banu Humaei, Tahran: Neşr-i Huma. Homaei, Jalaluddin (1369). Makalat-i Edebi. Tahran. Homay Shirazi (1363). Divan. Haz: Ahmed Keremi. İntişarat-ı Mah. İbn Manzûr, Muhammed ibn Mukarram (1988). Lisânü'l-ʿArab. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî. Malek o-Sho'arā Bahār (1358). Divan. Tahran: Neşr-i İlm. Meftûn-ı Hemedânî (1334). Divan. Haz: Rıza Meftun. Hemedan: Neşr-i Hemedan. Mesrur, Hüseyin (1338). Raz-ı İlham; Divan-ı Üstad-ı Suhen Hüseyin Mesrur. Tahran: Keyhan. Minorskiy, V. (1387). İran der Zaman-ı Nadir Şah. Tahran: Dünya-yi Kitab. Muhaddis-i Horasani, Zehra (1388). Şiir-i Ayini ve Tesir-i İnkılab-i İslami ber An, Tahran, Mücteme-i Ferheng-i Aşura. Muhammed-Zade, Merziye (1383). Daniş-name-i Şiir-i Aşurai: İnkılab-ı Hüseyni der Şiir-i Şairan Arap ve Acem. Tahran. Mücahidi, Muhammed Ali (1386). Karivan-i Şiir-i Aşura. Kum: ZemZem-i Hidayet. Neşat-ı İsfehani, Abdulvahhab (1379). Gencine - Mecmua-i Asar-i Neşat. Tahran: İntişarat-ı Şark. Nezir-i Nişaburi, Muhammed Hüseyin (1379). Divan-ı Neziri. Haz: Muhammed Rıza Tahiri. Tahran: İntişarat-ı Nigah. Nir Mumgani, Muhammed Taki bin Muhammed (1359). Divan-ı Ateşkede-i Huccetü'l-İslam Nir. Tebriz: Hatif. Rafet-i Semnânî (1363). Divan. Haz. Nasrullah Nuh. Tahran: Saziman-i Neşr. Ruhani, Visal (1319). Gülşen-i Viṣâl. Tahran. Sabâhî Bidguli, Hacı Süleyman (1338). Divan-ı Sabâhî Bidguli. Tahran. Saghir Isfahani, Muhammed Hüseyin (1366). Musibetname. Tahran. Sahibkari, Zebihullah (1379). Seyri der Mersiye-i Aşurai: Tahran: İntişarat-i Aşura. Sâib -i Tebriz, Miraza Muhammed Ali (1345). Divan-ı Sâib -i Tebriz. Tahran: İntişarat-i Encümen-i Asar-ı Milli. Samani, Oman. (t.y.). Gencine-i esrar. Haz: Muhammed Ali Mücahidi. Kum: İntişarat-i Usve. Sengeri, Muhammed Rıza (1380). Negd ve Berresi-i Edebiyat-i Manzum-i Defa-i Mukaddes. Tahran: Neşr-i Palizan. Şahrohi, Mahmud; Kaşani, Abbas Müşfik (1365). Tecellî-i Aşk der Hamasah-i Aşura. Tahran: Üsve. Şemisa, Sîrüs (1375). Sebk Şinasi der Şiir. Tahran: Firdus. Tefsiri, Muhammed (1376). Gencîne-i Niyakan ez Firdusi ta Şehriyar. Tahran: İntişarat-ı Majd. Tusi, Muhammed Kazim (1368). Pertuvi ez Hayat; Mecmua i Eşar Horasan. Neşr Muhammed Kazim-i Tusi. Vahshi Bafqi, Şems el-Din Muhammed (1388). Divan-ı Vahshi Bafqi. Haz: Hüseyin Azeran. Tahran: İntişarat-ı Emir Kebir. Visâl-i Şîrâzî (t.y.). Divan. Haz: Muhammed Abbasi. Tahran. Yaghma-ye Jandaqi (1357). Divan. Haz: Seyydi Ali Ali-Davudi. Tahran. Zerrînkûb, Abdulhüseyin (1363). Seyri der Şiir Farsi. Tahran.