Halit Ziya, Mehmet Rauf ve Hüseyin Cahit gibi Servet-i Fünûn yazarlarının roman ve hikâyelerinde dikkat çekici bir yoğunlukta kadın karakterlere ve onların düşüncelerine, iç dünyalarının ayrıntılarına yer verildiğini görmek mümkündür. Deyiş yerindeyse, Servet-i Fünûn edebiyatıyla birlikte kurmaca eserlerde kadınlar artık başrole geçmiş, Tanzimat romanı ve hikâyesindeki gibi silik, zayıf kişilikli değil, baskın ve güçlü insanlar olarak karşımızdadır. Aşk-ı Memnu’daki Firdevs Hanım ve Bihter’de bu durum çok bâriz olduğu gibi, Halit Ziya’nın İzmir dönemi romanlarında dahi böyle örneklere rastlamak mümkündür. Kendilerinden emin, iradeli ve erkekler karşısında eşitlik hatta kimi zaman üstünlük duygusuyla da hareket edebilen bu kurmaca kadın kişilikler aynı zamanda toplumsal hayatta çok kısa bir süre sonra, MeşrutiFyet döneminde yansımalarını göreceğimiz feminist hareket ve literatürün de bir bakıma habercisidir. Aynı olgu, yine bir Servet-i Fünûn yazarı olan Ahmet Hikmet Müftüoğlu’nun hikâyeleri için de geçerlidir. Ahmet Hikmet’in hikâyelerinde kadınlar; erkeklerin kurup yürüttüğü toplumsal düzene isyanlarıyla ve eleştirileriyle, kendilerinden esirgenen hakları dile getirişleriyle belirginleşirler. Aynı zamanda kültürün ve sanatın, bir kelimeyle medeniyetin de kendilerinde belirginleştiği/yansıdığı kişiler olarak ayrıca önemli bir noktada dururlar. Bu yazıda Ahmet Hikmet’in Çağlayanlar ve Hâristan adlı iki hikâye kitabındaki kadınlar ve kadınların geliştirdiği söylem, yukarıda dile getirilen hususlar bağlamında incelenmiştir.

In the novels and short stories of Servet-i Fünûn writers such as Halit Ziya, Mehmet Rauf and Hüseyin Cahit, it is possible to observe to be featured female characters and their thoughts, the details of their inner world in a remarkable intensity. There are many libertarian fictive female characters in Halit Ziya’s novels who ignores social conventions, Islamic traditions. This fact can be seen in the characters of Aşk-ı Memnu, such as Bihter, Firdevs Hanım. We can say that Servet-i Fünûn writers gave the leading roles to female characters in the fiction. These characters are dominant, strong-willed and self confident. The same fact, again applies to the stories of Ahmet Hikmet Müftüoğlu, a Servet-i Fünûn writer. The women in the stories of Ahmet Hikmet become evident by their rebellions and criticisms to social order set up by men, by voicing the rights which are deprived of them. At the same time, as the people whom culture and art, in a single word, civilization has manifested and reflected in, they stand at a significant point as well. In this writing, the women and the discourse of them in two books named Hâristan and Çağlayanlar of Ahmet Hikmet have been examined in the context of above mentioned topics.